Bỏ giấy phép xây dựng, xây nhà xong có kiểm tra hoàn công hay không?

Mới đây,Chủ tịch UBND Tp.HCM ông Nguyễn Văn Được cho biết, Tp.HCM đang xem xét cho phép người dân đăng ký xây dựng thay vì xin cấp giấy phép tại các khu vực có quy hoạch rõ ràng.

Lãnh đạo thành phố cho biết, Tp.HCM đang nghiên cứu cắt giảm bớt thủ tục hành chính trong lĩnh vực xây dựng nhằm tạo thuận lợi cho người dân. Theo đó, sắp tới, người dân tại các khu vực đã có quy hoạch rõ ràng, đã xác định lộ giới hẻm và có quy định cụ thể về kiến trúc nhà ở trong quy chế quản lý kiến trúc của thành phố sẽ không cần xin giấy phép xây dựng như trước. Thay vào đó, người dân chỉ cần thực hiện thủ tục đăng ký xây dựng với chính quyền địa phương.

Đây là chủ trương được triển khai theo chỉ đạo của Thủ tướng, hướng tới đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu quản lý trật tự và kiến trúc đô thị. UBND Tp.HCM đã giao Sở Xây dựng tham mưu, ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể trong tháng 6 này, sớm triển khai chính sách.

Trước đó, Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường, đồng tình với chủ trương cho phép người dân đăng ký xây dựng thay vì xin cấp phép. Ông đánh giá việc này sẽ tạo thuận lợi cho người dân, phù hợp với chủ trương cải cách hành chính, nhưng vẫn giữ được vai trò quản lý nhà nước và kiểm soát kiến trúc đô thị. Theo ông, quy định mới không đồng nghĩa với việc buông lỏng quản lý, và nếu người dân vi phạm nội dung đăng ký xây dựng, vẫn sẽ bị xử lý theo các quy định hiện hành về trật tự xây dựng.

Theo Luật Xây dựng, thời gian cấp phép hiện nay phụ thuộc vào loại công trình. Với nhà ở riêng lẻ, thời gian cấp phép là 15 ngày kể từ khi tiếp nhận hồ sơ hợp lệ; còn với các công trình khác là 20 ngày làm việc.

Theo các chuyên gia, việc bỏ giấy phép xây dựng là cần thiết để xóa bỏ cơ chế xin - cho, giúp người dân, doanh nghiệp bỏ được khoản phí không cần thiết. Cơ quan quản lý chỉ cần căn cứ vào quy hoạch chi tiết 1/500 của từng dự án là hậu kiểm, giám sát được.

Để xây dựng một căn nhà, người dân hiện phải thuê đơn vị thiết kế bản vẽ, lập hồ sơ, xin xác nhận quy hoạch, nộp lệ phí và chờ cơ quan chức năng thẩm định, cấp phép. Tổng chi phí để xin một giấy phép xây dựng có thể lên đến hàng chục triệu đồng, chưa kể những chi phí "không tên" khác nếu muốn hồ sơ được xử lý nhanh.

Chính những bất cập này đã dẫn đến tình trạng người dân khi đi xây nhà thường phải nhờ cậy các "cò" giấy phép xây dựng cho nhanh, thậm chí phải "làm trước, xin sau", tạo ra một vòng luẩn quẩn phiền hà và phát sinh tiêu cực, nhũng nhiễu.

Như vậy, khi bỏ giấy phép xây dựng, cơ quan nhà nước chỉ cần hậu kiểm ở khâu hoàn công làm "chốt chặn" hiệu quả để bảo đảm trật tự xây dựng. Theo quy định hiện nay, qua quá trình kiểm tra giám sát một công trình xây dựng nếu lực lượng chức năng phát hiện công trình xây không phép hoặc sai phép (xây vượt quá nội dung cấp phép) thì xử lý như sau:

- Công trình đang thi công bị cơ quan chức năng phát hiện xây dựng không phép hoặc sai phép thì phải buộc ngừng thi công.

- Công trình vi phạm xây dựng trên thửa đất không phù hợp quy hoạch thì phải xử phạt và buộc chủ nhà thực hiện các thủ tục để xin cơ quan chức năng cấp phép (nếu chưa có phép) hoặc xin điều chỉnh giấy phép cho phù hợp (nếu xây sai phép).

Sau khi được cấp phép hoặc điều chỉnh giấy phép, chủ nhà mới được tiếp tục xây dựng theo đúng giấy phép được cấp. Công trình vi phạm mà đã xây dựng xong vào thời điểm cơ quan chức năng phát hiện vi phạm thì phải xử phạt và buộc phá dỡ.

Vì thế, trong trường hợp bỏ giấy phép xây dựng, cơ quan chức năng cũng chỉ cần chờ công trình xây dựng xong thì tiến hành kiểm tra hoàn công. Khâu này xem như hậu kiểm công trình xây dựng.

Trường hợp công trình xây dựng không đúng quy chuẩn theo thông tin đã đăng ký, cơ quan chức năng có thể yêu cầu chủ nhà sửa chữa, khắc phục diện tích xây chưa đúng.

Nếu chủ nhà sửa chữa, khắc phục diện tích nhà cho đúng khung, cơ quan chức năng tổ chức xác nhận, cho phép hoàn công để cấp giấy chứng nhận nhà đất. Trường hợp xây nhà cố tình vi phạm xây không đúng khung quy chuẩn, tăng tầng, thậm chí không bảo đảm an toàn để ở, đe dọa an toàn công trình lân cận, buộc tháo dỡ ngay.

Khi bỏ cấp phép đồng thời thực hiện siết hậu kiểm hoàn công, xử lý nghiêm vi phạm thì người dân tự có trách nhiệm với ngôi nhà, công trình mà mình xây dựng. Khi đó người dân tự phải tìm hiểu quy hoạch, quy chế để lên kế hoạch xây nhà cho phù hợp. Họ sẽ phải chủ động và gần như chắc chắn sẽ phải nhờ đến đơn vị có chức năng thiết kế, thi công chuyên nghiệp để bảo đảm công trình của họ được xây dựng đúng, không bị cơ quan chức năng bắt bẻ sai sót, sửa chữa gì.

Việc bỏ giấy phép xây dựng cũng tăng tính tự chủ, tăng trách nhiệm của người dân trong xây dựng, phù hợp trong điều kiện sắp xếp, tinh giản bộ máy sắp tới.

Theo quy chế phối hợp quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn Tp.HCM thì thanh tra xây dựng là lực lượng có trách nhiệm theo dõi, kiểm tra, phát hiện, ngăn chặn và xử lý công trình vi phạm trật tự xây dựng đã được cấp phép xây dựng. Trong khi theo sắp xếp, lực lượng thanh tra xây dựng là thanh tra chuyên ngành sẽ không còn.

UBND cấp xã quản lý toàn diện về công tác xây dựng (nói riêng) ở địa phương cũng không thể đủ nhân sự để đi giám sát, kiểm tra thường xuyên khi công trình thi công. Như vậy, cứ để chủ nhà tự đăng ký, tự xây dựng, xây xong thì lực lượng đi kiểm tra, xử lý ở khâu cuối, vừa hiệu quả vừa tiết kiệm thời gian, nhân lực cho bộ máy.