Các kỳ đánh giá PISA dần trở thành chủ đề quan trọng tại hầu hết quốc gia

PISA đang trở thành một chương trình đánh giá quốc tế có uy tín bậc nhất trên thế giới, thành tích học tập của học sinh tại các kỳ PISA dần trở thành một chủ đề quan trọng trong hầu hết các quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Năng lực Toán học của học sinh phổ thông nước ta cần được cải thiện vì nó góp phần tạo nên nền giáo dục chất lượng và lợi ích về nghề nghiệp tương lai cho học sinh.

Tuy nhiên, học sinh nước ta thường gặp những khó khăn nhất định về mặt học thuật, về điều kiện văn hóa, xã hội so với học sinh các nước khối OECD, vì vậy cần phải tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả Toán học của học sinh. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả Toán học của học sinh Việt Nam trong PISA chu kỳ 2022 nhằm xác định được đầy đủ nhất có thể những nhân tố gây tác động (tích cực và tiêu cực) đến sự tăng trưởng kết quả lĩnh vực Toán học của học sinh.

Khi lựa chọn thiết lập hai mô hình phân tích dữ liệu SEM và HLM trên cơ sở các kết quả từ các nghiên cứu trước đó và một số cơ sở lí thuyết.

Mô hình SEM tập trung phân tích và xác định được 8 nhân tố về học sinh (Sự tự tin về Toán học thuần túy, Sự tự tin về Toán học ứng dụng, Sự lo âu trong quá trình học tập Toán học, Không chú ý nghe giảng) và giáo viên (Hỗ trợ giúp đỡ học sinh, Khai phá các nhiệm vụ Toán học, Khai phá các nhiệm vụ Toán học ứng dụng, Khai phá các lập luận Toán học và chủ đề Toán học thế kỷ 21) ảnh hưởng như thế nào đến kết quả Toán học của học sinh.

Mô hình HLM đã tập trung phân tích và xác định được 11 nhân tố ở cấp học sinh (Điều kiện kinh tế, xã hội và văn hóa của gia đình; Niềm tin, thái độ học môn Toán; Sự hỗ trợ của gia đinh và vấn đề tự học; Ở lại lớp; Kiếm tiền phụ đỡ gia đình; Có định hướng nghề nghiệp tương lai) và cấp Trường học (Quy mô trường, lớp; Tổ chức hoạt động trải nghiệm; Mối quan hệ giữa học sinh, giáo viên và trường học; Trách nhiệm, tự chủ của trường; Môi trường văn hóa học đường).

Trong đó, mỗi một nhân tố đều là đại diện cho một loạt các đặc điểm cá nhân học sinh và gia đình, cũng như đặc điểm giáo viên dạy Toán cùng nhà trường nơi em đó được học tập.

Để kiểm chứng hai mô hình trên, nghiên cứu này đã thực hiện phân tích dữ liệu PISA 2022 trên 6068 học sinh, thuộc 178 trường học Việt Nam.

Phân tích hồi quy tuyến tính, hồi quy đa cấp theo hai mô hình SEM và HLM cho thấy, kết quả Toán học của học sinh nước ta bị ảnh hưởng sâu sắc bởi điều kiện kinh tế - xã hội gia đình và niềm tin, thái độ học tập của học sinh, khả năng sư phạm và trình độ chuyên môn của giáo viên dạy Toán, sự chịu trách nhiệm trước xã hội, mức độ tự chủ và môi trường văn hóa học đường của trường học.

Trong số các nhân tố học sinh, “điều kiện kinh tế - xã hội gia đình”, “niềm tin, thái độ học tập” và “có định hướng nghề nghiệp tương lai” có ảnh hưởng tích cực, ngược lại tình trạng ở lại lớp”, “phải kiếm tiền phụ giúp gia đình”, “tự học và ‘Sự lo âu’ thì có ảnh hưởng tiêu cực với kết quả Toán học.

Nghiên cứu này cũng cho thấy, trong khi một số kĩ năng giảng dạy của giáo viên (tập trung sự chú ý lắng nghe bài giảng, Khai phá các nhiệm vụ Toán học) có ảnh hưởng tích cực thì việc tập trung vào chủ đề Toán học thế kỷ 21 lại gây ảnh hưởng tiêu cực đến thành tích học tập của học sinh.

Cuối cùng, quy mô trường, lớp và việc nhà trường chú trọng tổ chức hoạt động trải nghiệm, cũng như môi trường văn hóa học đường luôn mang đến dấu hiệu tích cực cho sự tăng trưởng thành tích học Toán.

Nhiều quốc gia trên thế giới nhận ra lợi ích từ dữ liệu PISA nên họ đã nỗ lực rất nhiều để thu hút nguồn lực cho việc thực hiện các phân tích dữ liệu quốc tế. Tuy nhiên, nhiều nước có xu hướng quan tâm đến kết quả phân tích mà chưa chú trọng nhiều đến việc điều chỉnh chính sách giáo dục.

Cần thiết lập chính sách quốc gia để cải thiện chất lượng các nhân tố có ảnh hưởng quan trọng đến kết quả Toán học của học sinh. Để đảm bảo sự thành công hơn về kết quả Toán học cần tạo ra một môi trường để học sinh có thể tập trung vào việc học Toán và cần điều chỉnh xã hội để đảm bảo sự ổn định về thái độ học tập và chất lượng cuộc sống của học sinh.

Tóm lại, các nhân tố có tác động đến kết quả Toán học của học sinh Việt Nam từ dữ liệu PISA 2022 bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội của gia đình, niềm tin và thái độ học tập của học sinh, kĩ năng giảng dạy các vấn đề toán học và ứng dụng thực tiễn của giáo viên và quy mô trường, lớp, hoạt động trải nghiệm, trách nhiệm giải trình và văn hóa học đường của nhà trường.