Café ngày mới: Đường đến trường sau lũ

Từ Phú Yên ven biển cho đến Krông Bông dưới chân Chư Yang Sin, trời đất như cùng lúc mở những cánh cửa khổng lồ, trút xuống những cơn mưa dài lê thê, nặng nề và không dứt.

Lũ lên trong đêm, lên bằng tốc độ khiến người dân không kịp ngoái nhìn lại vạt rau còn để dang dở, không kịp khép cửa chuồng bò, không kịp gom lại mấy bộ quần áo khô. Nước dâng, đục ngầu, lạnh lẽo, len qua từng khe cửa gỗ cũ kỹ, xoáy vào sân, vào nhà, rồi lan đi như một dòng ký ức bị khuấy lên sau nhiều năm ngủ yên.

Thế rồi hôm nay, một buổi sáng mùa Đông, khi mặt trời ló lên từ phía biển, lũ rút, bùn để lại vệt dày, loang lổ trên sân nhà, nền trường, từng nấc thềm xi măng. Không gian sau lũ luôn mang một mùi rất đặc trưng của rêu mục, đất tơi xới lên, nước sông còn sót trong hốc tường và cả gỗ ẩm từ những dãy bàn ghế bị ngâm qua đêm dài…

Mọi thứ đều ngổn ngang như thể vừa trải qua một cuộc di dời hỗn độn của thiên nhiên. Nhưng trong khung cảnh ấy, điều hiện lên mạnh mẽ nhất lại là những bước chân nhỏ bé của trẻ thơ - những bước chân bắt đầu cuộc hành trình trở về trường học.

Tôi chứng kiến ở nhiều đoạn đường của Phú Yên, khi nước vừa rút khỏi các tuyến đường gần cầu Bến Lội, khu vực Đông Hòa, những con đường vốn quen thuộc bỗng trở nên lạ lẫm. Bùn đặc quánh phủ đầy, vết xói lở sâu hoắm như miệng suối há ra sau cơn giận dữ.

Nhưng trên lớp đất ấy, người ta thấy dấu chân trẻ con in từng vệt nhỏ. Những đứa trẻ đi qua những đoạn đường còn sót lại rác rưởi từ dòng lũ là những vạt lá mục, mảnh gỗ gãy, khúc tre ngâm nước, thậm chí cả những mái tôn bị cuốn trôi từ đâu đến.

Dáng chúng nhỏ bé giữa không gian rộng lớn và tang thương, nhưng trong mỗi bước đi đều có một vẻ gì đó rất đỗi kiên cường. Đứa thì xỏ đôi dép đứt quai, đứa đi chân đất vì đôi dép nhỏ bị lũ cuốn. Đứa áo trắng đã ngả sang màu phù sa, tay ôm cặp sách được bọc bằng túi nilon, khư khư như ôm một báu vật mong manh.

Tôi đã nhìn thấy trường học ở nhiều nơi vẫn chưa kịp dọn xong. Các lớp học vẫn còn mảng bùn dày dưới chân tường, cửa kính phủ rêu, bàn ghế ngả nghiêng. Nhưng lũ trẻ vẫn đến. Giữa âm thanh của xe cuốc nạo vét đất ở khu vực gần sông Ba, giữa tiếng người lớn rộn ràng sửa lại mái tôn bị tốc ở Hòa Vinh, vẫn vang lên tiếng chân chạy rộn ràng của bao đứa trẻ đang bước vào sân trường.

Chúng không bận tâm rằng lớp học mình còn chưa sạch, bảng đen chưa chùi, hay những cuốn sách khó lòng khô ngay sau mấy ngày phơi nắng. Chúng chỉ biết rằng “được đến trường” sau lũ là điều quan trọng nhất.

Còn ở Krông Bông cũng thuộc tỉnh Đắk Lắk, con đường đến trường sau lũ vẫn gian nan không kém. Đường vào Cư Pui bị nước khoét sâu như con hào, phải đắp đất gấp rút. Đoạn từ trung tâm xã Krông Kmar lên Ea Trul bị đá từ thượng nguồn lăn xuống, chắn ngang thành từng ụ lớn.

Những đoạn suối nhỏ gần Yang Mao trước đây chỉ cần bước qua, giờ vẫn còn dòng nước hung hãn lao đi, dù trời đã nắng mấy hôm. Ấy vậy mà trẻ con vẫn vượt qua tất cả. Có em phải men theo mép đá, có em đi đường vòng qua rẫy cà phê để kịp đến lớp. Con đường đất đỏ vốn quen thuộc nay trở thành một thử thách lấm lem, nhưng những bước chân nhỏ vẫn không hề chùn.

Điều khiến tôi xúc động không phải chỉ là những khó khăn thiên tai gây ra mà chính là sức sống mãnh liệt của con đường học tập sau lũ. Khi ánh mặt trời đầu đông chiếu vào sân trường, những dãy bàn ghế còn ướt đã được người lớn dựng vào góc tường, phơi lên từng hàng ngay ngắn.

Cả thầy cô, phụ huynh, dân quân xã đều cùng nhau ngồi cạo từng mảng bám trên chân bảng, gom từng tập vở ướt sang chỗ nhiều nắng. Mùi giấy phơi và mùi bùn còn vương quyện lại thành một thứ mùi đặc trưng của những ngày sau lũ - mùi của hồi sinh. Và rồi khi trường học mở cửa trở lại, những âm thanh quen thuộc bỗng trở thành những bản nhạc ấm áp nhất.

Tiếng dép lẹp xẹp trên nền xi măng loang bùn, tiếng lá khô vỡ vụn dưới chân, tiếng bàn ghế kéo kê lại, tiếng thầy cô sắp sách giáo khoa mới… tất cả hòa vào nhau tạo nên nhịp sống mới cho vùng đất vừa vượt qua bão lũ. Những đứa trẻ, dù còn hốc hác sau nhiều đêm mất ngủ cùng cha mẹ chống nước, vẫn ngồi ngay ngắn, mắt sáng như sao.

Chúng mở trang vở đã nhăn, đặt bút viết lên từng hàng chữ. Nếu thiên nhiên có thể phá tan một con đường, thì chính những nét chữ ấy đã mở ra một con đường khác - con đường của hi vọng và tri thức.

Đường đến trường sau lũ không chỉ là một hành trình vật chất. Đó là sự trở lại của niềm tin. Mỗi dấu chân trẻ thơ đi trên lớp bùn đều mang theo hơi ấm của tương lai. Những vùng đất bị cuốn trôi mái nhà, mất đi trâu bò, hư hại mùa màng… vẫn đứng lên được, bởi chúng có những đứa trẻ như thế - biết vượt qua bùn đất để tìm đến chữ nghĩa, biết dùng đôi mắt trong veo của mình xoa dịu nỗi đau của cả gia đình, biết làm cho một buổi sáng sau lũ không còn quá nặng nề.

Và khi tiếng trống trường vang lên một lần nữa sau những ngày bão lũ - dù âm thanh còn khô và đứt quãng - nó vẫn là tín hiệu của bình yên trở lại. Những đứa trẻ ở Phú Yên, ở Krông Bông đã đi qua một thử thách mà ngay cả người lớn nhiều khi cũng thấy chùn lòng. Con đường đến trường của chúng, đầy bùn đất, đá lở, rác lũ, nhưng lại sáng rực một thứ ánh sáng rất riêng.

Ánh sáng ấy đến từ niềm vui nhỏ bé khi được cầm lại cuốn sách, khi được ngồi bên bạn bè, khi được nghe lại giọng nói quen thuộc của thầy cô. Chính ánh sáng đó đã xóa đi những vệt đen của bão lũ, làm dịu đi những vết thương của mùa nước lớn, đồng thời mở ra một mùa bình yên mới cho miền Trung - Tây Nguyên.

Đường đến trường sau lũ vì thế không chỉ là đường của trẻ thơ. Nó là con đường của cả quê hương, là nhịp đập của cuộc sống và minh chứng rằng đi qua gian nguy, đất trời vẫn luôn có cách để bắt đầu lại. Và những bước chân bé nhỏ in trên nền bùn ấy, dù chỉ là những dấu vết mong manh, lại chính là những thông điệp bền bỉ nhất rằng mùa lũ nào rồi cũng sẽ qua, rằng tri thức vẫn tiếp tục chảy qua những cánh cửa lớp học, rằng trên vùng đất từng ngập chìm trong nước xoáy, vẫn có những tâm hồn sáng trong như nắng đầu ngày.