Gửi bình luận
"Hồi đó làm gì có mất cắp, mất trộm tổ ong. Mỗi nhóm vậy đều có nhóm trưởng, đi ăn ong luân phiên với nhau theo phân công, hạn định. Cùng nhau giữ gìn cho nhau để bảo vệ cả khu rừng", ông Sua kể.
Đất rộng người thưa, nhưng thợ ăn ong thuộc rừng như lòng bàn tay, biết đất của ai, kèo ong của ai. Họ không bao giờ xâm phạm nhau. Hình thức kỷ luật cũng được đưa ra vô cùng nghiêm khắc. Nếu ai vi phạm thì sẽ bị xử phạt và buộc rời khỏi đoàn.
Ông Sua nói thêm: "Thấy vậy chớ biết nhau hết. Sống với nhau ở cái xứ này, ăn cắp thì chỉ có nước bỏ xứ ra đi chớ nhìn mặt bà con xung quanh sao được".
Đến năm 1982, khi các lâm ngư trường bắt đầu thành lập thì các đoàn phong ngạn cũng chính thức nhóm lại. Ban đầu là 4 tập đoàn với số lượng 329 thành viên có sự quản lý của Nhà nước, các quy ước cũ cũng được viết lại thành quy định rất chặt chẽ.
Đây là thời gian hưng thịnh củanghề gác kèo ongkhi các tập đoàn không ngừng sinh sôi khắp các ngã rừng từ huyện Trần Văn Thời sang huyện Thới Bình, huyện U Minh của tỉnh Cà Mau.
Đến năm 1989, việc giao khoán đất rừng cho nông hộ, hộ dân nghèo không có đất sản xuất được nhà nước bắt đầu chủ trương. Hợp đồng nhận khoán thường từ 5ha đến 7ha cho mỗi hộ, với mô hình sản xuất bắt buộc là nông nghiệp và lâm nghiệp kết hợp. Tuy nhiên, giao khoán đất rừng và quá trình đào kênh, phân lô, chia khoảnh của các lâm ngư trường cũng làm cho rừng bị chia cắt.
Diện tích rừng tràm bị thu hẹp, các tập đoàn phong ngạn muốn gác kèo ong phải thương lượng và được sự cho phép của chủ rừng. Đối với rừng quốc doanh thì tập đoàn phong ngạn phải đóng thuế bằng mật ong.
Vì vậy đến năm 1996, phần lớn các tập đoàn phong ngạn chính thức ngưng hoạt động, chỉ còn lại một vài tập đoàn lớn như Tập đoàn 19-5 (sau đổi thành Hợp tác xã 19-5 ở xã Nguyễn Phích, huyện U Minh) và Tổ hợp tác sản xuất gác kèo ong ấp Vồ Dơi (xã Trần Hợi, huyện Trần Văn Thời) là còn duy trì và hoạt động bài bản.
Năm 2002, xảy ra vụ cháy lớn ảnh hưởng 4.400ha rừng tràm và nguyên nhân bị đổ dồn về dân phong ngạn. "Nhưng phong ngạn có gây cháy đâu mà nói phong ngạn. Ong lúc đó là cái nồi cơm, dân phong ngạn lại kỹ nghệ, kinh nghiệm đầy mình. Không ai để xảy ra cháy hết trơn. Sau người ta cũng đã xác định là bọn đi trộm ong làm cháy rừng", ông Sua kể.
Và đó cũng xem là dấu mốc chính thức tan rã của các tập đoàn phong ngạn. Trong lần đi thu thập tư liệu nghề gác kèo ong lần này, khi nghe qua điện thoại phóng viên hỏi hoạt động của Hợp tác xã 19-5 từng là Tập đoàn phong ngạn 19-5 nổi danh, ông Nguyễn Văn Vững - giám đốc Hợp tác xã 19-5 - đã dứt khoát nói ngay: "Hiện trong các danh mục của hợp tác xã không có nghề hay hoạt động chính thức nào về ăn ong, chỉ có khai thác rừng". Dù sau đó chính ông Vững đã chỉ chúng tôi một số phong ngạn viên cũ trong hợp tác xã để chúng tôi tìm hiểu.
Tập đoàn phong ngạn đã lui vào quá khứ, rừng tràm nước cũng ngày một hẹp dần, thay vào đó là keo lai, tràm Úc khi những loài cây này lớn nhanh và dễ khai thác hơn rừng tràm cũ. Nhưngkinh nghiệm tích lũy hơn trăm nămtrong quá trình chinh phục, sống dựa vào thiên nhiên của ông cha vẫn luôn trong huyết quản của những phong ngạn nay đã về già, và nghề vẫn được tiếp tục truyền lại cho người đời nay.
Quyền lợi người gác kèo ong được Vườn quốc gia U Minh Hạ và một số tập đoàn còn hoạt động gác kèo ong vào năm 2011 ghi: "Mọi tổ chức, cá nhân, thành viên tập đoàn đều bình đẳng như nhau và được hoạt động gác kèo ong trong rừng sản xuất kinh doanh trên luồng tuyến được giao, được hưởng sản phẩm mật ong làm ra và tự do lưu thông trên thị trường.
Người có nhiều kinh nghiệm hướng dẫn cho những thành viên mới vào nghề để có nguồn thu nhập ổn định nhằm xóa đói giảm nghèo... và phải bảo vệ, phát triển tài nguyên rừng, tạo nhiều sản phẩm mật ong rừng tràm có chất lượng cao cung ứng cho thị trường góp phần tăng thu nhập cho tập đoàn viên cũng như thương hiệu mật ong rừng tràm U Minh Hạ".
--------------------
Dù qua bao thăng trầm, các tập đoàn phong ngạn đã tan rã, nhưng vẫn còn nhiều người trẻ theo đuổi việc ăn ong, sống với nghề thiên nhiên ban tặng cho rừng tràm U Minh.
Kỳ tới: Nghề gác kèo ong vẫn “hái ra tiền”
