Theo thống kê, trong khoảng 2 năm qua, có hơn 16 nghìn người trong ngành Giáo dục nghỉ việc. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động dạy và học trong các nhà trường.

Nguyên nhân từ đâu?

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng thông tin, tính từ năm 2020 đến 6 tháng 2022, trong hơn 39.500 cán bộ công chức, viên chức nghỉ việc, có hơn 16.400 người thuộc ngành Giáo dục. Đây là vấn đề được dư luận xã hội quan tâm. Cán bộ, nhà giáo nghỉ việc có nguyên nhân khách quan và chủ quan; trong đó có yếu tố liên quan đến áp lực, thu nhập…

Trao đổi về nguyên nhân khách quan của thực trạng trên, Thứ trưởng Nguyễn Duy Thăng phân tích, đầu tiên, Việt Nam có nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, trong đó có thị trường lao động, phát triển thị trường lành mạnh, khu vực công sang khu vực tư, xuất khẩu lao động đều là liên thông. Nền kinh tế nhiều thành phần, khu vực công - tư có sự cạnh tranh lao động… Theo các quy định của Luật Cán bộ công chức, viên chức, các Nghị định của Chính phủ, Nghị quyết Trung ương, đơn vị sự nghiệp tự chủ quản trị như doanh nghiệp có chế độ ký hợp đồng thì việc ra vào khu vực công - tư là thường xuyên….

Theo ông Lê Tuấn Tứ - nguyên Giám đốc Sở GD&ĐT Khánh Hòa, đại biểu Quốc hội khóa XIV, mặc dù Trung ương và Chính phủ có nhiều Nghị quyết nâng cao chế độ, chính sách tiền lương nhưng vẫn còn khó khăn so với nhu cầu cuộc sống. Ngoài ra, công tác quy hoạch cán bộ chưa tốt. Nhiều người có kiến thức chuyên môn, năng lực giỏi sang làm việc tại khu vực tư bởi chính sách thu hút.

“Cũng có thể nhiều giáo viên nghỉ việc, chuyển việc vì lý do cá nhân, chẳng hạn như: Muốn thử sức, thay đổi công việc từ khu vực công sang tư, thay đổi định hướng nghề nghiệp…” - ông Tứ trao đổi.

Bên cạnh đó, thực hiện các Nghị quyết, chủ trương của Đảng, Chính phủ về sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ nên tại các cơ quan, đơn vị, khối lượng công việc gia tăng, tạo sức ép cho người lao động. Ngoài ra, cũng có thể do môi trường, điều kiện làm việc ở một số khu vực công chưa thật sự hấp dẫn, chưa tạo cơ hội để giáo viên phát huy tốt năng lực, sở trường.

Cho rằng, đây là xu hướng cần được nghiên cứu và suy nghĩ nghiêm túc, TS Hoàng Trung Học - Trưởng khoa Tâm lý - Giáo dục, Học viện Quản lý giáo dục nhìn nhận, điều này phản ánh nhiều vấn đề về công việc của nhà giáo và ngành Giáo dục. Có thể công việc sư phạm đang trở nên kém hấp dẫn người lao động. Giá trị nghề nghiệp của nhà giáo bị sụt giảm. Vị thế của người thầy không được coi trọng trong xã hội như xưa. Ngoài ra, lòng yêu nghề, yêu trẻ và lý tưởng nghề nghiệp ở một bộ phận không nhỏ nhà giáo bị phai nhạt. Nghề sư phạm ngày càng trở thành một công việc mưu sinh hơn là một lý tưởng để cống hiến. Giáo viên đang bị nhiều sức ép trong công việc.

“Trong thực tế, việc có nhiều lựa chọn về công việc đã thúc đẩy một bộ phận nhà giáo quyết đoán hơn trong việc thay đổi sự nghiệp của bản thân. Xu hướng dịch chuyển lao động, chảy máu chất xám từ lĩnh vực sư phạm sang các ngành nghề khác dần hiện hữu” - TS Hoàng Trung Học nhìn nhận.

Ông Vũ Minh Đức – Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD&ĐT) cho hay, theo thống kê của ngành Giáo dục, số giáo viên nghỉ việc thuộc các cấp học mầm non, phổ thông công lập trên toàn quốc không phải đột biến; chủ yếu tập trung ở vùng kinh tế - xã hội phát triển. Ở những vùng này, giáo viên có nhiều lựa chọn để chuyển đổi nghề nghiệp với mức thu nhập cao hơn; trong đó có nhiều người chuyển sang làm việc ở khối trường tư thục. Thực ra đây cũng là sự chuyển dịch lao động bình thường trong nền kinh tế thị trường.

Một lớp học của Trường Tiểu học Vĩnh Tuy (Hai Bà Trưng, Hà Nội). Ảnh: TG

Gốc rễ của vấn đề

Ông Đức cho biết, thời gian qua, Bộ GD&ĐT đã tích cực phối hợp với Bộ Nội vụ và các Bộ ngành liên quan trong việc rà soát, đề xuất bổ sung biên chế còn thiếu cho ngành Giáo dục. Mới đây, Bộ Chính trị đã đồng ý bổ sung gần 66.000 biên chế giáo viên trong giai đoạn từ 2022 đến năm 2026. Riêng năm học 2022 - 2023 giao bổ sung hơn 27.800 biên chế giáo viên mầm non, phổ thông công lập. Đây là kết quả rất tốt trong việc phối hợp với Bộ Nội vụ và các Bộ ngành để tháo gỡ tình trạng thiếu giáo viên hiện nay.

“Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT đang tích cực phối hợp với các Bộ ngành trong việc xây dựng chính sách tiền lương mới cho viên chức ngành Giáo dục. Qua đó, nhằm cải thiện chính sách tiền lương, tạo niềm tin để đội ngũ nhà giáo yên tâm công tác” - ông Đức chia sẻ.

Để giải quyết áp lực cho giáo viên và “giữ chân” người giỏi, TS Hoàng Trung Học cho rằng, cần những giải pháp tổng thể và phải thực hiện trong thời gian dài. Gốc rễ của vấn đề vẫn là thu nhập của giáo viên. Họ phải bảo đảm được đời sống tối thiểu mới an tâm làm nghề. Nếu không, nhiều người sẽ bỏ nghề hoặc làm thêm. Một số giáo viên bán hàng online, làm nghề phụ để kiếm thêm thu nhập. Điều này không có gì xấu nhưng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục.

“Chúng ta đừng nghĩ mức lương trung bình 5 - 7 triệu đồng/tháng với giáo viên là cao. Bởi công nhân lao động phổ thông hiện nay cũng đã có thu nhập từ 7 - 9 triệu đồng/tháng. So sánh như vậy để thấy thu nhập của giáo viên thấp đến mức nào” - TS Hoàng Trung Học bày tỏ và đề xuất: Nhà quản lý giáo dục các cấp cần ngồi lại với nhau để rà soát công tác quản lý giáo viên. Hãy suy nghĩ để cắt giảm hơn nữa những cuộc thi không cần thiết. Đồng thời bãi bỏ sổ sách hành chính, nhiệm vụ kiêm nhiệm không cần thiết đang chi phối giáo viên. Hãy rũ bỏ tất cả thủ tục hành chính làm giáo viên thêm mệt mỏi, để thầy cô được thực sự “tự do” và dành thời gian cho công tác giảng dạy, giáo dục.

Bản thân mỗi nhà giáo và nhà trường cũng phải làm tốt công tác tư tưởng để sốc lại tinh thần, thay đổi tư duy làm giáo dục trong giai đoạn mới. Qua đó, giúp giáo viên có năng lực ứng phó với những thách thức và khó khăn mới. “Có nhận thức đúng những thách thức nghề nghiệp, có kỹ năng ứng phó, nhà giáo mới làm tốt công tác giáo dục trong bối cảnh hiện nay” - TS Hoàng Trung Học nêu quan điểm.

“Cần xây dựng cụ thể các hướng dẫn, công cụ để giúp giáo viên thực sự nắm rõ và thực hiện tốt chương trình mới. Toàn bộ xã hội, truyền thông cần nhìn nhận, đánh giá và dành cho thầy cô sự tôn trọng nghề nghiệp ở mức độ cần thiết. Đặc biệt, cần ghi nhận, dành cho thầy cô sự trân quý. Đó cũng là cách để họ có thêm động lực cống hiến” - TS Hoàng Trung Học.