Bà Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho biết, mặc dù danh mục các khoản được phép thu trong nhà trường đã quy định rõ ràng, khoản nào được phép thu và thu tối đa là bao nhiêu nhưng năm học nào cũng xảy ra hiện tượng lạm thu.
Nguyên nhân là do quản lý chưa chặt, chưa nghiêm; Thứ hai, bản thân phụ huynh không nắm rõ danh mục các khoản được phép thu và không được phép thu nên khi nhà trường phát động phụ huynh cứ đóng góp mà không rõ khoản nào mình không phải nộp. Vì vậy, cần tăng cường tuyên truyền tới phụ huynh và nhân dân về các khoản thu trong trường học. Đặc biệt, phải quy trách nhiệm tới người đứng đầu trường học. Trường học xảy ra hiện tượng lạm thu thì hiệu trưởng phải chịu hình thức kỷ luật thích đáng.
Đa dạng hóa các hình thức thu học phí
Một trong những giải pháp chống lạm thu được Bộ GDĐT chỉ ra đó là thời gian tới, mọi khoản thu của các trường sẽ không dùng tiền mặt. Trên thực tế, đây không phải cách làm mới, nhiều địa phương đã và đang thực hiện.
Cụ thể, tại họp báo Chính phủ mới đây, liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng Bộ GDĐT Hoàng Minh Sơn cho biết: Để tránh lạm thu đầu năm học, đối với khối giáo dục phổ thông, Bộ GDĐT đã ban hành đầy đủ văn bản, thông tư hướng dẫn. Điều quan trọng là các địa phương, các trường phổ thông phải tăng cường thanh tra, kiểm tra để tránh hiện tượng lạm thu dưới mọi hình thức. Cùng với đó, cố gắng xây dựng lộ trình, tiến tới mọi khoản thu ở trường đều không dùng tiền mặt, qua đó góp phần khắc phục chuyện lạm thu.
Dẫu thế, thời gian qua việc đóng học phí qua app cũng rất rối rắm và có nhiều vấn đề phát sinh. Chị Nguyễn Phương Thanh (quận Bình Tân, TPHCM) phản ánh trường kêu gọi phụ huynh đóng các khoản phí bằng phương thức không dùng tiền mặt nhưng chỉ đưa ra một cách duy nhất là tải app của một đơn vị rồi thanh toán qua app đó. Dù không phải trả phí nhưng phụ huynh phải khai nhiều thông tin cá nhân mới có thể sử dụng app trong khi vấn đề bảo mật thông tin cá nhân không được cam kết rõ ràng khiến nhiều phụ huynh lo ngại.
Tương tự, nhiều trường học khác thực hiện đóng học phí và phụ phí qua tài khoản ngân hàng. Phụ huynh sẽ phải dùng tài khoản ngân hàng của cá nhân cũng phải thuộc ngân hàng đó để thanh toán. Những phụ huynh chưa có tài khoản sẽ phải đăng ký mở tài khoản ngân hàng qua nhà trường hoặc tự mở tài khoản.
Mặc dù đa số phụ huynh đồng tình với việc thu học phí, phụ phí không dùng tiền mặt nhưng làm sao để thuận tiện, tránh độc quyền là mong muốn của tất cả phụ huynh. Bởi nếu phụ huynh đã sẵn có tài khoản ngân hàng khác, việc lập thêm một tài khoản chỉ để thanh toán học phí sẽ gây lãng phí. Hay việc chỉ được đóng tiền qua app thay vì chuyển khoản trực tiếp đến nhà trường với nhiều phụ huynh cũng là thêm rắc rối không cần thiết.
Đa dạng hóa các kênh thanh toán để phụ huynh có nhiều lựa chọn, thuận tiện trong việc đóng các khoản phí là mong mỏi của tất cả các phụ huynh. Cách làm này cũng giúp minh bạch, không tạo lợi thế cho bất kỳ một ngân hàng hay đơn vị trung gian thanh toán để gây khó khăn cho phụ huynh. Nhà trường có thể khuyến khích phụ huynh sử dụng app để thanh toán nhưng cần lựa chọn đơn vị uy tín với cam kết đảm bảo an toàn, an ninh thông tin trong đó lưu ý đến việc làm chủ dữ liệu và bảo mật thông tin riêng tư.
TS Nguyễn Tùng Lâm - Chủ tịch Hội đồng giáo dục, đồng sáng lập trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội):
Không chỉ trong nhà trường mà thanh toán không dùng tiền mặt đã trở nên phổ biến trong nhiều lĩnh vực đời sống xã hội. Giải pháp này đã được Bộ GDĐT chỉ ra và nhiều tỉnh, thành phố đã và đang áp dụng. Đây là giải pháp được nhiều người ủng hộ, nhằm giúp tăng tính minh bạch, giảm công sức và giảm lạm thu. Phụ huynh lâu nay không còn phải đến tận trường để trực tiếp đóng tiền. Nhà trường cũng giảm bớt chi phí về hóa đơn giấy và tiết kiệm nguồn nhân lực.
Tôi được biết không chỉ các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM mà nhiều địa phương cũng đang đẩy mạnh triển khai việc này nhằm hiện thực hóa Đề án "Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025" của Chính phủ. Như Quảng Ngãi, từ năm học 2023 - 2024, các trường học trong tỉnh sẽ áp dụng phương thức thanh toán qua tài khoản ngân hàng.
Dẫu vậy, để tạo thuận lợi, không gây khó khăn, bức xúc cho phụ huynh, cần tránh độc quyền chỉ một app hay một ngân hàng duy nhất để thanh toán. Phải đưa ra nhiều sự lựa chọn để phụ huynh chọn phương án phù hợp nhất với gia đình. Trong giai đoạn đầu thực hiện, nhà trường cần tổ chức quầy hướng dẫn tại trường cho phụ huynh và vẫn triển khai thêm giải pháp mở là bộ phận tài vụ thu tiền trực tiếp của phụ huynh để phụ huynh từ từ làm quen.