Gửi bình luận
Sau chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954), phong trào Bình dân học vụ tiếp tục phát triển nhằm xóa mù chữ cho nhân dân trong các vùng trước đây bị chiếm đóng. Chiến dịch 3 năm (1956 – 1958) đã hoàn thành căn bản xóa nạn mù chữ.
Sau đại thắng lịch sử mùa Xuân năm 1975, miền Nam được hoàn toàn giải phóng, phong trào Bình dân học vụ tiếp tục phát triển khắp nơi, đầy khí thế. Cuối tháng 2/1978, toàn bộ 21 tỉnh, thành ở miền Nam đã cơ bản hoàn thành kế hoạch xóa nạn mù chữ.
PGS.TS Đặng Quốc Bảo cho biết, ngày 4/10/1945, Bác có lời kêu gọi “Nâng cao dân trí”. Đọc lời kêu gọi này trong cuộc sống hiện nay có cảm xúc như đang tiếp nhận một mệnh lệnh thôi thúc để giáo dục thường xuyên tổ chức các chương trình hành động kiến tạo được “Xã hội chia sẻ giáo dục” trong hoàn cảnh mới:
“Mọi người Việt Nam phải hiểu hết quyền lợi, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà, trước hết phải biết đọc, biết viết chữ Quốc ngữ. Những người đã biết chữ hãy dạy cho những người chưa biết chữ, hãy góp sức vào bình dân học vụ như các anh chị em trong sáu, bảy năm nay đã gây dựng phong trào truyền bá chữ Quốc ngữ giúp đồng bào thất học.
Những người chưa biết chữ hãy gắng sức mà học cho biết đi. Vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết thì anh bảo, cha mẹ không biết thì con bảo, người ăn người làm không biết thì chủ nhà bảo, người giàu có thì mở lớp học ở tư gia dạy cho những người không biết chữ, hàng xóm láng giềng…”.
 |
| Người dân đứng ngay tại bến đò, bến sông để học chữ. Ảnh tư liệu |
Theo PGS.TS Đặng Quốc Bảo, ngày nay, mỗi người trong cuộc sống của mình phải đồng thời làm tròn được cả ba vai trò: Người dạy (thầy), người học (trò), người bạn của nhau giúp nhau thấm nhuần được đạo lý, tuân thủ pháp lý, trân trọng với công lý, kịp thời nắm vững các công nghệ kỹ thuật tiên tiến (đặc biệt tin học) và loại trừ được các kiểu sống độc hại, lạc điệu, phi văn hóa trong đời sống chung.
Công cuộc đổi mới đất nước vẫn cần tiếp tục bồi dưỡng cho người công dân giữ gìn được nhân tính, kiên trì được quốc tính, khẳng định được cá tính lành mạnh trên nền tảng 4 phẩm chất mà Bác đã nêu.
Giáo dục thường xuyên dù đang được hiểu là “Giáo dục tiếp tục” hay “Giáo dục không chính quy” đều phải tác động vào mỗi con người giúp họ thụ hưởng: “Giáo dục Thường xuyên/ Đào tạo liên tục/ Học tập suốt đời”. Điều đó có hàm ý: Giáo dục Thường xuyên giúp cho con người luôn luôn có sự cải thiện con tim, đôi tay, bộ óc, xác định nhu cầu sống hợp lý biết nâng cao năng lực sống và mở rộng cơ hội sống một cách lành mạnh.
Trong bài viết nghiên cứu của mình, PGS.TS Ngô Đăng Tri – Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh, sau Lễ tuyên bố độc lập, tại phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ (3/9/1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu lên 6 nhiệm vụ cấp bách phải làm ngay, trong đó nhiệm vụ “Diệt giặc dốt” đứng hàng thứ hai.
Ngày 8/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 17-SL, thành lập Nha Bình dân học vụ, quy định nhiệm vụ của Nha là lo việc học cho nhân dân, Sắc lệnh số 19-SL, quy định hạn trong 6 tháng, làng nào, thị trấn nào cũng phải có lớp học, ít nhất là 30 người theo học; Sắc lệnh số 20/SL, ban bố việc học chữ Quốc ngữ là “bắt buộc và không mất tiền”, hạn một năm tất cả mọi người Việt Nam từ 8 tuổi trở lên phải biết đọc, biết viết chữ Quốc ngữ.
Ngoài việc sắp xếp lại bộ máy học chính các cấp và các trường theo đúng tinh thần mới, ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Sắc lệnh 14/SL lập Hội đồng cố vấn học chính. Ngày 25/11/1945, Trung ương Đảng ra chỉ thị “Kháng chiến kiến quốc”, trong đó vạch rõ nhiệm vụ của giáo dục là: “Mở đại học và trung học, cải cách việc học theo tinh thần mới, bài trừ cách học nhồi sọ”.
Tại Sắc lệnh 146/SL ngày 10/8/1946, Chủ tịch Chính phủ đã quy định ba nguyên tắc căn bản của nền giáo dục mới là: “Đại chúng hóa - Dân tộc hóa - Khoa học hóa”, theo tôn chỉ phụng sự lý tưởng quốc gia và dân chủ. Nền giáo dục mới theo quy định của sắc lệnh nói trên gồm ba bậc học: Bậc học cơ bản gồm 4 năm và bắt đầu từ 1950 sẽ là bậc học cưỡng bách. Bậc học trung học và chuyên nghiệp; Bậc học đại học.
Sắc lệnh 147/SL đã ấn định thêm những điều khoản pháp chế để thực hiện bậc học cơ bản, không phải trả tiền, các môn học dạy bằng tiếng Việt ở tất cả các bậc từ tiểu học đến đại học, trong tất cả các bộ môn khoa học: Khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Chính phủ cũng định một chương trình giáo dục, tổ chức ngạch thanh tra và lập hội đồng sách giáo khoa…
Đặt trong thời điểm lịch sử lúc bấy giờ, những chủ trương, quan điểm, phương châm, sắc lệnh và việc làm nói trên, nhất là ba nguyên tắc (ba tính chất) của nền giáo dục do Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định, đã trực tiếp xóa bỏ tính chất phản dân tộc, phản khoa học, phản đại chúng của chính sách giáo dục thực dân, phong kiến, đặt nền móng cho sự ra đời của nền giáo dục Việt Nam mới.
Nền giáo dục mà theo Chủ tịch Hồ Chí Minh là “một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn năng lực sẵn có của các em”.
PGS.TS Ngô Đăng Tri đánh giá, nhìn chung nền giáo dục Việt Nam mới được hình thành sau Cách mạng tháng Tám đã tiếp tục được xây dựng, phát triển mạnh trong những năm kháng chiến.
Cuộc “cải cách giáo dục” và phong trào “rèn cán chỉnh cơ” được phát động năm 1950 là bước đột phá quan trọng đưa giáo dục Việt Nam chuyển biến sâu sắc và toàn diện sang giai đoạn mới theo ba nguyên tắc: Dân tộc - Khoa học - Đại chúng và phương châm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phụng sự kháng chiến.
“Đội ngũ học sinh, sinh viên, cán bộ do ngành Giáo dục Việt Nam đào tạo cùng với đông đảo nhân dân được nâng cao văn hóa, tư tưởng qua phong trào Bình dân học vụ, bổ túc văn hóa là nguồn nhân lực có chất lượng cao, góp phần có ý nghĩa quyết định vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc trong cuộc kháng chiến, kiến quốc và là sự chuẩn bị tích cực cho cách mạng Việt Nam giai đoạn sau”. - PGS.TS Ngô Đăng Tri – Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội)
