Lan tỏa phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ

Thiếu tướng, Tiến sĩ Trần Ngọc Thanh - Vụ trưởng Vụ Giáo dục Quốc phòng và An ninh (Bộ GD&ĐT) trao đổi với Báo GD&TĐ về nội dung này.

Phẩm chất, kỷ luật và bản lĩnh

- Lan tỏa giá trị của “Bộ đội Cụ Hồ” trong các nhà trường cũng là phương pháp giáo dục đạo đức lối sống hiệu quả cho học sinh, sinh viên. Ông nhận định thế nào về ý kiến này?

- Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, Bộ đội Cụ Hồ luôn giữ vững những phẩm chất tốt đẹp, cao quý; xứng đáng với lời dạy của Bác: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì Chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”.

Môi trường quân đội luôn được ví như “trường học đặc biệt”, nơi kỷ luật, nền nếp và tinh thần tập thể được rèn luyện ở mức độ cao nhất. Trong môi trường ấy, học sinh, sinh viên được tiếp cận những giá trị cốt lõi tạo nên bản lĩnh và phẩm chất của người quân nhân cách mạng với tác phong nhanh nhẹn, tinh thần trách nhiệm, ý thức tự giác, tính kỷ luật nghiêm minh và sự đoàn kết bền bỉ.

Đây không chỉ là những quy tắc hành chính mà là nền tảng làm nên sức mạnh của Quân đội Nhân dân Việt Nam, sức mạnh ấy góp phần giữ vững độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong suốt nhiều thế hệ.

Phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ không phải khẩu hiệu, mà là biểu tượng văn hóa - lịch sử đã đi vào tâm khảm của nhân dân Việt Nam. Với học sinh, sinh viên - những trí thức trẻ sẽ gánh vác sứ mệnh phát triển đất nước, việc tiếp thu và hiện thực hóa những giá trị này càng có ý nghĩa quyết định.

Trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQPAN) không đơn thuần là truyền thụ kiến thức quân sự mà còn là nhiệm vụ chiến lược nhằm bồi dưỡng lòng yêu nước, trách nhiệm công dân, bản lĩnh chính trị và kỹ năng sống, những yếu tố cần thiết cho nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước.

Lan tỏa phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ cho sinh viên không chỉ là mong muốn mà là yêu cầu của thời đại. Đó là con đường để hình thành thế hệ thanh niên sống có lý tưởng, trách nhiệm, năng lực thích ứng và sẵn sàng góp sức xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới.

Với tầm nhìn chiến lược và ý nghĩa nhân văn sâu sắc, công tác GDQPAN đã và đang khẳng định vai trò không thể thay thế trong quá trình giáo dục, hướng tới phát triển toàn diện về mọi mặt. Sinh viên thời đại mới phải bắt đầu từ nền tảng phẩm chất, kỷ luật và bản lĩnh - những giá trị đã làm nên hình tượng Bộ đội Cụ Hồ.

- Giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên được Đảng ta xác định là bộ phận của nền giáo dục quốc dân. Công tác này thực hiện thế nào trong thời gian qua?

- Thông qua môn học GDQPAN, học sinh, sinh viên hiểu rõ về truyền thống lịch sử đấu tranh giữ nước của dân tộc, phát huy tích cực lòng yêu nước trong thời đại mới. Các em học tập và rèn luyện để tiếp cận tri thức tiên tiến, nêu cao tinh thần dũng cảm, kiên cường, không nản chí trước mọi khó khăn, thách thức.

Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho toàn dân; chú trọng giáo dục, thống nhất, nâng cao nhận thức về đối tác và đối tượng; nắm vững đường lối, quan điểm, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; nâng cao ý thức trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh.

Trong tình hình hiện nay, GDQPAN còn trực tiếp góp phần tạo ra khả năng, phát huy sức mạnh to lớn của toàn dân trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, xây dựng đất nước. Đó là bài học lớn trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta, là kinh nghiệm sống còn của các nước trên thế giới.

Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh hiện nay xác định mục tiêu giáo dục cho công dân về kiến thức quốc phòng và an ninh để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước và giữ nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Theo đó, mục tiêu cụ thể của GDQPAN là góp phần đào tạo con người mới phát triển toàn diện; hiểu biết những nội dung cơ bản về quốc phòng, an ninh, về truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc; có kỹ năng hoạt động quân sự, an ninh cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc…

Phải thay đổi để thích ứng

- Trong Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh sẽ phải thay đổi thế nào thưa ông?

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động mạnh mẽ, đa chiều tới mọi lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh... với các cấp độ từ toàn cầu đến châu lục, khu vực và từng quốc gia.

Trong lĩnh vực quân sự, nhiều thành tựu nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ được đưa vào ứng dụng rộng rãi, như: Vũ khí thông minh, máy bay không người lái, tên lửa hành trình điều khiển từ xa, xe quân sự tự hành, robot trinh sát, robot tác chiến, ứng dụng mô phỏng trong huấn luyện, hệ thống chỉ huy, điều khiển, tình báo và trinh sát...

Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động mạnh mẽ đến dạy, học môn học GDQPAN trong đó có các khâu, bước, thành tố của quá trình giáo dục, đào tạo trong các nhà trường nói chung, vào nhận thức và tổ chức quá trình dạy, học môn học GDQPAN ở các học viện, trường đại học, các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh nói riêng.

Nó sẽ tác động làm thay đổi chương trình, nội dung, phương pháp, phương tiện và phương thức tổ chức dạy, học môn học GDQPAN. Khi đó, sẽ xuất hiện các thiết bị dạy học thông minh gắn với từng cá nhân người dạy và người học, như kính, tai nghe Internet có thể giúp đọc dịch ngoại ngữ trực tiếp, hoặc xử lý các tình huống trong dạy, học.

Để thích ứng với những tác động này, GDQPAN phải thay đổi để thích ứng. Nghị quyết số 29 của Đảng đã nhấn mạnh Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện. Đây là định hướng lớn và đang được các cấp, ngành triển khai tích cực nhằm tạo nên những bước chuyển căn bản, toàn diện trong giáo dục.

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của giáo dục và đào tạo, yêu cầu phải xây dựng đồng bộ thể chế, chính sách để thực hiện có hiệu quả chủ trương giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt để phát triển đất nước.

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới và phù hợp với quy chế giáo dục và đào tạo trình độ đại học, chương trình GDQPAN tiếp tục được sửa đổi, bổ sung.

Đối với cấp tiểu học, THCS được thực hiện dạy học lồng ghép. Giáo viên lựa chọn nội dung trên cơ sở nội dung các trường xây dựng và triển khai kế hoạch giảng dạy lồng ghép nội dung giáo dục quốc phòng và an ninh bảo đảm đủ nội dung theo quy định đối với từng khối lớp, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, nhà trường.

Đối với cấp THPT, các nhà trường quán triệt và thực hiện nghiêm túc chương trình, nội dung giáo dục quốc phòng và an ninh theo Thông tư số 46/2020/TT-BGDĐT ngày 24/11/2020 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về Ban hành Chương trình môn học giáo dục quốc phòng và an ninh cấp THPT.

Đối với đối tượng là sinh viên tại các cơ sở giáo dục đại học các đại học, học viện, trường đại học, cao đẳng sư phạm và các trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh tổ chức xây dựng kế hoạch, triển khai giảng dạy môn học GDQPAN bảo đảm đủ nội dung, đủ thời gian theo đúng quy định, kịp thời điều chỉnh, bổ sung các nội dung đã thống nhất trong các đợt tập huấn hằng năm.

- Theo ông, cần làm gì để bộ môn GDQPAN thực sự thu hút học sinh, sinh viên, để các em hiểu hơn về giá trị của môn học?

- Trong từng giai đoạn cách mạng, môn học GDQPAN có những đổi mới phù hợp phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nước. Công tác quốc phòng và an ninh trong từng thời kỳ, gắn kết chặt chẽ các mục tiêu của giáo dục - đào tạo với bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tuy nhiên, môn học GDQPAN còn nhiều khó khăn nhất định: Cấp ủy, cán bộ chủ trì ở một số cơ sở giáo dục chưa quan tâm đúng mức; đội ngũ giáo viên, giảng viên GDQPAN chưa đáp ứng kịp thời với yêu cầu phát triển của nhiệm vụ GDQPAN trong tình hình mới.

Ở một số cơ sở giáo dục, việc quan tâm đầu tư mua sắm, xây dựng cơ sở vật chất, vũ khí, trang bị, phòng học bộ môn chưa đúng mức; công tác quản lý vũ khí trang bị chưa thực hiện đúng quy định. Tổ chức dạy học môn học GDQPAN ở một số cơ sở giáo dục không đúng quy định, chưa bám sát chương trình.

Để nâng cao chất lượng GDQPAN cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn tới, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về giáo dục quốc phòng và an ninh. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, có vai trò quyết định đến chất lượng, hiệu quả công tác GDQPAN trong tình hình mới.

Cần quán triệt sâu sắc

GDQPAN là một bộ phận của giáo dục quốc dân, việc phổ cập và tăng cường GDQPAN là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, phải được chỉ đạo, tổ chức thực hiện chặt chẽ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương, bằng các hình thức phù hợp với từng đối tượng.

Chú trọng hướng dẫn đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy môn học GDQPAN đối với các nội dung chính khóa và lồng ghép, xây dựng quy hoạch, chỉ đạo hoạt động của hệ thống trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh thuộc và trực thuộc ban, bộ, ngành; quản lý chất lượng môn học GDQPAN.

Hiện nay, hệ thống các trường từ THPT, cao đẳng; các cơ sở giáo dục đại học được tự chủ môn học GDQPAN và một số trung tâm GDQPAN còn thiếu cả về số lượng và chất lượng giáo viên, giảng viên theo yêu cầu nhiệm vụ, chưa đáp ứng với yêu cầu nâng chất lượng, hiệu quả công tác GDQPAN trong tình hình mới.

Để giải quyết tốt nhiệm vụ này, Bộ GD&ĐT đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ban, ngành liên quan để sớm hoàn thành “Đề án đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục quốc phòng và an ninh cho đến năm 2030 và những năm tiếp theo” trình Chính phủ phê duyệt, sớm có kế hoạch tổ chức thực hiện “Đề án” sau khi được Chính phủ phê duyệt.

Phát triển đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý GDQPAN; xây dựng kế hoạch, tổ chức tuyển dụng giáo viên giáo dục quốc phòng và an ninh đủ số lượng, đúng chuyên ngành. Chủ động các phương án tạo nguồn tuyển dụng thông qua hình thức đào tạo mới, đào tạo đại học văn bằng thứ 2; đào tạo nâng trình độ chuẩn giáo viên GDQPAN phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương.

Chú trọng xây dựng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý GDQPAN cốt cán để tổ chức tập huấn, bồi dưỡng tại cơ sở; gắn tự bồi dưỡng với nội dung sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn trong trường, cụm trường để nâng cao trình độ, kiến thức chuyên môn về GDQPAN. Quan tâm thực hiện các chế độ, ưu đãi đặc thù đối với giáo viên giảng dạy môn học GDQPAN.

- Trân trọng cảm ơn ông!

“Ngoài nâng cao dân trí về quốc phòng, GDQPAN góp phần giáo dục chính trị, tư tưởng sâu sắc cho học sinh, sinh viên trong phòng chống chiến lược “diễn biến hòa bình”, xây dựng ý thức trách nhiệm của mỗi công dân đối với Tổ quốc; giáo dục lòng tự hào về truyền thống vẻ vang của dân tộc, xây dựng ý thức tổ chức kỷ luật, coi trọng nếp sống tập thể, cùng với các hoạt động khác góp phần đẩy lùi tiêu cực và tệ nạn xã hội”. - Thiếu tướng, Tiến sĩ Trần Ngọc Thanh