Trụ sở của Bộ chỉ huy Giám sát dưới biển Thái Bình Dương tại Whidbey, Washington. (Ảnh: US Navy)
Sự tồn tại của IUSS chỉ được công bố vào năm 1991, khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, nhưng những thông tin cụ thể về hoạt động của lực lượng này vẫn được giữ bí mật.
Reuters cho biết họ tập hợp các chi tiết về IUSS qua các cuộc phỏng vấn với hơn chục người tham gia, bao gồm 2 nhân viên hải quân đang làm về giám sát dưới biển, cố vấn cho Hải quân Mỹ và một số nhà thầu quốc phòng tham gia vào các dự án.
Hãng tin này cũng xem xét hàng trăm hợp đồng của Hải quân Mỹ, phát hiện ra ít nhất 30 thỏa thuận liên quan đến chương trình giám sát đã được ký kết trong 3 năm qua với các tập đoàn quốc phòng lớn và nhiều hãng khởi nghiệp về phát triển thiết bị không người lái dưới biển và xử lý AI. Việc xem xét dữ liệu theo dõi tàu và hình ảnh vệ tinh cũng cho thấy hoạt động đặt cáp dưới nước bí mật của Hải quân Mỹ.
IUSS thuộc quyền chỉ huy của Đại úy Stephany Moore, một sĩ quan tình báo kỳ cựu của Hải quân Mỹ. Chương trình thuộc quản lý của Lực lượng tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương Mỹ, do Chuẩn đô đốc Richard Seif đứng đầu.
Hai ông Moore và Seif từ chối yêu cầu phỏng vấn. Trả lời câu hỏi của báo chí, người phát ngôn của Lực lượng tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương Mỹ cho biết họ không thể nói chi tiết về hệ thống giám sát dưới biển của mình vì “lý do an toàn hoạt động”.
Tim Hawkins, người phát ngôn của Hạm đội 5 Mỹ, trụ sở tại Trung Đông và là người chỉ đạo các cuộc thử nghiệm thiết bị không người lái trên biển của Mỹ, cho biết hải quân đang cải thiện khả năng giám sát từ "không gian đến đáy biển", với mục đích vẽ ra bức tranh rõ ràng nhất về hoạt động quy mô toàn cầu.
Trong khi đó, Trung Quốc cũng đang phát triển chương trình gián điệp hàng hải của riêng mình, được gọi là Vạn lý tường nước, hai nguồn tin của Hải quân Mỹ cho biết.
Hệ thống đó đang được xây dựng, bao gồm các dây cáp được trang bị cảm biến nghe sóng siêu âm đặt dọc đáy biển ở Biển Đông, nơi đang có những tranh chấp căng thẳng. Trung Quốc cũng xây dựng một đội tàu ngầm không người lái dưới nước và trên biển để truy tìm tàu ngầm của đối phương.
Chương trình của Trung Quốc kéo dài ra tận Thái Bình Dương. Năm 2018, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc cho biết họ đã vận hành hai cảm biến dưới nước: một ở rãnh Mariana, điểm sâu nhất được biết đến trên Trái đất; một chiếc ở gần Ya - hòn đảo thuộc Liên bang Micronesia.
Theo các nguồn tin từ Hải quân Mỹ, dù Trung Quốc nói rằng những cảm biến này phục vụ mục đích khoa học nhưng chúng có thể phát hiện chuyển động của tàu ngầm gần căn cứ hải quân của Mỹ trên đảo Guam thuộc Thái Bình Dương.
Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao Trung Quốc từ chối bình luận về những thông tin này.