Nhận diện và tháo gỡ những vướng mắc của chính quyền cấp xã trong bối cảnh vận hành chính quyền địa phương hai cấp

Tham dự Tọa đàm, về phía đại biểu khách mời có: PGS.TS. Lê Minh Thông, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội; TS. Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương, Bộ Nội vụ; PGS.TS. Tường Duy Kiên, Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS.TS. Đặng Thị Ánh Tuyết, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; PGS.TS. Hoàng Văn Hoan, Phó Vụ trưởng Vụ Các trường chính trị, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; đại diện các đơn vị thuộc Bộ Nội vụ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; và hơn 100 cán bộ, công chức cấp xã của thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Cà Mau.

Về phía Học viện Hành chính và Quản trị công, có: các Phó Giám đốc Học viện: PGS.TS. Lương Thanh Cường, TS. Bùi Phương Đình, TS. Hoàng Ngọc Hải; lãnh đạo các đơn vị thuộc, trực thuộc, đông đảo giảng viên, nghiên cứu viên, học viên của Học viện.

Tọa đàm được trực tuyến tới các điểm cầu tại thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng và tỉnh Đắk Lắk và các cán bộ, công chức địa phương quan tâm.

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến, Bí thư Đảng ủy, Giám đốc Học viện chủ trì toạ đàm khẳng định, việc sắp xếp lại đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một chủ trương lớn, mang tầm vóc chiến lược của Đảng và Nhà nước nhằm xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, gần Nhân dân và phục vụ Nhân dân tốt hơn.

Với sứ mệnh đào tạo, nghiên cứu khoa học chuyên sâu trong lĩnh vực hành chính, quản lý nhà nước và quản trị công, PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện mong muốn các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà quản lý, đội ngũ giảng viên của Học viện và đặc biệt là các cán bộ, công chức trực tiếp công tác tại cấp xã tập trung trao đổi các nội dung:

Một là, phân tích, đánh giá các quy định pháp luật hiện hành về chính quyền cấp xã, nhằm làm rõ hơn vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền cấp xã trong bối cảnh vận hành chính quyền địa phương hai cấp.

Hai là, nhận diện một cách sâu sắc và toàn diện những khó khăn, vướng mắc đang tồn tại trong tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã.

Ba là, chia sẻ những cách làm mới, mô hình hay đã được các địa phương áp dụng trong thực tiễn vận hành chính quyền địa phương hai cấp.

Bốn là, đề xuất các giải pháp tháo gỡ cụ thể, khả thi trong việc hoàn thiện thể chế, chính sách và giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Chia sẻ tại Tọa đàm, ông Nguyễn Mạnh Tiến, Trưởng Ban Xây dựng Đảng, UBND phường Tây Hồ, thành phố Hà Nội cho biết, hiện nay việc sắp xếp bộ máy theo mô hình mới bên cạnh những kết quả đạt được, cũng phát sinh những vướng mắc, đặc biệt là việc nhiều cán bộ, đảng viên chưa hiểu rõ vai trò của chính quyền cấp xã hiện nay (một phần vai trò cấp xã và một phần cấp huyện trước đây). Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải thay đổi tư duy làm việc của cán bộ, công chức cấp xã. Ông cũng đề cập đến những bất cập từ thực tiễn sáp nhập hai phường Tây Hồ và Hồng Hà, bao gồm: lúng túng trong tiếp nhận thông tin, khối lượng công việc tăng, và năng lực của cán bộ còn hạn chế; từ đó đề xuất các giải pháp như tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng, tăng cường phối hợp giữa các cấp và đầu tư hạ tầng, công dân số…

Khẳng định, hiện nay năng lực của cán bộ, công chức khi nhận vị trí mới có sự chênh lệch, đặc biệt là các kỹ năng cơ bản còn hạn chế. Ông Bùi Ngọc Chính cũng chỉ ra sự chồng chéo về văn bản quy định, chức năng, nhiệm vụ giữa các đơn vị dẫn đến tình trạng đùn đẩy công việc, từ đó đề xuất cần có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, đẩy mạnh ý thức tự học và ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể, rõ ràng hơn.

Chia sẻ kinh nghiệm thích ứng với phương châm “chuyên viên không làm được thì cấp phó làm, cấp phó không làm được thì cấp trưởng làm”, bà Nguyễn Thị Thu Hằng nhận định mặc dù nhận thức của đội ngũ cán bộ, công chức tương đối tốt, nhưng do quá trình chuyển tiếp nên các văn bản còn thiếu thống nhất và việc vận hành chưa đồng bộ. Bà cũng đề cập đến áp lực công việc do quy mô tổ chức lớn hơn, chức năng, nhiệm vụ nhiều hơn, đa dạng hơn, năng lực cán bộ chưa phù hợp, cùng với đó là tâm lý muốn xin nghỉ việc sau sáp nhập.

Phát biểu tại Tọa đàm, ông Nguyễn Việt Hà chia sẻ các vướng mắc về tổ chức bộ máy, vị trí việc làm và chuyển đổi số. Ông cho rằng việc xây dựng vị trí việc làm cần sát với thực tế tại địa phương. Song song với đó, cần có sự đồng bộ sắp xếp mô hình thôn và tổ dân phố với mô hình chính quyền cấp xã. Bên cạnh đó, cần ban hành chế độ tiền lương phù hợp và tăng số lượng vị trí cấp phó để giảm tải công việc.

Chỉ ra những khó khăn trong việc bố trí cán bộ, công chức không đúng nhu cầu và sự lúng túng trong triển khai văn bản, ông Trịnh Việt Khái, Phó Chủ tịch UBND xã Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau nêu vấn đề về khối lượng thủ tục hành chính gia tăng tại Trung tâm dịch vụ hành chính công cấp xã và sự khó khăn của người dân nông thôn trong việc sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Ông đề xuất ủy quyền một số nhiệm vụ cho bộ phận chuyên môn để giảm tải cho cấp lãnh đạo; bổ sung nguồn lực cho các bộ phận chuyên môn và tăng cường hỗ trợ người dân sử dụng dịch vụ số.

Nhấn mạnh sự quá tải công việc khi tinh giản phòng ban nhưng khối lượng công việc không giảm, bà Lê Thị Kim Liên, Chủ tịch UBND phường Long Nguyên, thành phố Hồ Chí Minh cho rằng cán bộ cấp xã thiếu chuyên môn để xử lý các thủ tục hành chính phức tạp và hạ tầng chuyển đổi số chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân sau sáp nhập. Bà đề xuất bố trí lại cán bộ chuyên môn phù hợp, tăng số lượng cấp phó, thành lập tổ quản lý nhanh để tháo gỡ khó khăn, và tổ rà soát các công việc không cần thiết để tiếp tục cắt giảm thủ tục hành chính, giấy tờ.

Phát biểu tại Tọa đàm, bà Đồng Thị Nga, Phó Chủ tịch UBND xã Hoài Đức, thành phố Hà Nội đã đề cập đến những bất cập về năng lực cán bộ, công chức cấp xã khi thực hiện mô hình mới. Đồng thời, là những bất cập về cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin không đồng bộ và sự quá tải khi sử dụng phần mềm dịch vụ công quốc gia với khối lượng thủ tục hành chính lớn. Bà cũng đề xuất đồng bộ hạ tầng, nâng cấp phần mềm và liên kết với Cổng dịch vụ công quốc gia.

Trên cơ sở lắng nghe các ý kiến của đại biểu tham dự Tọa đàm, ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương, Bộ Nội vụ cho biết, hiện nay, việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp đã đạt được nhiều kết quả rất tích cực. Bên cạnh đó, Bộ cũng đã nhận thấy rõ những bất cập phát sinh như: thể chế, chính sách, pháp luật chưa đồng bộ; khối lượng công việc lớn với 1065 thủ tục và nghiệp vụ hành chính được thực hiện ở cấp xã; năng lực của một bộ phận cán bộ, công chức cấp xã chưa đáp ứng yêu cầu của mô hình mới; vướng mắc về xác định vị trí việc làm; cơ cấu nhân sự; hạ tầng công nghệ, chuyển đổi số chưa đáp ứng... Vì vậy, Bộ Nội vụ đang rà soát, tổng hợp ý kiến từ các địa phương để đề xuất phương án, báo cáo cấp có thẩm quyền giải quyết các vấn đề trên từ góc độ thể chế, chính sách.

Phân tích việc chuyển thẩm quyền từ cấp huyện xuống cấp xã khiến nhiệm vụ của cấp xã trở nên quá nặng, PGS.TS. Lê Minh Thông đề xuất tái cấu trúc nhiệm vụ, xã hội hóa, và tái cấu trúc quan hệ giữa cấp tỉnh và cấp xã để tăng quyền tự chủ về ngân sách cho cấp xã; đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đầu tư hạ tầng, cơ sở dữ liệu và giảm tải các thủ tục hành chính.

Để thực hiện phân quyền theo đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” của Tổng Bí thư Tô Lâm, TS. Nguyễn Sỹ Dũng đề xuất cần cải cách toàn bộ hệ thống pháp luật theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; tổ chức bộ máy tương ứng với các dịch vụ công, và nghiên cứu mô hình phân quyền bổ trợ như Đức, Nhật Bản để áp dụng phù hợp với Việt Nam.

Phát biểu kết luận Tọa đàm, GS.TS. Nguyễn Quốc Sửu - Phó Giám đốc Học viện khẳng định: việc xây dựng chính quyền địa phương hai cấp đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương, quản trị quốc gia và phát triển bền vững trong bối cảnh mới.

Thông qua tọa đàm hôm nay, những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai đã được nhận diện, những mô hình hay, những kinh nghiệm thực tiễn phong phú cũng đã được các địa phương chia sẻ, và đặc biệt là những kiến nghị, đề xuất của các nhà quản lý thực tiễn, cũng như các nhà khoa học, trên cơ sở đó, Học viện Hành chính và Quản trị công sẽ tổng hợp và báo cáo đề xuất, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền: đâu là những khó khăn từ góc độ thế chế, chính sách; đâu là những vướng mắc từ năng lực của cán bộ, công chức địa phương; đâu là khó khăn đến từ sự phối hợp giữa các cấp chính quyền; những vấn đề phát sinh từ thực tiễn triển khai mô hình mới…

Với vai trò và sứ mệnh của mình, Học viện Hành chính và Quản trị công sẽ chủ động tham mưu, đề xuất với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các cơ quan liên quan thiết kế, xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng phù hợp nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức đặc biệt là cấp xã; đồng hành cùng địa phương để tư vấn chuyên môn góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn, đồng thời tổng hợp, báo cáo với cơ quan có thẩm quyền tham mưu cho Đảng và Nhà nước tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật để vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp trong bối cảnh mới theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “hàng thẳng, lối thông, đồng lòng cùng tiến”.