Sách giáo khoa Mĩ thuật 5 lồng ghép tình yêu biển đảo, bảo vệ môi trường vào bài học

Khác với việc học theo chủ đề mĩ thuật ở sách giáo khoa (SGK) trước đây, trong SGK Mĩ thuật 5 bộ Cánh Diều chú trọng đến hướng mở về nội dung các đề tài, hình thức, chất liệu,… thực hành, sáng tạo, cũng như thầy cô giáo được chủ động, linh hoạt trong thiết kế các nhiệm vụ học tập cá nhân, học nhóm ở học sinh để phù hợp với sự chuẩn bị của học sinh và điều kiện dạy học thực tế, kích thích học sinh tìm tòi, khám phá, phát triển tư duy sáng tạo theo vốn hiểu biết của bản thân.

Gắn quan sát với thực hành, sáng tạo

Trong các cuốn SGK lớp 5 trước đây, mỗi bài học sinh sẽ được học một loại hình mĩ thuật cụ thể như: Vẽ trang trí, Vẽ tranh, Vẽ theo mẫu, Tập nặn,… SGK Mĩ thuật lớp 5 bộ Cánh Diều được đưa vào giảng dạy trong năm học 2024-2025 sẽ có những thay đổi trong phương pháp dạy và học.

ThS Phạm Đình Bình – Chủ biên SGK Mĩ thuật 5 bộ Cánh Diều cho biết: “Sách giáo khoa Mĩ thuật 5 được biên soạn theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, sách lấy việc cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng để bồi dưỡng, phát triển khả năng cảm nhận thẩm mĩ cho học sinh thông qua nhiều hoạt động học tập (quan sát, thực hành, chia sẻ,...) và phục vụ mục tiêu hình thành, phát triển năng lực mĩ thuật”.

Thầy Bình nhấn mạnh, cuốn SGK Mĩ thuật 5 bộ Cánh Diều được thiết kế phù hợp với hoạt động tìm tòi, khám phá, trải nghiệm của học sinh dưới sự hướng dẫn của thầy, cô giáo và phụ huynh. Cấu trúc các phần của cuốn SGK Mĩ thuật 5 tiếp tục phát huy ưu điểm của cuốn SGK Mĩ thuật các lớp trước.

Thay vì chia theo bài, SGK Mĩ thuật 5 bộ Cánh Diều được chia theo chủ đề lớn, trong mỗi chủ đề gồm một số bài học: Chủ đề 1: Kỉ niệm mùa hè (bài Kì nghỉ hè của em và bài Phong cảnh mùa hè); Chủ đề 2: Bạn bè năm châu (bài: Khuôn mặt vui vẻ và Em yêu hòa bình); Chủ đề 3: Quà kỉ niệm (bài Quà tặng bạn và bài Hộp quà xinh xắn); Chủ đề 4: Lễ hội bốn phương (bài Mặt nạ Trung thu và bài Lễ hội bốn phương); Chủ đề 5: Đại dương xanh (bài: Sinh vật biển, Bảo vệ môi trường biển và Bộ đội hải quân); Chủ đề 7: Học mĩ thuật vui (bài: Vui học cùng danh họa và Em làm nhà sưu tập mĩ thuật); nội dung các chủ đề vừa chú trọng đến hoạt động học, tìm hiểu, luyện tập, củng cố, mở rộng kiến thức học sinh đã được tích lũy từ các lớp trước, vừa tiếp tục tiếp cận các chủ đề gắn với đời sống, như: Thiên nhiên, Con người, Gia đình, Nhà trường, Xã hội, Quê hương, Đất nước,… và nhấn mạnh đến chủ đề Thế giới theo định hướng của chương trình.

Bên cạnh những kiến thức đã có được như Chấm, Nét, Hình, Khối, Màu sắc, Đậm nhạt, Chất cảm, Không gian và các nguyên lí như lặp lại, nhịp điệu,… học sinh có thể áp dụng thực hành, sáng tạo nội dung các chủ đề, bài học trong sách.

“Nội dung các bài học được thiết kế với nhiều hoạt động học tập, đa dạng hình thức, chất liệu, vật liệu thực hành, nhằm tích cực hoá hoạt động và khích lệ học sinh sáng tạo; giúp học sinh từng bước nhận biết mối liên hệ giữa mĩ thuật với đời sống; qua đó bồi dưỡng tình cảm thẩm mĩ cho học sinh, giúp học sinh nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật và cuộc sống”, thầy Bình chia sẻ.

Các bài học trong sách được thiết kế theo mô hình hoạt động. Mỗi bài học có cấu trúc nội dung, gồm: Các hoạt động chính (Quan sát, nhận biết; Thực hành, sáng tạo; Cảm nhận, chia sẻ; Vận dụng). Mỗi bài học tương ứng với các thành phần của năng lực mĩ thuật; hoạt động Vận dụng là mở rộng nội dung bài học, gợi mở ý tưởng sáng tạo, liên hệ bài học với thực tiễn.

Nội dung mỗi bài học được bắt đầu từ việc tổ chức, hướng dẫn học sinh tiếp cận, khám phá, nhận biết kiến thức mĩ thuật thông qua quan sát hình ảnh trực quan (trong tự nhiên, trong đời sống, trong nghệ thuật); giúp học sinh củng cố kiến thức một cách tự nhiên và vận dụng vào thực hành, sáng tạo sản phẩm mĩ thuật kết hợp trao đổi, chia sẻ cảm nhận, liên hệ sản phẩm mĩ thuật với đời sống. Quy trình này quán triệt tư tưởng xuyên suốt của bộ sách Cánh Diều“Mang cuộc sống vào bài học – Đưa bài học vào cuộc sống”.

Thầy Bình khẳng định, nội dung các hoạt động trong mỗi bài học được nhất quán với mục tiêu bài học và nội dung tổng kết cuối bài; đồng thời định hướng rõ về phát triển năng lực cho học sinh, coi trọng bồi dưỡng khả năng tự học, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng.

Kênh hình là trọng tâm của mỗi bài học, gồm các biểu tượng giúp học sinh dễ nhận biết những đồ dùng, công cụ, vật liệu chính cần chuẩn bị thông qua hình ảnh minh hoạ ở mục Chuẩn bị; các hình ảnh trực quan làm rõ trọng tâm bài học thông qua nội dung các hoạt động.

Học sinh được tìm tòi, khám phá, phát triển năng lực, bồi dưỡng phẩm chất

ThS Nguyễn Thị Đông - Tổng Chủ biên SGK Mĩ thuật 5 bộ Cánh Diều thông tin: “Nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, ngoài phát triển năng lực mĩ thuật, học sinh được phát triển một số năng lực đặc thù khác và bồi dưỡng cho học sinh các phẩm chất (giá trị) chủ yếu, như: tình yêu thiên nhiên, con người; đức tính chăm chỉ; ý thức tôn trọng các giá trị văn hoá, nghệ thuật và giữ gìn, phát huy các giá trị đó trong đời sống; tinh thần trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ học tập, ý thức làm đẹp cho bản thân và môi trường xung quanh”.

Bài học mĩ thuật hướng tới những giá trị nhân văn thể hiện rất rõ thông qua các chủ đề, điển hình như chủ đề Bạn bè năm châu, học sinh được tìm hiểu về hòa bình, tôn trọng sự khác biệt giữa các quốc gia, dân tộc; chủ đề Đại dương xanh, các em được học về bảo vệ môi trường biển, hiểu hơn về những công việc của những người lính hải quân; chủ đề Học mĩ thuật vui giúp học sinh tìm hiểu về những danh họa nổi tiếng thế giới, nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật và tinh thần sáng tạo,…

Không chỉ vậy, trong các tiết học, học sinh được thảo luận theo nhóm để đóng góp ý tưởng, nội dung, chất liệu thực hành phù hợp từ những kiến thức của mỗi em. Ngoài ra, các kiến thức liên môn liên quan đến Lịch sử và Địa lí, Tiếng Việt, Toán, Tin học,… được áp dụng trong từng bài học phù hợp để gia tăng hàm lượng tri thức cho học sinh; cùng như đóng góp vào việc hình thành, phát triển các năng lực đặc thù khác được nêu trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Các bài học đều sử dụng câu hỏi mở, tạo thuận lợi cho giáo viên thực hiện dạy học theo phương pháp cá thể hoá hoạt động của học sinh, giúp học sinh tăng cường chia sẻ, hợp tác, giải quyết vấn đề. Từ đó, các em có thể vận dụng những điều đã học để sáng tác những tác phẩm theo đề tài yêu thích. Điều này đòi hỏi học sinh phải đọc, phải xem, phải tìm tòi nhiều hơn để hoàn thiện bài tập.