Gửi bình luận
Chương trình MTQG giai đoạn 2026-2030 định vị công tác xóa mù chữ là nhiệm vụ chiến lược, hướng đến mục tiêu kép.
Định vị chiến lược
Trong bối cảnh Chương trình Mục tiêu quốc gia (CTMTQG) Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi bước sang giai đoạn 2026-2030, Bộ GD&ĐT đã xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn mang tính chiến lược, đặt công tác xóa mù chữ (XMC) ở vị trí then chốt. Không chỉ dừng lại ở hoàn thành các chỉ tiêu định lượng như giai đoạn trước, xóa mù chữ được nâng tầm thành nhiệm vụ “tiếp tục duy trì và nâng cao hiệu quả”, phản ánh sự dịch chuyển từ mục tiêu phổ cập sang nâng cao chất lượng và tính bền vững.
Trong tổng thể CTMTQG, xóa mù chữ nằm trong Tiểu dự án 1 - Dự án 5, cùng với nhiệm vụ củng cố và phát triển hệ thống trường PTDTNT, PTDTBT, đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất để tổ chức dạy học hai buổi/ngày. Việc đặt xóa mù chữ vào cùng nhóm nhiệm vụ này cho thấy ngành giáo dục coi đây là nền tảng để người dân, đặc biệt người trưởng thành, có thể tiếp cận các bậc học cao hơn, tham gia GDNN và GDTX. Như vậy, xóa mù chữ không chỉ là bước khởi đầu của hành trình học tập, mà còn là công cụ chống tái mù, giúp đồng bào thích ứng với yêu cầu phát triển mới.
Mục tiêu trọng tâm là vừa “duy trì” vừa “nâng cao hiệu quả”. Nếu “duy trì” đồng nghĩa với việc bảo vệ thành quả, ngăn tái mù chữ, một thách thức cố hữu ở vùng khó, thì “nâng cao hiệu quả” chính là khâu đột phá. Trong bối cảnh kinh tế tri thức và CMCN 4.0, biết đọc, biết viết theo chuẩn cũ chưa đủ để giúp đồng bào dân tộc hòa nhập. Vì vậy, nội dung xóa mù chữ giai đoạn mới sẽ tích hợp thêm nhiều kỹ năng thiết yếu.
Trước hết là kỹ năng ứng dụng: người học cần biết đọc hiểu văn bản pháp luật cơ bản, nắm được thông tin về kinh tế, kỹ thuật nông nghiệp, y tế… Kế đến là kỹ năng số cơ bản: sử dụng điện thoại thông minh, truy cập thông tin chính thống để phục vụ sản xuất và đời sống. Xa hơn, chương trình tạo động lực để người dân sau khi biết chữ tiếp tục học GDTX, phát triển nghề nghiệp, góp phần giảm nghèo bền vững.
Song song với việc bổ sung kỹ năng, Bộ GD&ĐT nhấn mạnh yêu cầu “nâng cao nhận thức, trách nhiệm xã hội đối với công tác xóa mù chữ”. Đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục mà cần sự chung tay của toàn hệ thống chính trị và cộng đồng. Chính tư duy xã hội hóa này là yếu tố đảm bảo tính bền vững, biến XMC từ một chương trình quản lý nhà nước thành phong trào xã hội rộng lớn, gắn liền với quyền lợi và trách nhiệm của mỗi người dân.
Từ chính sách đến hành động
Để hiện thực hóa mục tiêu kép, Bộ GD&ĐT đã đưa ra định hướng triển khai cụ thể trong giai đoạn 2026-2030. Nguyên tắc chung là tập trung nguồn lực cho những địa bàn khó khăn nhất, không dàn trải, triển khai cuốn chiếu để giải quyết dứt điểm các “điểm nóng” về mù chữ. Địa phương cần rà soát thực trạng, ưu tiên xã có tỷ lệ mù chữ cao, đặc biệt khu vực biên giới, vùng sâu vùng xa.
Tài liệu hội thảo kỹ thuật “Rà soát, xác định kế hoạch đầu tư công trung hạn, vốn sự nghiệp giai đoạn 2026-2030 chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi” của Bộ GD&ĐT nêu rõ bốn nhóm giải pháp hành động nổi bật được xác định:
Thứ nhất, hoàn thiện nguồn lực dạy học. Trọng tâm là xây dựng và cấp phát tài liệu xóa mù chữ phù hợp với đặc thù ngôn ngữ, văn hóa và điều kiện sinh hoạt của từng cộng đồng dân tộc. Tài liệu có thể số hóa để người học dễ tiếp cận, hoặc in ấn và phát miễn phí cho các cơ sở giáo dục.
Thứ hai, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ. Chất lượng giáo viên và cán bộ quản lý quyết định thành công của xóa mù chữ. Vì vậy, các lớp tập huấn chuyên môn, phương pháp dạy học phù hợp đặc thù vùng DTTS&MN sẽ được triển khai đồng bộ, giúp đội ngũ chủ động hơn trong việc hướng dẫn người học.
Thứ ba, chính sách hỗ trợ người học. Một trong những rào cản lớn nhất là thời gian và chi phí, khi phần lớn đồng bào phải mưu sinh hằng ngày. Chính sách hỗ trợ sách vở, văn phòng phẩm, cùng chế độ động viên khuyến khích sẽ giảm gánh nặng, tạo động lực để bà con đến lớp đều đặn.
Thứ tư, truyền thông và xã hội hóa. Đây là nhiệm vụ xuyên suốt, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của xóa mù chữ. Bộ GD&ĐT khuyến khích huy động già làng, trưởng bản, bộ đội biên phòng, nhà sư, các tổ chức xã hội và nhà hảo tâm tham gia. Sự góp mặt của các nhân vật có uy tín sẽ tạo sức lan tỏa, biến XMC thành phong trào toàn dân.
Những giải pháp này cho thấy sự dịch chuyển từ mô hình quản lý hành chính sang cách tiếp cận cộng đồng, coi người học là trung tâm. Khi người dân không chỉ học chữ mà còn học cách ứng dụng kiến thức vào đời sống, công tác xóa mù chữ sẽ thực sự trở thành nền tảng nâng cao dân trí, góp phần phát triển nguồn nhân lực vùng khó.
Kế hoạch xóa mù chữ giai đoạn 2026-2030 phản ánh tầm nhìn chiến lược, từ phổ cập sang chất lượng, từ mục tiêu ngắn hạn sang tính bền vững lâu dài. Với sự đồng hành của cả hệ thống chính trị và cộng đồng, công tác xóa mù chữ sẽ tạo dựng nền móng vững chắc cho phát triển toàn diện ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
