Ở đây, học sinh vẫn học văn hóa nhưng khối lượng kiến thức ít hơn, tốc độ học chậm hơn. Sau khi tốt nghiệp, các em thường lựa chọn theo các trường dạy nghề Berufsschule. Học viên sẽ học nghề bán thời gian. Thông thường, các em học chính khóa vào buổi sáng và chiều thực tập tại các nhà máy, doanh nghiệp đến năm 18 tuổi.

Trong quá trình học, nếu có thành tích vượt trội hoặc mong muốn thay đổi định hướng nghề nghiệp, học sinh có thể chuyển sang học trường Gymnasium (kéo dài 7 năm) hoặc Realschule (kéo dài 5 năm). Cụ thể, Gymnasium là trường học dành cho học sinh trình độ cao, mong muốn vào đại học.

Chương trình học tương đối nặng về lý thuyết, đặc biệt là các môn khoa học. Còn Realschule dành cho học sinh có học lực khá, với các môn phổ thông như Toán, Tiếng Đức, Tiếng Anh... Tốt nghiệp Realschule, học sinh có thể chọn học nghề.

Hai mô hình còn lại là Mittelschule, kết hợp của Hauptschule và Realschule và không quá phổ biến ở Đức. Và Gesamtschule, tương đương với chương trình phổ thông tại Mỹ, kéo dài từ 8-9 năm. Trong đó, chương trình đào tạo nghề kép (VET) thường nhận được sự quan tâm của học sinh Hauptschule và phổ biến trong các trường dạy nghề Berufsschule.

Đào tạo nghề có ở nhiều nước nhưng ở Đức mô hình này hoàn toàn khác biệt vì học viên đã được định hướng từ bậc phổ thông và được tham gia vào quá trình lao động ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường. Hơn nữa, học nghề ở Đức không bị coi là trình độ học vấn thấp mà ngược lại, lao động tay nghề cao rất được coi trọng tại Đức.

Nhiều người trẻ nước này yêu thích chương trình VET hơn là vào đại học mặc dù một số trong đó đủ khả năng học lên cao hơn. VET có ý nghĩa đặc biệt quan trọng với nền kinh tế Đức, quốc gia có tỷ lệ thanh niên thất nghiệp thấp nhất Liên minh châu Âu (EU) và cũng là quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất. Năm 2017, Đức xuất khẩu hàng hóa trị giá 1,279 nghìn tỷ euro (1,571 nghìn tỷ USD) và nhập khẩu 1,034 nghìn tỷ euro.

Mô hình VET tại Đức được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm. Bà Ivanka Trump, cựu Cố vấn cấp cao Tổng thống Mỹ, con gái cựu Tổng thống Donald Trump, từng mong muốn đưa các chương trình đào tạo nghề kép từ Đức sang Mỹ. Phát biểu trong một buổi phỏng vấn năm 2017, bà Ivanka đánh giá mô hình VET của Đức là “bước đi tiên phong tuyệt vời”.

Cải thiện chương trình đào tạo nghề

Nhiều người trẻ tại Đức thích học nghề hơn học đại học.

Dù chia thành nhiều ngành nghề để học viên lựa chọn, chương trình đào tạo nghề tại Đức được tiêu chuẩn hóa trên toàn quốc. Mọi học viên phải học cùng một sách giáo khoa, làm quen cùng một quy trình giống nhau nên triển vọng việc làm không bị ảnh hưởng bởi xu hướng ngành nghề, bằng cấp đại học hoặc yêu cầu của nhà tuyển dụng. Hầu hết học viên trường nghề gia nhập doanh nghiệp sau 3 năm làm thực tập sinh có lương.

Quay trở lại những năm gần đây, xu hướng giới trẻ Đức bỏ học việc ngày một rõ ràng. Đại dịch Covid-19 cũng góp phần khoét sâu vào vấn đề này.

Một thách thức trong thời kỳ đại dịch là học sinh phổ thông bị hạn chế tham gia các chương trình định hướng nghề nghiệp. Các doanh nghiệp không thể về trường phổ thông, quảng cáo các vị trí thực tập dành cho học viên, tổ chức ngày hội việc làm... để thanh thiếu niên có cái nhìn sâu sắc hơn về mô hình vừa học vừa làm.

Trước tình hình trên, đầu tháng 9, Bộ trưởng Giáo dục Đức Bettina Stark-Watzinger đưa ra lời kêu gọi Đức cần “nhiều hơn nữa những khối óc thông minh và bàn tay chăm chỉ để hướng đến mục tiêu chuyển đổi, tăng trưởng và thịnh vượng”. Chính phủ Đức thông báo sẽ tăng đầu tư, thay đổi chính sách nhằm đưa đào tạo nghề trở nên hấp dẫn hơn.

Nhận xét về kế hoạch này, ông Rinne bày tỏ tin tưởng sự vào cuộc của các đảng phái tại Đức sẽ là chìa khoá giải quyết vấn đề. Ông nhấn mạnh chính phủ phải xây dựng khung quy định và yêu cầu các doanh nghiệp phải cải thiện điều kiện làm việc và sinh hoạt cho các thực tập sinh.

Về phần mình, các doanh nghiệp cũng cần thay đổi nhanh chóng như thiết kế nơi làm việc hấp dẫn, tăng cường trau dồi văn hóa doanh nghiệp và tích cực bồi dưỡng, trau dồi kỹ năng cho người lao động. Ngoài ra, cần thu hút sự quan tâm của thanh thiếu niên đối với lĩnh vực đào tạo nghề.

Các chuyên gia khuyến nghị rằng các doanh nghiệp, xí nghiệp nên tăng sự hỗ trợ, đầu tư cho thực tập sinh như phương tiện đi lại, chi phí di chuyển hay nhà ở... để thu hút học viên trường nghề đăng ký học việc. Điều này phù hợp với mục tiêu khai thác tiềm năng của lao động trẻ tuổi nhằm chống lại sự thiếu hụt lao động có tay nghề cao trong tương lai.

“Chúng ta cần định hướng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên ngày càng tốt hơn nhằm mang lại cơ hội và hình ảnh hiện đại về chương trình đào tạo nghề”, ông Rinne bày tỏ.

Theo DW