Cần có đột phá về thể chế, mở đường cho tự chủ đại học

Cần sự bứt phá

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhận định, giáo dục đại học Việt Nam đang trong trạng thái phát triển, giàu sức sống với một số lượng sinh viên tương đối ổn định; số lượng giảng viên tăng lên về số lượng, cải thiện về học hàm học vị; xếp hạng cũng có cải thiện, một số trường vào top 1.000 trường đại học thế giới theo một số bảng xếp hạng đại học uy tín.

Tuy nhiên, sự phát triển này theo Bộ trưởng là còn chậm, không có bứt phá trong sự phát triển giáo dục đại học.

Lý giải kỹ hơn, Bộ trưởng cho rằng: Chúng ta đang kỳ vọng đất nước có sự phát triển mạnh mẽ, bứt phá, một nền kinh tế phát triển với tốc độ cao để đưa quốc gia thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình và kỳ vọng một vài chục năm sau là đất nước thu nhập khá.

Nếu như khung cảnh đất nước đang rất phát triển, trong bối cảnh chúng ta hài lòng với kinh tế - xã hội đã có, thì những gì đang nhích lên của giáo dục đại học có thể tạm yên lòng. Nhưng cái chúng ta cần ở hệ thống giáo dục đại học ở thời điểm này, ở thập kỷ này, bối cảnh này là một sự bứt phá.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đặt vấn đề phải làm thế nào để các trường đại học phát triển bứt phá.

“Câu chuyện chúng ta bàn từ đầu đến giờ cảm giác vẫn đang loay hoay trong việc làm thế nào để các trường đại học đỡ khổ, đỡ khó, đỡ nghèo, nhưng chưa nhìn thấy nhiều con đường để bứt phá”. Bộ trưởng bày tỏ băn khoăn và cho rằng: “Phải bàn về vấn đề lớn hơn, đó là làm thế nào để các trường đại học phát triển bứt phá. Chỉ có phát triển mới có chất lượng. Còn nếu loay hoay ứng phó với sự tồn tại thì câu chuyện chất lượng sẽ là vô cùng khó”.

Theo Bộ trưởng, với hệ thống giáo dục công, dứt khoát muốn có sự cải thiện mang tính bứt phá thì vừa phải huy động từ phía xã hội, phía doanh nghiệp một cách mạnh mẽ; nhưng cũng phải có sự đầu tư mang tính bứt phá, đột biến. Bộ trưởng nhấn mạnh tới nguồn lực đầu tư, cách thức đầu tư để tạo ra sự bứt phá của các trường đại học.

Các chuyên gia chia sẻ về thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học.

Phải tạo được hành lang pháp lý đầy đủ

Trao đổi sâu từ góc độ thể chế với những “cái vướng” đang tạo ra lực cản cho tự chủ đại học - một thuộc tính đương nhiên của giáo dục đại học, Bộ trưởng cho rằng, hệ thống quy phạm pháp luật mở đường cho tự chủ đại học chưa có được sự đồng bộ và chia sẻ của hệ thống pháp luật khác. Bộ trưởng cũng dẫn chứng cụ thể những vướng mắc từ các quy định về đơn vị tự chủ công lập, vấn đề viên chức, vấn đề quản lý tài sản công, vấn đề sở hữu trí tuệ…

“Chủ đề của Hội thảo hôm nay là thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học và tôi nghĩ là đúng. Câu chuyện lúc này là phải tạo được hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ để thực hiện được tự chủ đại học đầy đủ, chiều sâu”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Hội thảo Giáo dục 2023 có chủ đề "Thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học".

Nhấn mạnh điều này, Bộ trưởng đề xuất có thể tính đến làm một Luật để sửa nhiều Luật, tránh những chồng chéo hiện nay với dẫn giải: Để tháo gỡ cho doanh nghiệp, để mở đường cho kinh tế, chúng ta đã thực hiện một Luật sửa nhiều Luật, đây là việc bất đắc dĩ trong xây dựng luật pháp. Tuy nhiên cũng cần tính đến để tránh những chồng chéo.

Nếu có thể đề xuất một Luật như vậy thì nên lấy tâm điểm là tự chủ đại học và rà soát những gì chồng chéo, cản trở, mâu thuẫn thì sửa đổi, để các Luật khác, các quy định khác có thể mở đường cho tự chủ đại học.

“Đây là việc rất khó nhưng tại diễn đàn do Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội chủ trì nên bàn tới điều này - là điều quan trọng, cần thiết và khi có được điều này mọi thứ khác sẽ dần được tháo gỡ. Hôm nay, tại diễn đàn này, tôi chỉ đề đạt một điều: Cần có đột phá về thể chế, mở đường cho tự chủ đại học”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã có những chia sẻ về thực trạng, giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đại học; tự chủ đại học - chính sách và một số hạn chế với sự phát triển bền vững của giáo dục đại học Việt Nam; chính sách xã hội hóa và vai trò của giáo dục đại học tư thục tại Việt Nam; một số vấn đề tài chính trong tự chủ đại học; chính sách đầu tư phát triển giáo dục đại học; phát triển đội ngũ giảng viên…