(GDTĐ) - Cây nắp ấm, hay còn được gọi bằng nhiều tên thú vị khác như cây bình nước hay cây bắt mụi, mang tên khoa học là Nepenthes mirabilis (Lour.) Druce. Đặc trưng bởi môi trường sống nhiệt đới, loài cây này thích nghi tốt với điều kiện nóng ẩm vào ban ngày và tiết trời mát mẻ về đêm.
Cây nắp ấm với khả năng bắt côn trùng độc đáo, mọc phổ biến ở Việt Nam, nhất là tại các tỉnh như Khánh Hòa, Lâm Đồng, Bà Rịa, Bình Dương, Bình Thuận, và Kiên Giang. Dù tồn tại nhiều biến thể, cây nắp ấm thích nghi với một loạt điều kiện môi trường tương tự nhau.
Mỗi loại cây nắp ấm mang vẻ đẹp riêng biệt. Dù vậy, chúng đều chung sống trong môi trường giống nhau: đất phèn chua, khu vực đầm lầy, vùng núi có thung lũng, và suối.
Với hình dáng trụ đặc trưng, màu sắc biến chuyển từ xanh lục sang nâu theo thời gian phát triển. Cây cao có đường kính tối đa từ 10 – 20 mm, trong khi những cây thấp hơn chỉ khoảng 5 – 6 mm
Mỗi loại cây nắp ấm lại có cấu tạo và kích thước đặc thù. Đến mùa sinh sản, chúng được phân biệt thành cây cái và cây đực, với hoa thường nở rộ vào mùa hè và mùa thu, quả chín vào mùa đông. Cây nắp ấm yêu thích khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm, chính vì thế mà chúng được tìm thấy ở dải đất từ Quảng Trị đến Cà Mau, khoe sắc và sinh trưởng mạnh mẽ.
Công dụng của cây nắp ấm theo Đông y
Bộ phận dùng: thu hái toàn cây, đem về rửa nhanh, thái nhỏ, phơi khô để dành, dùng riêng hoặc phối hợp những vị thuốc khác.
Tính vị, tác dụng: vị ngọt, nhạt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, lợi thủy, hóa đàm, chỉ khái, tiêu viêm, hạ huyết áp
Theo kinh nghiệm dân gian, dùng thân cây sắc uống trị tiêu chảy và hoa sắc uống thơm.
Đơn thuốc sử dụng có cây nắp ấm
Gan nhiễm mỡ (dựa vào siêu âm và kết quả xét nghiệm máu): toàn cây nắp ấm phơi khô, liều dùng 30-50g/ngày.
Cách dùng: nấu với 3 lít nước giữ sôi lửa 20 phút, để nguội uống thay trà hàng ngày. Liên tục 30 ngày, có thể dùng liên tục 3 tháng, kết quả rất tốt, chúng tôi chưa gặp phản ứng nào.
Sỏi thận, sỏi đường niệu: nắp ấm 30g, dây bòng bong 20g, bạch tật lê 12g, thương nhỉ tử 12g, mộc hương 6g, trần bì 6g. Nấu với 1.500ml, còn 600ml chia 3 lần uống/ngày. Đơn này có thể dùng 30 ngày.
Đái tháo đường, khát nước nhiều, khô cổ: nắp ấm 30g, giảo cổ lam 25g, thiên môn đông 25g. Nấu với 3 lít nước giữ sôi 20 phút. Chia 3-4 lần uống trong ngày, liên tục 1-3 tháng. Theo dõi đường huyết thường xuyên.
Viêm gan hoàng đản, bệnh đường tiết niệu, sỏi: Nắp ấm, Mã đề, Kim tiền thảo, đều 30g, sắc uống.
Huyết áp cao: Nắp ấm 30-50g, nấu xông. Có thể phối hợp với Câu đằng 9g và Hy thiêm 15g.
Chú ý khi dùng vị thuốc nắp ấm:
Không dùng cho phụ nữ có thai.
Người hay tiểu đêm không uống nắp ấm vào chiều-tối, nên uống sáng-trưa.
Uống nước nắp ấm nước tiểu sẽ có màu đỏ sẫm như màu cà phê, không phải lo lắng.