Con 'nổi loạn vị thành niên' vì cha mẹ lặp đi lặp lại 6 hành vi này

Theo các bậc cha mẹ, sự nổi loạn và trầm cảm của trẻ dường như không thể giải thích được. Giáo sư nổi tiếng Lý Mai Cẩn, công tại Đại học Công an Nhân dân Trung Quốc nói rằng, nếu một đứa trẻ không nghe lời, vấn đề không phải ở đứa trẻ mà là ở cha mẹ.

1. Không biết đọc cảm xúc của con

Đôi khi tâm trạng bạn có thể thay đổi do mệt mỏi, mất ngủ và căng thẳng hay đơn giản là đói. Điều tương tự cũng xảy ra với trẻ con, nhưng khác biệt là chúng chưa biết kiểm soát cảm xúc tốt như người lớn.

Có một số cách giúp trẻ tự tin nói với bạn về những gì chúng cảm thấy hoặc đang trải qua. Hãy hỏi trực tiếp con khi thấy nó đang ở trong một môi trường yên tĩnh. Bạn cũng có thể chia sẻ một giai thoại của mình có liên quan đến tình huống tương tự để tạo sự kết nối cảm xúc và đồng cảm.

Khi nhận thấy con mình kiêu căng, cáu gắt và không tôn trọng cha mẹ, trước hết cha mẹ nên xem lại mình, xem xem bản thân đã là một tấm gương tốt chưa chứ đừng vội đổ lỗi cho trẻ. Ảnh minh họa

2. Phủ nhận con

Nhà tâm lý học người Mỹ Seligma làm một thí nghiệm: Ông nhốt một con chó vào lồng. Khi tiếng còi vang lên nó bị chích điện công suất nhẹ. Con chó bị sốc, muốn chạy trốn, nhưng chiếc lồng đã khóa chặt nên không thể trốn thoát. Sau nhiều lần thử nghiệm, chỉ cần tiếng còi vang lên là con chó bắt đầu rên rỉ, run rẩy trong lồng. Ngay cả khi cửa lồng đã mở, nó cũng mất khả năng thoát ra ngoài.

Hiện tượng này chỉ ra rằng, khi con người cảm thấy bản thân không thể kiểm soát được những gì xảy ra thì họ có xu hướng đơn giản là từ bỏ và chấp nhận sự an bài của số phận. Sự ì ạch này có thể khiến nhiều người bỏ qua những cơ hội để thay đổi hoặc hành động để bản thân cảm thấy tốt hơn.

Hiệu ứng này cũng áp dụng cho việc giáo dục con cái. Khi bố mẹ dễ dàng phủ nhận năng lực của trẻ ngay từ nhỏ, lớn lên trẻ rất dễ buông xuôi.

Một blogger nổi tiếng ở Trung Quốc từng chia sẻ câu chuyện về một đứa trẻ bị trầm cảm. Khi tái khám, thấy cậu bé đọc sách, bác sĩ khen: "Con thật chăm chỉ". Người mẹ ngồi cạnh mỉa mai: "Nó vờ chăm chỉ đó". Bác sĩ tiếp tục khen cậu bé tiến bộ trong giao tiếp, bà mẹ lại giễu cợt. Vị bác sĩ bất lực nói với người mẹ: "Tất cả nỗ lực của bác sĩ đều bị cô phá hỏng hết".

"Có bao nhiêu bố mẹ đang không ngừng chối bỏ và coi thường trẻ em như thế?", blogger đặt câu hỏi. Anh cho rằng, ngay cả khi đứa trẻ thực sự chăm chỉ, nó cũng bị người mẹ bóp méo thành sự giả tạo. Trong một môi trường gia đình u tối và tuyệt vọng như vậy, đứa trẻ nào lại không nổi loạn?

Trong tác phẩm dành cho thiếu nhi "Don't blame me, it's not my fault", tác giả Jimmy Liao viết: "Trẻ con thà bị cây xương rồng đâm còn hơn nghe lời giễu cợt từ người lớn. Ít ra vết sẹo còn có thể nhìn thấy để chữa lành, còn vết thương do bị coi thường lại là vô hình".

3. Không hiểu nhu cầu của con

Nhiều khi cha mẹ cảm thấy khó hiểu khi lũ trẻ không thể tự chơi một lúc và dù yêu cầu con đứng yên, nó vẫn nghịch ngợm.

Hầu hết trẻ nhỏ đều tràn đầy năng lượng, đến nỗi chúng thực sự cảm thấy cần chạy nhảy ngay lập tức. Vì vậy, thay vì cố gắng điều chỉnh con, bạn nên giúp chúng chuyển năng lượng vào một thứ gì đó có thể giúp con cân bằng, ví dụ, cho trẻ đi chơi công viên, đi đạp xe, chơi đá bóng hay bất kỳ môn thể thao nào chúng có thể vận động.

Những đứa trẻ vị thành niên không nghe lời là dấu hiệu muốn gây sự chú ý. Vì chúng không biết diễn đạt thế nào cho đúng, hoặc vô số lần không vui bị cha mẹ xem nhẹ nên chỉ có thể chọn cách “không nghe lời” gây sự chú ý của các bậc cha mẹ. Ảnh minh họa

4. So sánh con mình với người khác

Bị so sánh với bạn bè, anh chị em là nỗi đau thầm kín của nhiều trẻ. Bao nhiêu người khi còn nhỏ khao khát được cha mẹ công nhận mình hơn là nghe lời khen về con người khác?

Trong sự so sánh lặp đi lặp lại, đứa trẻ từ cảm giác tội lỗi ban đầu trở nên vô cảm ở những lần tiếp sau. Thậm chí nhiều trẻ đã phủ nhận bản thân một cách sâu sắc: "Hóa ra tình yêu của cha mẹ là có điều kiện. Mình không xứng đáng với tình yêu của họ nếu không xuất sắc".

Và rồi trẻ sẽ nghĩ trên đời này sẽ không có ai yêu chúng vô điều kiện, không có ai đáng tin tưởng để chúng dựa vào.

Nhà tâm lý học người Áo Alfred Adler từng nói, so sánh sẽ làm trẻ mất tự tin và làm tổn thương nặng nề trái tim chúng. Mỗi trẻ đều có ưu điểm riêng vì thế mọi sự so sánh đều là khập khiễng.

Cha mẹ nên tôn trọng, đánh giá đúng khả năng của trẻ, không phân biệt đối xử, hạ thấp trẻ. Để khuyến khích con, có thể so sánh nhưng phải đúng cách. Cha mẹ nên tìm điểm mạnh của con cái để trẻ tự khám phá tiềm năng của chính mình.

Tình yêu đích thực dành cho con cái phải như chúng vốn có chứ không phải như bố mẹ mong muốn. Khi người lớn bỏ đi định kiến và những kỳ vọng không thực tế, cho trẻ em không gian và sự tự do để phát triển, tiềm năng của trẻ sẽ được kích thích.

5. Không biết mặt trái của những điểm mạnh

Tất cả chúng ta đều có những bộ kỹ năng khác nhau: một số người có thể tập trung, những người khác cẩn thận hoặc có xu hướng cầu toàn.

Giống như tiền xu, tất cả các kỹ năng đều có hai mặt. Ví dụ, người cầu toàn tốt cho công việc, nhưng tương tác với đồng nghiệp có thể gặp vấn đề. Tương tự, một đứa trẻ hoàn hảo ở trường học, có thể rất mất tập trung ở nhà.

Với tư cách là cha mẹ, chúng ta phải phân biệt được hành vi một đứa trẻ đang thể hiện tại một thời điểm cụ thể, với bản chất thực sự của nó.

Bạn nên xác định những hành vi không mong muốn để điều chỉnh con, đồng thời không chỉ cho con hành động nhất thời đó không đúng. Điều này sẽ giúp trẻ không bị tổn thương tâm lý ở hiện tại và tương lai.

6. Không cho con bộc lộ cảm xúc tiêu cực

Trẻ em trải qua những cảm giác giống như người lớn, chỉ khác chúng không thể che giấu hoặc kìm nén. Hơn hết, không phải lúc nào trẻ cũng biết cách thể hiện cảm xúc của mình bằng lời nói. Đó là lý do tại sao nên cố gắng giúp con tìm ra những từ phù hợp để nói.

Cách tốt để làm điều đó là hỏi trực tiếp trẻ chuyện gì đang xảy ra, cũng như cho con không gian riêng.