Gắn kết 3 'chân kiềng' giáo dục

Những mô hình hiệu quả

Khẳng định vai trò quan trọng của mô hình phối hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội, bà Nguyễn Thị Thắm - Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội (xã Vĩnh Lại, TP Hải Phòng) cho biết, các cơ sở giáo dục trên địa bàn đang triển khai mô hình “Cha mẹ vui học cùng con”. Đây là hình thức phối hợp giáo dục dựa trên nguyên tắc đồng hành, chia sẻ và tương tác hằng ngày. Mô hình không chỉ tăng cường kết nối giữa phụ huynh và con, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.

Với mô hình này, cha mẹ dành 15-30 phút mỗi ngày cùng con ôn lại bài cũ, kiểm tra mức độ hiểu bài; đồng hành khi con làm bài tập; đặt câu hỏi gợi mở thay vì làm hộ; khuyến khích con kể lại những điều đã học ở trường.

Đây được coi là nền tảng quan trọng nhất. Bên cạnh việc học cùng con hằng ngày, mô hình còn khuyến khích cha mẹ trở thành “bạn học” của con: Kể chuyện, đọc sách; học Toán, tiếng Việt qua trò chơi; hỗ trợ con thực hiện các dự án nhỏ như STEM hay thủ công… Cha mẹ học cùng, đồng hành nhưng không làm thay.

Ngoài ra, để tăng sự gắn kết và giúp học sinh biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn, cha mẹ có thể cùng con tham gia các hoạt động trải nghiệm như trồng cây, nấu ăn, làm thí nghiệm, hoặc có những cuộc trò chuyện về cảm xúc và bài học trong ngày. Đây chính là cách xây dựng “môi trường văn hóa học tập” ngay trong gia đình.

Để mô hình “Cha mẹ vui học cùng con” hoạt động hiệu quả, nhà trường hướng dẫn phụ huynh cách đồng hành mà không gây áp lực; hỗ trợ con theo đúng phương pháp của Chương trình GDPT 2018; đồng thời tổ chức các ngày hội trải nghiệm có sự tham gia của cha mẹ học sinh.

“Có thể nói, mô hình ‘Cha mẹ vui học cùng con mỗi ngày’ là giải pháp thiết thực giúp gắn kết gia đình và nhà trường, nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện, giúp học sinh phát triển hài hòa về trí tuệ, cảm xúc và nhân cách. Đây là mô hình dễ triển khai, chi phí thấp nhưng hiệu quả cao, phù hợp để nhân rộng tại các địa phương và trường học hiện nay”, bà Nguyễn Thị Thắm cho hay.

Tham luận tại tọa đàm về việc tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong công tác giáo dục trẻ em, học sinh, sinh viên trong thời kỳ mới do Bộ GD&ĐT và Hội Khuyến học Việt Nam tổ chức, Sở GD&ĐT TPHCM chia sẻ nhiều mô hình hiệu quả.

Trước hết là mô hình “Trường học hạnh phúc”, được ngành Giáo dục thành phố xây dựng dựa trên ba giá trị cốt lõi: Yêu thương - an toàn - tôn trọng. Hướng đến mục tiêu mỗi ngày đến trường là một ngày vui, Sở GD&ĐT tham mưu ban hành Bộ tiêu chí “Trường học hạnh phúc”. Trên cơ sở đó, tất cả trường học đã xây dựng kế hoạch thực hiện trường học hạnh phúc và tự đánh giá mức độ đạt được các tiêu chí cuối mỗi năm học.

Bên cạnh đó, mô hình “Cùng con trưởng thành thời đại số” cũng là điểm sáng, tập trung vào việc nâng cao vai trò của cha mẹ trong đồng hành cùng con trẻ trước những thách thức của kỷ nguyên công nghệ. Thông qua các hội thảo, chuyên đề dành cho phụ huynh, ngành Giáo dục giúp cha mẹ hiểu hơn về tâm lý lứa tuổi, trang bị kỹ năng hướng dẫn con sử dụng Internet an toàn, quản lý thời gian học và giải trí lành mạnh.

Cũng cần nhắc đến kinh nghiệm phối hợp giữa nhà trường với các tổ chức đoàn thể địa phương trong giáo dục học sinh. Nhiều trường học tại TPHCM đã chủ động ký kết quy chế phối hợp với Công an và UBND phường/xã nhằm bảo đảm an ninh, trật tự quanh khu vực trường, phòng chống tệ nạn và bạo lực học đường.

100% cơ sở giáo dục trên địa bàn thực hiện tốt việc phối hợp với chính quyền địa phương để giữ vững an ninh trường học. Nhiều đơn vị ký kết liên tịch với công an phường về bảo đảm an ninh, an toàn cho học sinh. Sự vào cuộc của các đoàn thể tạo nên mạng lưới hỗ trợ quanh nhà trường, giúp quản lý học sinh cả trong và ngoài lớp học.

Những mô hình và cách làm trên cho thấy, khi nhà trường chủ động “mở cửa”, coi phụ huynh và cộng đồng là những đối tác cùng hành động thì hiệu quả giáo dục tăng lên rõ rệt.

“Ngôi nhà chung”

Cô Đoàn Thị Thùy Dương - Tổ trưởng chuyên môn tổ Khoa học xã hội, Trường THPT Vũ Văn Hiếu (Quảng Ninh) chia sẻ kinh nghiệm đúc rút từ thực tiễn nhằm phát huy vai trò phối kết hợp gia đình, nhà trường, xã hội trong giáo dục học sinh.

Một là, tập thể lãnh đạo nhà trường chú trọng bồi dưỡng thường xuyên đội ngũ giáo viên chủ nhiệm như những chuyên gia kết nối và cố vấn tâm lý. Công tác bồi dưỡng được đưa vào kế hoạch tư vấn tâm lý hằng năm; tạo điều kiện để giáo viên tham gia các lớp đào tạo, chứng chỉ về tư vấn tâm lý học đường nhằm phát hiện, can thiệp sớm những biểu hiện tâm lý bất bình thường của học sinh, bảo đảm học sinh đến trường học luôn an toàn, hạnh phúc.

Hai là, quan tâm xây dựng kênh liên lạc ba chiều hiệu quả. Nhà trường duy trì các kênh liên lạc phổ biến với cha mẹ học sinh như Zalo, sổ liên lạc điện tử kết nối cha mẹ học sinh, nhà trường liên tục. Bên cạnh đó, nhà trường cùng cha mẹ học sinh, học sinh; công an phường còn thực hiện ký cam kết hàng năm về thực hiện nội quy, quy định của pháp luật như: an toàn giao thông, phòng chống cháy nổ... tạo nên vòng tròn vững chắc, ngăn chặn học sinh vi phạm pháp luật.

Ba là, phát huy vai trò tự giác của học sinh. Nhà trường coi trọng giáo dục lý tưởng cách mạng của đồng chí Vũ Văn Hiếu, giáo dục học sinh lòng yêu nước, bản lĩnh cách mạng; tổ chức cho học sinh tự nguyện tham gia các câu lạc bộ mỹ thuật, âm nhạc, truyền thông, tiếng Anh, bóng rổ... để kích hoạt tối đa các năng lực của học sinh.

Bên cạnh đó, nhà trường xây dựng các chủ đề sinh hoạt lớp theo lộ trình để phát huy sự tự học, tự tin, tự chủ của các em. Các chủ đề được học sinh hào hứng tham gia như: “Ứng xử văn minh”, “Kết nối an toàn”, “Sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm”, “Giáo dục pháp luật”…

Bốn là, tăng cường vai trò đồng hành của phụ huynh. Hằng năm, nhà trường tổ chức Ngày hội phụ huynh - học sinh - giáo viên nhằm tạo diễn đàn để phụ huynh chia sẻ phương pháp giáo dục, giới thiệu nghề nghiệp đang công tác, đồng thời trực tiếp tham gia các hoạt động trải nghiệm cùng con với những chủ đề hấp dẫn, thiết thực như “Thấu hiểu con qua lắng nghe”, “Giáo dục nghề nghiệp cùng con”, “Nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật”, “Tết cổ truyền cùng con”...

Những hoạt động này giúp nhà trường trở thành “ngôi nhà chung”, nơi phụ huynh và con có thêm nhiều kỷ niệm, tạo dựng sợi dây kết nối bền chặt và đồng hành tích cực trong quá trình giáo dục học sinh.

Năm là, nhà trường luôn tranh thủ sự tham gia, đồng hành của chính quyền và các đoàn thể trên địa bàn phường Hà Tu; chủ động phối hợp thường xuyên với Công an và Đoàn Thanh niên phường trong các hoạt động tuyên truyền, ứng dụng công nghệ số, dọn vệ sinh môi trường, đền ơn đáp nghĩa…

Qua đó, học sinh được tạo điều kiện gắn kết chặt chẽ hơn với gia đình, nhà trường và cộng đồng; hình thành ý thức trách nhiệm một cách tự nguyện, hiệu quả và ngày càng đi vào chiều sâu.

3 “chân kiềng” trong kỷ nguyên số

Chia sẻ giải pháp xây dựng mối quan hệ hợp tác giữa nhà trường và gia đình trong kỷ nguyên số, TS Lê Thị Duyên - Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) nhấn mạnh đầu tiên việc xây dựng mô hình phối hợp nhà trường - giáo viên - phụ huynh. Giáo viên là người trực tiếp hướng dẫn học sinh, theo dõi tiến trình học tập và rèn luyện kỹ năng. Phụ huynh là người đồng hành, định hướng giá trị, quản lý việc sử dụng công nghệ và hỗ trợ học tập tại nhà. Nhà trường là cơ quan tổ chức, cung cấp chương trình, tài liệu và chính sách giáo dục.

TS Lê Thị Duyên cho rằng, nhà trường cần nâng cao nhận thức của phụ huynh, giáo viên về tầm quan trọng của mối quan hệ hợp tác trong kỷ nguyên số. Điều này có thể thực hiện thông qua các hội thảo, tọa đàm chuyên đề, giúp phụ huynh hiểu rõ vai trò không thể tách rời của gia đình trong quá trình học tập của con trên môi trường số.

Nhà trường cung cấp tài liệu định hướng rõ ràng về cách phụ huynh hỗ trợ con học online, xây dựng thói quen học tập, quản lý thời gian, bảo đảm an toàn khi sử dụng Internet. Khi nhận thức được nâng cao, phụ huynh sẽ chủ động hợp tác, phản hồi tích cực và đồng hành cùng nhà trường trong mọi hoạt động giáo dục.

Nâng cao năng lực chuyển đổi số cho giáo viên và phụ huynh là điều kiện tiên quyết để phối hợp giáo dục trong kỷ nguyên số diễn ra hiệu quả. Nhà trường cần tổ chức các đợt tập huấn chuyên đề giúp giáo viên thành thạo nền tảng quản lý học sinh và học tập trực tuyến.

Đối với phụ huynh, việc được hướng dẫn cụ thể cách theo dõi thời khóa biểu, điểm số, tiến độ học tập hay cách trao đổi với giáo viên qua các kênh số giúp họ đồng hành cùng con một cách chủ động và liên tục. Trường cũng nên xây dựng hệ thống video hướng dẫn ngắn gọn, trực quan và đăng tải trên website, giúp phụ huynh dễ dàng xem lại khi cần, giảm tải cho giáo viên trong việc giải thích lặp lại các thao tác kỹ thuật.

TS Lê Thị Duyên cũng nhấn mạnh việc nhà trường cần đa dạng hóa các hình thức phương pháp phối hợp như: Mời phụ huynh tham gia các hoạt động giáo dục trực tuyến (tọa đàm nghề nghiệp, chia sẻ kỹ năng sống); tổ chức “Ngày hội học tập trực tuyến” với sự góp mặt của phụ huynh; kết nối phụ huynh có chuyên môn công nghệ thông tin hỗ trợ trường trong các hoạt động công nghệ…

“Tạo dựng môi trường hợp tác tích cực là nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Nhà trường cần thúc đẩy sự tham gia chủ động của phụ huynh thông qua việc mời họ đồng hành trong các hoạt động học tập, trải nghiệm, dự án và chương trình ngoại khóa của học sinh.

Sự tham gia này không chỉ giúp phụ huynh hiểu rõ hơn quá trình giáo dục mà còn tạo điều kiện để họ đóng góp kinh nghiệm, nguồn lực, quan điểm hỗ trợ sự phát triển của con.

Đồng thời, cần xây dựng một văn hóa trao đổi tích cực, minh bạch, tin cậy giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh; trong đó thông tin được chia sẻ rõ ràng, kịp thời và dựa trên tinh thần hợp tác. Mọi quyết định liên quan đến học sinh đều phải được thực hiện trên cơ sở tôn trọng, lắng nghe, hướng tới mục tiêu phát triển toàn diện của học sinh”, TS Lê Thị Duyên cho hay.

“Trong kỷ nguyên số, việc thực thi nguyên lý kết hợp nhà trường, gia đình và xã hội trở nên đặc biệt cần thiết do sự biến đổi nhanh chóng của môi trường sống, phương thức học tập và hành vi người học. Mô hình học tập hiện đại mang tính mở, linh hoạt và trải nghiệm nhiều hơn, đòi hỏi sự hỗ trợ đồng bộ từ cộng đồng.

Người học không chỉ lĩnh hội tri thức tại trường mà còn tiếp nhận kiến thức từ các nền tảng trực tuyến, từ tương tác xã hội và từ hoạt động trải nghiệm thực tiễn. Gia đình cần hỗ trợ thói quen tự học; xã hội cần cung cấp môi trường thực hành, nghề nghiệp và văn hóa lành mạnh; nhà trường giữ vai trò tổ chức và định hướng học sinh”. - TS Lê Thị Duyên