Hà Nội: Lạm thu ở trường học, phụ huynh kiến nghị

Phụ huynh: 'Chúng tôi phải đóng đủ thứ tiền'

Theo phản ánh gửi tới Báo Điện tử Chính phủ, năm học 2025-2026, phụ huynh Trường Tiểu học Vạn Xuân (xã Hoài Đức, TP. Hà Nội) phải đóng nhiều khoản thu không nằm trong quy định.

‎Cụ thể, một số khoản bị cho là "ngoài quy định" gồm: Tiền lắp điều hòa, tivi, rèm cửa và cả tiền điện khi học sinh sử dụng (1.200.000 đồng/em).

‎Chi phí sơn sửa lớp học, trong đó nhà trường cho rằng "nhà nước chỉ cho mượn lớp, còn phụ huynh muốn đẹp thì tự sửa".

‎Tiền học tiếng Anh được liệt kê là tự nguyện, nhưng những học sinh không đăng ký phải sang lớp khác để nhường chỗ cho bạn học.

‎Tiền trông giữ sau giờ học chính khóa dù thời khóa biểu kéo dài đến 17h, phụ huynh vẫn phải đóng thêm 12.000 đồng/tiết.

‎Quỹ phụ huynh học kỳ I là 800.000 đồng cho một học sinh.

‎Nhiều phụ huynh bày tỏ lo lắng trước gánh nặng tài chính này, cho rằng "nếu không đóng, giáo viên chủ nhiệm sẽ có ý kiến riêng", khiến không khí lớp học thêm căng thẳng.

Hiệu trưởng nói gì?

Trả lời Báo Điện tử Chính phủ, bà Nguyễn Thị Minh Thu – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Vạn Xuân – khẳng định: "Các khoản thu đều dựa trên Nghị quyết 03 của HĐND TP. Hà Nội quy định các khoản thu, mức thu trong trường học và biên bản thỏa thuận với phụ huynh. Hiện tại, nhà trường mới dừng ở bước xin ý kiến, chưa triển khai thu chính thức".

‎Bà Thu cho biết: Việc lắp đặt điều hòa, tivi, rèm cửa xuất phát từ nhu cầu tự nguyện của phụ huynh từng lớp.

‎Về sơn sửa lớp học, chỉ có một lớp tự nguyện đề xuất, nhưng sau khi phát hiện, bà đã yêu cầu dừng lại.

‎Với môn tiếng Anh, bà Thu lý giải: Trong chương trình lớp 1 và 2 chưa bắt buộc học, nên nếu phụ huynh muốn cho con làm quen, nhà trường phải liên kết với đơn vị ngoài. Tuy nhiên, theo Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, tiếng Anh là môn tự chọn ở bậc tiểu học, không bắt buộc.

‎Về dịch vụ trông giữ ngoài giờ, nhà trường áp dụng theo Nghị quyết 03 của HĐND TP. Hà Nội, mức thu 10.000 đồng/50 phút và 12.000 đồng/60 phút.

Xác minh lại thông tin từ Hiệu trưởng Nguyễn Thị Minh Thu, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ tìm đến phụ huynh Trần Thị N có con học tại Trường Tiểu học Vạn Xuân thì chị N cho hay tất cả các khoản thu đều đã phải đóng ngay, nếu phụ huynh nào phản đối không đóng, giáo viên chủ nhiệm đều có ý kiến riêng.

Luật sư: 'Mọi khoản thu phải minh bạch, có cơ sở pháp lý'

TS. LS. Đặng Văn Cường – Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp – cho rằng: Vấn đề lạm thu trong giáo dục, đặc biệt ở bậc tiểu học và trung học cơ sở, luôn là điểm nóng, tạo ra bức xúc trong xã hội. Cứ đến dịp đầu năm học, nhiều phụ huynh lại phản ánh về việc trường học đưa ra các khoản thu không hợp lý, thậm chí bị coi là lạm thu. Những khoản thu này không chỉ gây khó khăn cho phụ huynh mà còn tiềm ẩn nguy cơ làm giảm uy tín của ngành giáo dục.

‎Theo luật sư, các khoản thu chi trong lĩnh vực giáo dục không thể tùy nghi áp đặt mà phải dựa trên hệ thống pháp lý chặt chẽ. Chính phủ đã ban hành nhiều nghị định và thông tư để quy định rõ ràng các khoản thu, nhằm đảm bảo quyền lợi học sinh và giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình.

Đặc biệt, chính sách của Nhà nước hiện nay hướng tới miễn học phí bậc tiểu học, tiến tới miễn giảm học phí trung học cơ sở và trung học phổ thông. Đây là nỗ lực lớn để bảo đảm công bằng xã hội và khuyến khích mọi trẻ em đến trường.

‎Trong danh mục các khoản thu hợp pháp, có thể kể đến học phí (ở cấp học không thuộc diện miễn), bảo hiểm y tế học sinh, kinh phí mua hoặc may đồng phục, lễ phục, và một số khoản dịch vụ thiết yếu khác. Các khoản này phải được công khai, minh bạch và được phụ huynh đồng thuận.

Ví dụ, bảo hiểm y tế là khoản bắt buộc theo quy định tại Điều 12 Luật Bảo hiểm y tế 2008 (sửa đổi 2014). Học sinh phải tham gia, song được Nhà nước hỗ trợ ít nhất 50% mức đóng. Với mức lương cơ sở hiện nay là 2.340.000 đồng/tháng, số tiền thực tế phụ huynh đóng cho con chỉ khoảng 631.800 đồng/năm.

‎Ngoài ra, những khoản như đồng phục hay lễ phục cũng có thể thu, nhưng phải đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội từng địa phương và phải công khai thu-chi. Trong trường hợp gia đình khó khăn hoặc ở vùng sâu, vùng xa, học sinh có thể tự trang bị hoặc mượn đồng phục thay vì buộc phải mua.

‎Luật sư Cường nhấn mạnh: "Nếu nhà trường tự ý đặt ra các khoản thu ngoài danh mục, không được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và không có sự đồng thuận thực sự của phụ huynh, thì hành vi đó là vi phạm. Đây chính là biểu hiện của lạm thu".

‎Ông cũng cảnh báo, một số trường hiện nay lợi dụng danh nghĩa "tự nguyện" để đưa ra các khoản đóng góp như lắp điều hòa, tivi, sửa sang lớp học hay tổ chức các hoạt động ngoại khóa bắt buộc. Trên thực tế, nhiều phụ huynh phản ánh rằng "tự nguyện nhưng bắt buộc phải đóng", dẫn đến tình trạng nửa ép buộc, nửa gượng ép. Đây là hình thức vi phạm nguyên tắc tự nguyện trong giáo dục.

‎Về trách nhiệm pháp lý, theo quy định, mọi khoản thu phải được công khai, có sự giám sát của đại diện phụ huynh và chính quyền địa phương. Nếu trường học thu chi không minh bạch, hoặc lợi dụng chức vụ quyền hạn để đưa ra các khoản thu trái quy định, tùy mức độ vi phạm có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.

‎Điều 356, Bộ luật Hình sự quy định: Hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ gây thiệt hại từ 10 triệu đồng trở lên có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 1 năm đến 15 năm. Trường hợp hành vi nhằm chiếm đoạt tài sản, số tiền từ 2 triệu đồng trở lên, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm về tội tham ô tài sản, với khung hình phạt từ 2 năm tù đến chung thân.

‎Theo luật sư Cường, phụ huynh có quyền khiếu nại, tố cáo hoặc phản ánh đến cơ quan quản lý giáo dục, UBND địa phương nếu phát hiện trường học đưa ra các khoản thu trái quy định hoặc thu không công khai, minh bạch. "Các cơ quan thanh tra cần nhanh chóng vào cuộc để xác minh, xử lý kịp thời, tránh tạo dư luận xấu, đồng thời bảo vệ uy tín của ngành giáo dục," ông Cường nói.

‎Ông cũng khẳng định, một nền giáo dục văn minh và hiện đại phải dựa trên sự công khai, minh bạch và thượng tôn pháp luật. Việc siết chặt quản lý các khoản thu không chỉ giúp giảm áp lực tài chính cho phụ huynh mà còn góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, lấy học sinh làm trung tâm.