Hai nữ sinh số hóa làn điệu dân ca Cheo

Không muốn văn hóa truyền thống bị mai một, hai nữ sinh Y Lũin và Y Mai Trang - học sinh Trường THCS xã Ngọk Réo (Đăk Hà, Kon Tum) đã triển khai Dự án “Đánh thức làn điệu dân ca Cheo của người Xơ Đăng xưa tại xã Ngọk Réo”.

Nguy cơ mai một

Trong cuộc sống hằng ngày, nữ sinh Y Lũin (người Xơ Đăng, lớp 9A, Trường THCS xã Ngọk Réo) biết ở địa phương chỉ còn duy nhất nghệ nhân Y Der gìn giữ làn điệu dân ca Cheo người Xơ Đăng.

Dù vậy, nghệ nhân tuổi đã nhiều, sức khỏe yếu, con cháu lại không mặn mà với làn điệu này. Không muốn nét đẹp văn hóa dân tộc bị lãng quên, Y Lũin và Y Mai Trang - học sinh lớp 8C (Trường THCS xã Ngọk Réo - người Ba Na) nghĩ đến việc lưu giữ thông qua Dự án “Đánh thức làn điệu dân ca Cheo của người Xơ Đăng xưa tại xã Ngọk Réo”.

Dù không phải người Xơ Đăng, nhưng Y Mai Trang sinh ra và lớn lên ở vùng đất Ngọk Réo nên ý thức được vai trò của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ và phát huy nét đẹp truyền thống. Do đó, Y Mai Trang và Y Lũin cùng chung tay thực hiện dự án mà không quan trọng đó là văn hóa dân tộc nào.

“Khi bắt tay vào thực hiện dự án, em luôn nhắc nhở bản thân cố gắng làm thật tốt, góp sức mình nhằm lưu giữ văn hóa truyền thống. Từ đó, đưa làn điệu Cheo phát huy rộng rãi. Tất cả dân tộc trên đất nước Việt Nam đều là anh em nên em mong mọi người cùng chung sức giữ gìn”, em Y Mai Trang chia sẻ.

Để dự án được triển khai, hai nữ sinh khảo sát một số người lớn tuổi tại địa phương và học sinh trong trường. Thông qua đó, Y Lũin và Y Mai Trang biết được phần lớn người dân địa phương ít hoặc chưa từng nghe làn điệu Cheo.

“Không chỉ tại địa phương mà thông qua sách, báo…, em biết được ít người còn lưu giữ làn điệu Cheo. Đây là văn hóa truyền thống của người Xơ Đăng từ xa xưa nên em không muốn bị lãng quên”, nữ sinh Y Lũin tâm sự.

Từ đó, ngoài thời gian học trên lớp, hai nữ sinh thông qua sách báo, Internet để tìm hiểu về làn điệu Cheo. Hai em còn được nghệ nhân Y Der chỉ bảo tận tình, trực tiếp.

Câu lạc bộ dân ca Cheo trong trường học

Trải qua vài tháng tìm hiểu, tập hát cùng nghệ nhân, hai em thu âm, ghi chép và dịch lời các bài hát Cheo từ tiếng Xơ Đăng sang tiếng phổ thông rồi tổng hợp để hình thành một ấn phẩm số gồm 5 bài hát. Ấn phẩm được trình bày vào các buổi ngoại khóa, giờ ra chơi tại Trường THCS xã Ngọk Réo bằng các thiết bị nghe, nhìn. Hai nữ sinh còn lan tỏa ấn phẩm số trên các kênh YouTube, Zalo, Facebook và thu hút đông đảo người xem.

Không dừng lại ở ấn phẩm số, Y Lũin và Y Mai Trang còn xây dựng câu lạc bộ hát dân ca Cheo tại trường. Thời gian đầu, câu lạc bộ chỉ có vài thành viên, đến nay thu hút 45 học sinh. Mỗi tuần một lần, hai nữ sinh cùng thành viên tập luyện các bài hát Cheo. Để bài hát đúng giai điệu, hằng tuần, câu lạc bộ mời nghệ nhân Y Der đến hướng dẫn trực tiếp.

“Tôi hạnh phúc vì lớp trẻ còn yêu văn hóa truyền thống nói chung và dân ca Cheo nói riêng. Được trực tiếp hướng dẫn, truyền dạy cho các em, tôi rất vui và tự hào. Hy vọng sẽ có nhiều em tìm đến học, lưu giữ nét đẹp này”, nghệ nhân Y Der bày tỏ.

Nhóm học sinh Y Mai Trang và Y Lũin còn thành lập đội tuyên truyền để truyền tải nội dung, cách hát làn điệu dân ca Cheo đến học sinh và người dân trên địa bàn. Từ không biết, đã từng nghe qua, đến nay, nhiều học sinh, người dân tập hát dân ca Cheo.

Với hai nữ sinh, việc lưu giữ và bảo tồn làn điệu dân ca Cheo là quá trình đòi hỏi sự kiên trì và bền bỉ. Dự án của các em chỉ là một phần trong quá trình ấy. Dù dự án chưa hoàn thiện nhưng có thể lan tỏa đến nhiều người và điều đó với hai em đã bước đầu thành công. Chính vì vậy, các em luôn cố gắng tìm hiểu, ghi chép thêm nhiều bài hát để bổ sung vào ấn phẩm số với mong muốn làn điệu dân ca Cheo đến gần với nhiều người hơn.

Không chỉ lan tỏa nghệ thuật truyền thống đến người dân, Dự án “Đánh thức làn điệu dân ca Cheo của người Xơ Đăng xưa tại xã Ngọk Réo” của hai nữ sinh Y Mai Trang và Y Lũin xuất sắc đoạt giải Nhất, lĩnh vực Khoa học hành vi trong Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp tỉnh gắn với các hoạt động STEM dành cho học sinh trung học, năm học 2024 - 2025.

Ông U Lũy - Phó Chủ tịch UBND xã Ngọk Réo cho biết, trên địa bàn xã hiện chỉ còn duy nhất nghệ nhân Y Der duy trì và hát được dân ca Cheo. Do đó, địa phương thường xuyên tuyên truyền, khuyến khích người dân bảo tồn nét đẹp văn hóa này.

Theo ông U Lũy, nhóm học sinh Trường THCS xã Ngọk Réo quan tâm, triển khai các giải pháp nhằm bảo tồn làn điệu dân ca Cheo rất đáng khích lệ, tuyên dương. Ông hy vọng thời gian tới không chỉ học sinh mà người dân trên địa bàn cùng chung tay giữ gìn các nét đẹp truyền thống.