Thực tế này phản ánh vấn đề khá nghiêm trọng, đó là chưa hiểu và làm đúng pháp luật về xã hội hóa giáo dục, không chỉ với phụ huynh, giáo viên mà cả người đứng đầu các trường, từ đó dẫn đến cách thức triển khai không phù hợp khi kêu gọi xã hội hóa, đóng góp, tài trợ.
Theo dõi các trường hợp lạm thu trong nhà trường gần đây ít tìm thấy yếu tố tư lợi của những người có trách nhiệm (hiệu trưởng, ban đại diện cha mẹ học sinh). Cơ bản khoản thu đều hướng đến cải thiện điều kiện học tập, sinh hoạt nhà trường, chăm sóc học sinh, chăm lo giáo viên. Mục tiêu tốt, nhưng số đông làm chưa đúng, không phù hợp, có tính cào bằng; nhiều nơi, nhiều lúc người đứng đầu nhà trường và ban đại diện cha mẹ học sinh còn nôn nóng “đốt cháy” quy trình.
Không ít hiệu trưởng/ giáo viên/ ban đại diện cha mẹ học sinh sau khi thống nhất phụ huynh là thu ngay ở lớp, trường mà không đợi cấp trên phê duyệt kế hoạch theo quy định. Việc thực hiện thu theo kiểu tiền trảm hậu tấu, chi tiêu cũng tương tự, những người có trách nhiệm lấy lý do để học sinh sớm được thụ hưởng, rằng mình không tư lợi nên… không sai.
Một số hiệu trưởng/giáo viên ngại trách nhiệm lại tuyên bố chỉ nhận các khoản tài trợ theo kiểu “chìa khóa trao tay”, không tham gia vào việc thu chi của phụ huynh, mà không hiểu rằng ngay cả “chìa khóa trao tay” cũng không thể vô can. Thực tế giải trình của phụ huynh, thành viên ban đại diện cha mẹ học sinh khi có thanh/kiểm tra lạm thu cho thấy số đông không nắm được nội dung cốt lõi của Thông tư 55 hay 16.
Tình trạng lạm thu xảy ra với sự thiếu hiểu biết về pháp luật của người trong cuộc đòi hỏi phải đẩy mạnh, sâu, thực chất hơn công tác truyền thông thông tin, quy định liên quan đến xã hội hóa giáo dục. Một khi hiệu trưởng, giáo viên, cha mẹ học sinh hiểu và làm đúng, đi cùng với công khai minh bạch thông tin, chắc chắn sẽ thu hẹp đất sống của nạn lạm thu.