Trường Phổ thông DTBT THCS Xá Lượng (huyện Tương Dương, Nghệ An) có học sinh của 3 thành phần dân tộc: Thái, Mông, Khơ Mú với đặc điểm văn hóa tín ngưỡng, phong tục tập quán, điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau. Theo thầy Nguyễn Ngọc Tân - Hiệu trưởng - tình trạng trò nghỉ học mỗi năm diễn ra rải rác ở khối 7, 8, 9 với học sinh của cả 3 dân tộc và là “truyền thống” đáng lo của địa phương.
“Những năm gần đây có hiện tượng một số hộ dân bản Mông di cư vào Tây Nguyên hoặc vùng Đông Nam Bộ làm rẫy cao su, cà phê… Họ đi cả gia đình mang theo con cái và chỉ quay về thăm quê vào dịp Tết. Điều này dẫn đến con em phải nghỉ học và cũng không được tiếp tục học tập tại nơi mới”, thầy Tân cho biết.
Chính vì các lý do trên, nhà trường triển khai công tác tuyên truyền trong cả năm học. Mỗi năm ít nhất 1 lần tổ chức ngoại khóa chủ đề chống tảo hôn, bỏ học giữa chừng. Cùng với đó là nhiều hoạt động hướng nghiệp, giúp học sinh nâng cao nhận thức, xác định được mục tiêu, động lực học tập. Qua khảo sát, hàng năm Trường Phổ thông DTBT THCS Xá Lượng có 60 - 70% học tiếp lên THPT. Số còn lại được huy động tối đa vào các cơ sở GDNN - GDTX và đào tạo nghề.
Thầy Phạm Văn Thắng - Hiệu trưởng Trường Phổ thông DTBT THCS Hữu Kiệm (huyện Kỳ Sơn) - thông tin, trong 2 năm học gần đây, nhiều học sinh của trường gặp khó khăn khi xã Hữu Kiệm đạt… nông thôn mới. Theo đó, nhiều thôn bản ra khỏi khu vực III đặc biệt khó khăn, trong đó có bản xa nhất và nhiều học sinh ở bán trú là Đỉnh Sơn 2 cũng “thoát nghèo”. Kéo theo đó chế độ bán trú, bảo hiểm y tế, hỗ trợ học phí… bị cắt. Điều này gây khó khăn nhất định cho trường trong duy trì sĩ số, vì không ít học sinh có tư tưởng bỏ học vì nhà xa và không còn được hưởng chế độ hỗ trợ của Nghị định 116.
Để bù đắp thiếu thốn cho trò ở xa, xã Hữu Kiệm đã lập cây ATM hỗ trợ học sinh khó khăn. Theo đó cán bộ, công chức, viên chức, giáo viên trên địa bàn trích lương ủng hộ và giao quỹ cho nhà trường. Quỹ này sẽ dùng để nấu ăn cho học sinh phải ở bán trú nhưng không được hưởng chế độ Nghị định 116.
“Năm học này, trường có 180 em bán trú trên tổng số 240 học sinh. Riêng bản Đỉnh Sơn 2 có 19 em đang được nuôi bán trú dù mất các chế độ hỗ trợ. Chúng tôi không muốn những em này bị tách ra ăn riêng hay ở riêng với các bạn bán trú còn lại, gây phản cảm, phân biệt. Thay vào đó vẫn để các em được học tập, sinh hoạt bình thường và kêu gọi các nguồn xã hội hóa, đóng góp của cán bộ, viên chức trong xã để nuôi trò”, thầy Thắng chia sẻ.
Ông Phạm Văn Phúc – Phó Trưởng phòng GD&ĐT Kỳ Sơn - cho hay: Qua báo cáo của các nhà trường, học sinh bỏ học chia thành các nhóm nguyên nhân gồm: Tảo hôn (57 em), bỏ học đi làm công ty (70 em), còn lại là ở nhà chưa đi đâu nhưng cũng không đi học nữa. Điều này tiềm ẩn nhiều hệ lụy và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi học sinh khi các em đi làm mà chưa đủ tuổi lao động hoặc không có hợp đồng lao động.
“Chúng tôi đang đẩy mạnh công tác hướng nghiệp, phân luồng cho học sinh sau THCS. Đồng thời nâng cao nhận thức, hướng các em vào con đường đi làm sau khi đã có ít nhất một trình độ nghề nghiệp thay vì lao động mà chưa qua đào tạo. Dù chưa thể chấm dứt hoàn toàn nhưng chúng tôi mong muốn thông qua nhiều biện pháp, có thể hạn chế tối thiểu số lượng học sinh nghỉ học”, Phó Trưởng phòng GD&ĐT Kỳ Sơn thông tin.
Thầy Nguyễn Ngọc Tân cho biết: “Chúng tôi định hướng, và phân luồng học sinh thành 3 nhóm mục tiêu sau THCS gồm: Tiếp tục học lên THPT; vào trung tâm GDNN-GDTX và một số đi học nghề. Nhà trường cũng phối hợp với nhiều đơn vị như Trường Cao đẳng nghề Việt - Hàn, CĐ nghề Việt – Đức, CĐ nghề số 4 Bộ Quốc phòng, Trường Trung cấp dân tộc nội trú Nghệ An… để giới thiệu và hướng nghiệp cho học sinh”.