Khi 'biệt đội' xóa mù chữ vào cuộc

Huy động lực lượng đặc thù trong công tác xóa mù chữ

Để đạt mục tiêu kép “duy trì và nâng cao hiệu quả” công tác xóa mù chữ (XMC) giai đoạn 2026-2030, Bộ GD&ĐT xác định xã hội hóa mạnh mẽ lực lượng tham gia. Đây được coi là một bước đi chiến lược, nhằm bổ sung và củng cố nguồn nhân lực tại chỗ cho các lớp học vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, nơi giáo viên chuyên trách còn thiếu, điều kiện địa lý cách trở.

Điểm nhấn quan trọng là việc mở rộng định nghĩa về “người tham gia công tác XMC”. Thay vì chỉ gói gọn trong đội ngũ giáo viên và cán bộ ngành giáo dục, kế hoạch mới huy động thêm nhiều lực lượng có uy tín trong cộng đồng như: Già làng, trưởng bản, bộ đội biên phòng, trụ trì, sư, tăng ni tại các chùa, cùng với các tổ chức xã hội, cá nhân và nhà hảo tâm. Đây là một cách tiếp cận linh hoạt, gắn với thực tiễn, giúp công tác vận động học chữ trở nên gần gũi và hiệu quả hơn.

Vai trò của già làng, trưởng bản đặc biệt quan trọng. Họ không chỉ am hiểu phong tục, tập quán mà còn là chỗ dựa tinh thần cho người dân. Khi già làng vận động, người dân dễ dàng tin tưởng và tham gia lớp học. Bộ đội biên phòng ngoài nhiệm vụ bảo vệ biên giới, họ còn có thể trở thành “người thầy” truyền đạt kiến thức cho bà con vùng sâu, vùng xa, nơi việc tiếp cận giáo dục còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, sự tham gia của các chức sắc tôn giáo như trụ trì, sư, tăng ni giúp lan tỏa thông điệp học chữ thông qua con đường tâm linh, khuyến khích người dân tự nguyện đến lớp.

Việc huy động lực lượng đặc thù này còn giải quyết bài toán nan giải về thiếu nhân lực giảng dạy. Nếu chỉ trông chờ vào giáo viên chuyên trách, công tác XMC khó có thể phủ rộng và duy trì bền vững. Sự tham gia của “biệt đội” này không chỉ bổ sung số lượng, mà còn làm đa dạng phương pháp, tạo không khí học tập gắn bó với đời sống cộng đồng.

Tuy nhiên, để lực lượng này phát huy hiệu quả, Bộ GD&ĐT nhấn mạnh nhiệm vụ “bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ”. Các đối tượng được huy động cần được hướng dẫn về kỹ năng sư phạm cho người lớn, cách lồng ghép văn hóa địa phương vào nội dung dạy học, cũng như kỹ năng quản lý lớp học đặc thù. Đây cũng là cơ hội để tăng cường năng lực cho cán bộ, giáo viên tại các trường PTDTNT, PTDTBT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó.

Ngoài ra, sự tham gia của các tổ chức, cá nhân, nhà hảo tâm sẽ góp phần huy động nguồn lực ngoài ngân sách, bổ sung cho đầu tư công. Sự kết hợp giữa nguồn vốn nhà nước và nguồn xã hội hóa sẽ tạo nên sức mạnh cộng hưởng, tăng tính bền vững cho chương trình. Nhờ đó, công tác XMC không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục mà thực sự trở thành phong trào xã hội rộng khắp.

Ưu tiên dồn lực cho vùng đặc biệt khó khăn và biên giới

Song song với huy động nguồn nhân lực, Bộ GD&ĐT đặt trọng tâm vào việc phân bổ nguồn lực đầu tư theo nguyên tắc “tập trung, cuốn chiếu, dứt điểm, không dàn trải”. Đây là định hướng then chốt để công tác XMC giai đoạn 2026-2030 mang lại hiệu quả thực chất, thay vì dàn trải nguồn lực và tạo kết quả manh mún.

Trọng tâm ưu tiên được xác định đó là tập trung vốn cho các địa phương thuộc vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng sâu vùng xa, và khu vực biên giới. Đây là những nơi thường xuyên có tỷ lệ mù chữ và tái mù cao nhất, do thiếu cơ sở vật chất, giao thông khó khăn, điều kiện sống hạn chế. Việc ưu tiên đầu tư cho những địa bàn này không chỉ giải quyết nhu cầu cấp bách, mà còn mang ý nghĩa chiến lược về lâu dài, góp phần giữ vững an sinh xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh biên giới.

Nguyên tắc ưu tiên này cũng gắn liền với Dự án 5.1 trong CTMTQG giai đoạn 2026-2030, nơi XMC được đặt ở vị trí chiến lược. Việc đầu tư bổ sung, nâng cấp cơ sở vật chất, đặc biệt là hạ tầng phục vụ chuyển đổi số, sẽ tạo điều kiện để triển khai dạy học hiệu quả hơn. Các trường PTDTNT, PTDTBT tại vùng khó khăn khi được đầu tư sẽ trở thành trung tâm lan tỏa tri thức, nơi tổ chức lớp XMC và các hoạt động giáo dục thường xuyên.

Điểm đáng chú ý là sự kết hợp đồng bộ giữa đầu tư vật chất và chính sách hỗ trợ. Một mặt, cần nâng cấp trường lớp, trang thiết bị; mặt khác, phải đảm bảo người học được hỗ trợ văn phòng phẩm, tài liệu, thậm chí chi phí đi lại. Chỉ khi kết hợp hai yếu tố này, công tác XMC mới tạo được sức hút thực sự, giúp người dân gắn bó với lớp học lâu dài.

Việc tập trung vốn cho các vùng đặc biệt khó khăn cũng tạo động lực thúc đẩy sự tham gia của chính quyền địa phương, cộng đồng và các tổ chức xã hội. Khi thấy nguồn lực được đầu tư đúng chỗ, niềm tin của người dân và chính quyền cơ sở vào chương trình XMC sẽ tăng lên, qua đó góp phần huy động thêm nguồn lực xã hội hóa.

Chiến lược XMC giai đoạn 2026-2030 không chỉ lan tỏa về chiều rộng thông qua huy động lực lượng đặc thù, mà còn tập trung về chiều sâu bằng việc ưu tiên nguồn lực cho những vùng khó khăn nhất. Sự đồng bộ này hứa hẹn tạo nên bước đột phá, giúp nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực và củng cố nền tảng phát triển bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong những năm tới.