Gửi bình luận
Các nghệ nhân nơi đây thường dùng chất liệu vải lượt, nhiễu hoặc vải sa tanh cũ để làm khăn xếp. Những chiếc khăn xếp ngày nay sang trọng hơn, bởi lớp ngoài làm bằng sa tanh bóng, có khi dùng phi, nhung, gấm.
Để làm ra một chiếc khăn xếp có tới 7 công đoạn bắt buộc như cắt vải, cắt xốp, máy, quấn, vẽ hoa... Mặc dù đã đưa máy móc vào một số công đoạn, và các hộ đã phân chia từng công đoạn khác nhau để nâng cao năng suất, nhưng vẫn có những khâu phức tạp máy móc không thể làm được.
Mỗi tấm vải dài cắt ra được xếp ngay ngắn trên bàn, và theo một ước lệ quen thuộc, người thợ cứ cắt những tấm vải vuông kia ra thành từng đoạn nhỏ. Hết ngồi máy khâu, lại cắt xốp, quấn vải. Công đoạn quấn nếp đòi hỏi tỉ mỉ và kỹ thuật chính xác nhất.
Người thợ vừa phải vừa quấn vừa phải bôi hồ để gắn kết giữa các vòng nếp với nhau. Các vòng nếp được siết càng chặt thì khăn xếp càng chắc chắn. Sau khoảng nửa tiếng, chiếc khăn xếp đã thành hình nhưng còn méo mó, người thợ hết nắn lại chỉnh và đặt chiếc khăn xếp ấy vào một cái khuôn gỗ để giữ nếp.
 |
| Mỗi vòng quấn nếp, kiểu dáng và màu sắc khăn xếp dành riêng cho từng độ tuổi và trong từng dịp sử dụng cụ thể. |
Mỗi loại khăn xếp được tô vẽ, trang trí, quấn vòng nếp khác nhau. Chẳng hạn loại khăn xếp mừng thọ có 2 loại dành cho cụ ông và cụ bà. Khăn xếp dành cho cụ ông gồm 7 nếp, trên đầu có đốc, còn cụ bà 9 nếp, không có đốc. Khăn xếp hầu đồng cũng có nhiều loại, loại 20 nếp, loại 30 nếp…
Theo các nghệ nhân Giáp Nhất, khăn xếp miền Bắc vẫn giữ nguyên hình dạng vốn có từ xưa, còn khăn xếp miền Trung, miền Nam thì cách tân nhiều. Trong đó, khác biệt rõ nhất là khăn miền Bắc có nếp quấn dày hơn và dựng ngang trong khi khăn của miền Trung, miền Nam thì dựng đứng.
Điểm khác thứ hai là phần lưỡi trai khăn xếp miền Bắc quấn, xếp thành hình chữ Nhân trong khi miền Trung và miền Nam là hình chữ Nhất. Khác biệt nữa là búi tó, tức búi để buộc tóc của khăn xếp phía Bắc đặt ở phần phía trên đỉnh đầu, trong khi khăn xếp miền Trung, miền Nam đặt thấp hơn, lùi xuống phía sau gáy. Mỗi người thợ ở Giáp Nhất đều hiểu sâu sắc những khác biệt ấy để sản xuất ra những loại khăn xếp khác nhau.
Ở Giáp Nhất, đi vào ngõ nào cũng thấy tiếng máy khâu, tiếng dập vải. Nhà ai cũng rực rỡ màu sắc bởi những tấm vải đủ loại treo ngoài hiên. Dường như, người nơi đây không có thời gian rảnh, từ sáng sớm cho đến tối mịt là lúc họ dành hết cho nghề dù mỗi chiếc khăn xếp đều được bán rất rẻ, chỉ khoảng trên dưới 50 nghìn đồng.
“Chúng tôi từng được chọn làm khăn xếp cho trang phục của các nguyên thủ quốc gia tham dự Hội nghị Cấp cao APEC năm 2006, phục vụ Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội năm 2010. Năm 2022, sản phẩm truyền thống khăn xếp của Giáp Nhất đạt chứng nhận OCOP hạng 3 sao cấp tỉnh. Điều vui mừng nhất với người làm nghề chúng tôi là được sống với nghề cha ông, được bảo tồn và làm đẹp cho văn hóa truyền thống của dân tộc” - Anh Đoàn Văn Thủy - thợ làm khăn xếp làng Giáp Nhất.
