Gửi bình luận
Từ tháng 9/2025, học sinh từ mầm non đến hết THPT công lập sẽ chính thức được miễn học phí theo quyết định của Bộ Chính trị. Tuy nhiên, ngay trước thềm năm học mới, nhiều phụ huynh vẫn “đau đầu” với các khoản thu khác, từ đồng phục, bảo hiểm y tế cho tới những khoản mang danh “tự nguyện” nhưng khó lòng từ chối.
Mỗi dịp đầu năm học, câu chuyện thu các khoản phí lại trở thành mối quan tâm lớn của phụ huynh. Dù Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhiều lần chấn chỉnh, quy định rõ ràng về những khoản bắt buộc và tự nguyện, thực tế ở nhiều địa phương vẫn xuất hiện tình trạng lạm thu, gây bức xúc trong dư luận. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để việc thu – chi trong nhà trường minh bạch, hợp lý, vừa đảm bảo điều kiện dạy và học, vừa giảm gánh nặng cho gia đình học sinh.
Tại một trường Tiểu học ở Hà Nội, chị Thu – phụ huynh có con vừa vào lớp 1 cho biết trong nhóm phụ huynh lớp 1A1, một tin nhắn kêu gọi đóng góp sơn lại tường lớp đã được gửi đi. Người đứng ra vận động cho biết chi phí khoảng 1,1 – 1,2 triệu đồng, dự kiến thực hiện ngày 22/8. Lời kêu gọi này xuất hiện ngay sau buổi họp phụ huynh đầu năm và đang xin ý kiến thống nhất của cha mẹ học sinh.
Một phụ huynh có con vừa học hết lớp 5, chia sẻ: "Năm ngoái phụ huynh lớp góp tiền mua lại máy chiếu cũ với giá 3 triệu. Năm nay con út tôi vào học lớp khác, lại được đề nghị mua máy chiếu mới tới 12 triệu. Chẳng lẽ mỗi năm lại phải thay đổi thiết bị như thế"? Không ít cha mẹ học sinh cho rằng, những khoản vận động như vậy nếu không minh bạch sẽ gây bức xúc và tạo cảm giác bị tận thu.
Không chỉ ở thành phố lớn, tại Bắc Ninh, chị Nguyễn Bình - phụ huynh có con học lớp 3 và một con sắp vào lớp 6 cũng chung nỗi lo. Dù nhà trường khẳng định đồng phục hay sách giáo khoa đều trên tinh thần tự nguyện, nhưng thực tế phụ huynh gần như mặc định phải mua đủ: từ sơ mi dài tay, ngắn tay, quần, áo khoác đến bộ thể dục. "Những khoản này cũng phục vụ cho con mình thôi, nhưng tôi nghĩ cần phải minh bạch để tránh hiểu lầm", chị Bình nhấn mạnh.
Ngày 28/2, Bộ Chính trị đã quyết định miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết THPT công lập trên phạm vi cả nước. Thời điểm thực hiện bắt đầu từ năm học mới 2025 – 2026 (tháng 9/2025).
Như vậy, từ năm học tới, phụ huynh sẽ không còn phải đóng học phí cho con em. Tuy nhiên, thực tế cho thấy ngoài học phí, các cơ sở giáo dục vẫn có nhiều khoản thu khác mà phụ huynh buộc phải chi trả.
Đồng phục: Theo Thông tư 26/2009/TT-BGDĐT, kinh phí cho việc may, mua đồng phục và lễ phục lấy từ nguồn chi thường xuyên của nhà trường, đóng góp của học sinh hoặc các nguồn thu hợp pháp khác, đồng thời phải công khai minh bạch. Như vậy, nhà trường được phép thu tiền đồng phục và phụ huynh có trách nhiệm đóng góp.
Bảo hiểm y tế học sinh: Luật Bảo hiểm y tế quy định học sinh – sinh viên là đối tượng bắt buộc tham gia. Theo Nghị định 188/2025/NĐ-CP, mức hỗ trợ đóng BHYT với học sinh – sinh viên tăng từ 30% lên tối thiểu 50%.
Hiện nay, mức đóng BHYT được tính bằng 4,5% mức lương cơ sở (2.340.000 đồng/tháng), tương đương 1.263.600 đồng/năm/học sinh. Khi áp dụng hỗ trợ 50% từ ngân sách, học sinh chỉ phải đóng tối đa 631.800 đồng/năm, giảm thêm khoảng 252.720 đồng so với trước.
Các khoản khác: Ngoài đồng phục và bảo hiểm, phụ huynh vẫn phải đóng tiền ăn, chăm sóc bán trú, học phẩm mầm non, nước uống… Đây là các khoản thu theo thỏa thuận giữa nhà trường và phụ huynh, hoặc theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân địa phương.
Đặc biệt tại Hà Nội, từ năm học 2025 – 2026, học sinh tiểu học sẽ được hỗ trợ bữa ăn bán trú. Nhóm học sinh miền núi, vùng bãi giữa sông Hồng được hỗ trợ 30.000 đồng/ngày; học sinh ở các khu vực còn lại được hỗ trợ 20.000 đồng/ngày. Nếu phụ huynh và nhà trường thống nhất mức ăn cao hơn, phần chênh lệch sẽ do gia đình chi trả.
Thực tế cho thấy, nhiều khoản thu được gắn mác "tự nguyện" nhưng phụ huynh khó lòng từ chối như đồng phục, sơn sửa lớp học, hay mua sắm trang thiết bị. Dù được thông báo là "tự nguyện", phụ huynh gần như mặc định phải đóng góp, bởi nếu từ chối thì e ngại con mình bị để ý hoặc bị coi là không ủng hộ tập thể.
Các chuyên gia giáo dục nhận định, cùng với chính sách miễn học phí, điều quan trọng nhất là siết chặt quản lý thu – chi, đảm bảo công khai và hợp lý, để phụ huynh yên tâm đồng hành cùng nhà trường, thay vì bước vào năm học mới với tâm trạng nặng nề.
PGS.TS Trần Thành Nam – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQG Hà Nội) nhấn mạnh, chính sách miễn học phí từ năm học 2025 – 2026 là bước tiến quan trọng, song sẽ khó phát huy hiệu quả nếu phụ huynh vẫn nặng gánh bởi các khoản thu "ngoài luồng". Giải pháp căn cốt, theo ông, là minh bạch hóa toàn bộ thu – chi: "Tất cả các khoản thu bắt buộc cần được chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản nhà trường để có đầu vào, đầu ra rõ ràng. Kế hoạch thu chi nên công khai ngay từ cuối năm học trước, để phụ huynh có thời gian chuẩn bị và phản hồi".
Về đồng phục – một vấn đề thường gây tranh cãi, PGS.TS Nam cho rằng: "Đồng phục chỉ nên coi là phương tiện để học sinh có sự thống nhất, tránh phân biệt giàu nghèo. Không nên biến nó thành gánh nặng hay cơ hội kinh doanh. Nhà trường có thể đưa ra mẫu chung, nhưng phụ huynh được quyền lựa chọn nơi may mặc, miễn đảm bảo đúng thiết kế. Khi đó, chi phí sẽ hợp lý và minh bạch hơn".
Ông nhấn mạnh thêm: "Điều quan trọng là không để giáo viên trở thành 'người đi thu tiền', gánh thay bức xúc của phụ huynh. Niềm tin chỉ có thể được xây dựng lại khi nhà trường công khai, đối thoại thường xuyên với cha mẹ học sinh".
PGS.TS Trần Thành Nam lưu ý thêm, phụ huynh cũng cần được nâng cao nhận thức để nhận biết khoản thu nào đúng quy định, khoản nào là lạm thu: "Nếu phụ huynh không rõ ràng, dễ chấp nhận những khoản thu sai thì vô tình lại tiếp tay cho sai phạm. Khi cả nhà trường và cha mẹ học sinh đều minh bạch, đồng thuận, thì mới tạo được môi trường giáo dục lành mạnh, tránh xung đột không đáng có".
Đóng góp xã hội hóa: góc nhìn tích cực
Tuy nhiên, cũng có phụ huynh cho rằng nên nhìn nhận các khoản đóng góp xã hội hóa theo hướng tích cực. Chị Hạnh (TP.HCM), có con học tiểu học trường tư và con lớn học THPT công lập, chia sẻ: "Ở trường tư, đầu năm phụ huynh đóng trọn gói, không có những khoản lặt vặt như ở công lập. Thực tế, con em học công đã được Nhà nước hỗ trợ rất nhiều chi phí. Những khoản nhỏ để sơn lớp, sửa vệ sinh hay trồng cây xanh… nếu minh bạch và có sự đồng thuận, thì chính học sinh là người được hưởng lợi. Giáo viên cũng không được gì từ đó. Nếu phụ huynh nào chưa thoải mái, có thể góp ý trực tiếp với ban đại diện lớp, nhưng khi đã thống nhất thì nên đồng hành để thầy trò có một năm học phấn khởi, nhiều thành tựu".
Bước vào năm học mới, cùng với niềm vui ngày khai giảng, điều phụ huynh mong mỏi nhất chính là sự minh bạch và công bằng trong mọi khoản đóng góp. Khi gánh nặng tài chính được giải tỏa, học sinh sẽ có thêm cơ hội tập trung vào việc học tập, rèn luyện; còn nhà trường cũng có thể đồng hành cùng phụ huynh trong tinh thần tin cậy và sẻ chia.
