Người dân hành lễ ở chùa Ông, đường Nguyễn Trãi, quận 5, TP HCM, tối 23/2. Ảnh: Ngọc Ngân
TS Nguyễn Thanh Phong, giảng viên khoa Văn hóa học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM cho biết, tục "vay lộc" bắt nguồn từ nguyện vọng vay lộc cầu may của cộng đồng người Hoa vốn chuyên về thương mại dịch vụ.
Cùng với nhu cầu thu hút tín chúng mà lễ tục này ra đời và duy trì theo thời gian trong nhiều chùa miếu dân gian người Hoa. Họ tin rằng ngoài sự nỗ lực làm ăn của bản thân thì tài lộc còn do các vị thần linh chưởng quản ban phát cho.
Cụ thể là các vị thần thuộc nhóm thần tài vốn rất đông đảo như Tài Bạch Tinh Quân, Phước Đức Chánh Thần, Triệu Công Minh, Quan Thánh Đế Quân, Nhất Kiến Phát Tài...
Ông Phong cho rằng ẩn đằng sau lễ tục "vay lộc" là quan niệm về lòng biết ơn các vị thần đã ban phước lộc cho con người cũng như sự công bằng có vay có trả, tiếp nhận và cho đi, hướng đến đời sống ấm no tốt đẹp. Điều này khiến cho tín nhân văn của các lễ tục được duy trì, gìn giữ.
Ngoài ra, cộng đồng người Hoa sinh sống tập trung ở các đô thị, chuyên sống bằng nghề buôn bán và dịch vụ. Tục vay lộc thỏa mãn nguyện vọng về chuyện làm ăn được ổn định và khấm khá, giúp xua tan nỗi lo về những rủi ro và bất trắc xảy ra vì họ tin rằng luôn có thần linh phù trợ.
Về mặt tinh thần, phong tục này có ý nghĩa trấn an tâm lý và tạo niềm tin để họ phấn đấu phát triển sự nghiệp.
Tết Nguyên Tiêu từ chỗ là ngày lễ tiết truyền thống của người làm nông nghiệp, theo thời gian tiếp tục gia tăng những công năng mới để trở thành dịp "thỉnh lộc", "vay lộc" để cầu mong buôn bán làm ăn thật trọn vẹn, viên mãn trong một năm mới.
Hoạt động Tết Nguyên Tiêu tại TP HCM diễn ra tấp nập nhất trong hai ngày 14 và 15 tháng giêng hàng năm, đặc biệt tại các cộng đồng dân cư quận 5 và khắp các hội quán người Hoa với các chương trình diễu hành, biểu diễn nghệ thuật ca hí kịch, múa lân sư rồng...