Gửi bình luận
Ngày đầu tiên, chúng để ông ở phòng tập thể (có khoảng 20 người). Nằm chung phòng có các ông Nguyễn Văn Nhung, Châu Văn Sanh, ông Hương quản Bồ ở Hóc Môn. Những tù nhân trong trại giam và một số y, bác sĩ từ tâm đã dành cho Tổng Bí thư Trần Phú sự chăm sóc ưu đãi và chế độ thuốc men tốt nhất.
Đến ngày thứ ba, nhân viên nhà thương thử đờm và máu, phát hiện triệu chứng ho lao nên chuyển Tổng Bí thư Trần Phú qua khu cách ly dành riêng cho bệnh nhân lao.
Tổng Bí thư Trần Phú rất yếu, không nói chuyện được. Sang ngày thứ chín, ngày 5/9/1931, bệnh của ông trở nên nguy kịch.
 |
| Căn phòng nơi cố Tổng Bí thư Trần Phú bị giam giữ có di ảnh của ông để tưởng nhớ. |
Ngày 6/9/1931, là ngày Chủ nhật, phòng cách ly không đóng cửa, ông Nhung sang thăm, thấy Tổng Bí thư Trần Phú quá yếu đã kêu y tá đến cấp cứu. Biết Tổng Bí thư Trần Phú không qua khỏi, ông Nhung ghé sát tai Tổng Bí thư Trần Phú hỏi: “Thứ Hai địch đưa tôi về khám, đồng chí có nhắn nhủ gì không?”. Dồn hết sức lực còn lại của mình, đồng chí Trần Phú nhắn: “Hãy giữ vững ý chí chiến đấu”.
Đến 5 giờ chiều, y tá vào thay ca. Theo đề nghị của các tù nhân trong trại giam, y tá cho khiêng Tổng Bí thư Trần Phú qua trại giam cá nhân để tiện việc chăm sóc. Vì không có cáng, nên ông Nhung, Hương quản Bồ và một người khác đã khiêng Tổng Bí thư bằng tay. Nhưng khi chưa đến phòng cá nhân thì Tổng Bí thư Trần Phú mất. Thi hài của ông được đặt ở phòng cá nhân.
Các đồng chí trong trại giam đã làm lễ truy điệu Tổng Bí thư Trần Phú ở phòng này. Toàn thể tù chính trị trong trại giam đã đứng dọc theo hành lang để tiễn đưa ông – người Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng.
Hiện nay, tại căn phòng này vẫn còn để di ảnh của Tổng Bí thư Trần Phú, thi thoảng những người trông nom lại đặt vào đây một bình hoa hoặc một cành hoa để nhắc nhở thế hệ sau về một nhà lãnh đạo kiên trung. Trong khuôn viên Bệnh viện Bệnh nhiệt đới vẫn còn tượng đài tưởng niệm ông.
Ngoài đồng chí Trần Phú, trong suốt hai cuộc kháng chiến, nhiều chiến sĩ cách mạng khác như Trần Não, Hà Huy Tập, Trần Bạch Đằng, Nguyễn Văn Trỗi… cũng đã từng bị giam giữ ở khu trại giam này.
 |
| Những gông cùm, xiềng xích bằng sắt trên các bục trong nhà giam. Thời Pháp các bục được làm bằng gỗ, sau này được làm bằng xi măng lót gạch bông. Ảnh: QT. |
Gắn với dòng chảy lịch sử của dân tộc qua hai thời kỳ kháng chiến, ngày nay khu trại giam trong Bệnh viện Chợ Quán trở thành một trong những địa điểm tham quan mang đậm giá trị văn hóa lịch sử.
Di tích vẫn còn in đậm dấu vết của gông cùm, xiềng xích dưới chế độ thực dân, cũng như những dấu ấn về cuộc chiến đấu kiên cường, bất khuất của các chiến sĩ cách mạng với những khẩu hiệu đấu tranh bằng máu rõ nét trên các bức tường.
Bài tham luận “Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia: Trại giam trong bệnh viện” của TS.BS Lê Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM cho biết, nhà thương Chợ Quán - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và di tích khu trại giam trong bệnh viện là mô hình kết hợp đặc biệt, duy nhất bệnh viện và trại giam tại Việt Nam và cũng thuộc dạng hiếm có trên thế giới.
“Cần tăng cường công tác sưu tầm, thu thập, nghiên cứu tư liệu, hình ảnh về di tích khu trại giam trong lòng bệnh viện lâu đời nhất Việt Nam để nhân dân, các thế hệ hiện nay và mai sau hiểu rõ hơn về ý nghĩa, tầm quan trọng, dấu ấn lịch sử của bệnh viện và di tích trong giai đoạn lịch sử đau thương nhưng kiêu dũng của Sài Gòn - Gia Định và miền Nam Việt Nam”, TS.BS Mạnh Hùng đề xuất.
Hiện nay, di tích này cũng đã có nhiều dấu hiệu xuống cấp, các tài liệu, hình ảnh trưng bày đã bị mờ, trầy xước, một số bị rách. Nhiều phòng giam phải đóng cửa, ngừng phục vụ khách tham quan, chỉ có phần khuôn viên bên ngoài được mở để người dân vào thắp hương.
Năm 2023, Hội đồng Nhân dân TPHCM đã thông qua Nghị quyết “Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử quốc gia Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán nằm trong khuôn viên Bệnh viện Bệnh nhiệt đới”.
Hạng mục nhà kho và căng tin hiện hữu của bệnh viện sẽ được tháo dỡ để mở rộng tuyến tham quan công trình. Các hạng mục như trại giam, chốt canh, cổng, hàng rào, nhà vệ sinh, sân vườn, tượng và bia tưởng niệm cũng được tôn tạo, tu bổ.
Các phòng giam thường, phòng giam chính trị và phòng giam đặc biệt (nơi Tổng Bí thư Trần Phú hy sinh) được giữ lại và phục dựng cảnh trí lịch sử, các phòng còn lại chuyển thành phòng trưng bày.
Việc tu bổ, tôn tạo nhà giam quy mô 822 m2, trong khu đất di tích có diện tích hơn 2.211 m2, mức đầu tư hơn 33,8 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách thành phố. Dự án dự kiến sẽ hoàn thành vào ngày 1/5/2024, đúng vào dịp kỷ niệm 120 năm Ngày sinh của cố Tổng Bí thư Trần Phú.
