Những hoạt động hè tưởng tốt nhưng gây hại cho học sinh

Một trong những hình thức phổ biến nhất hiện nay là các lớp học hè mang danh “ôn tập” hay “bồi dưỡng kiến thức”, vốn dĩ được tổ chức với mục tiêu hỗ trợ học sinh chuẩn bị cho năm học mới. Tuy nhiên, không ít nơi đã biến các lớp này thành chương trình học trước nội dung năm học, giảng dạy nhanh, nhiều và vượt quá khả năng tiếp thu của trẻ.

Học sinh bị ép học kiến thức lớp trên trong khi vẫn cần thời gian nghỉ ngơi sau một năm học căng thẳng. Hệ quả là các em trở nên mệt mỏi, chán học, thậm chí mất động lực khi bước vào năm học chính thức vì đã “học trước rồi”. Nhiều trẻ còn bị rối loạn cảm xúc, căng thẳng kéo dài do áp lực học tập không phù hợp với độ tuổi.

Song song với đó, hàng loạt chương trình trại hè kỹ năng sống cũng mọc lên như nấm sau mưa với những lời quảng bá hấp dẫn như: giúp trẻ phát triển tư duy lãnh đạo, nâng cao trí tuệ cảm xúc, rèn luyện sự tự lập... Dù có vẻ như là giải pháp cân bằng giữa học và chơi, thực tế cho thấy nhiều trại hè này được tổ chức bởi các đơn vị thiếu chuyên môn, không có sự kiểm định nội dung, và đặc biệt là không đảm bảo an toàn cho học sinh. Có không ít trường hợp trẻ bị thương khi tham gia các hoạt động ngoài trời không được giám sát cẩn thận.

Thậm chí có nơi còn áp dụng các “bài học rèn luyện ý chí” một cách cực đoan như phạt nhịn ăn, chịu nắng gắt hoặc gào thét giữa sân trường. Đây là những hình thức phản giáo dục, ảnh hưởng xấu đến tâm lý và thể chất của trẻ.

Một xu hướng khác đang lan rộng trong xã hội hiện nay là tạo ra lịch hè “kín đặc” với mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ. Nhiều học sinh phải tham gia liên tiếp các lớp tiếng Anh, toán tư duy, âm nhạc, thể thao, thậm chí học cả lập trình hoặc luyện chữ. Từ sáng đến tối, các em bị cuốn vào chuỗi hoạt động không có thời gian nghỉ, không được tự do chơi đùa hay đơn giản là “được chán”. Điều này dẫn đến tình trạng mất ngủ, dễ cáu gắt, giảm khả năng sáng tạo và khiến trẻ đánh mất hứng thú với việc học cũng như cuộc sống xung quanh. Việc phát triển toàn diện chỉ có ý nghĩa khi đi kèm với sự cân bằng giữa học tập và nghỉ ngơi – điều mà nhiều phụ huynh đang vô tình bỏ quên.

Ở chiều ngược lại, cũng có không ít phụ huynh chọn cách “để con ở nhà chơi thoải mái” nhưng lại buông lỏng kiểm soát. Học sinh dành quá nhiều thời gian cho điện thoại, máy tính bảng, tivi... mà không có định hướng rõ ràng.

Nhiều em dành 5–6 tiếng mỗi ngày cho việc xem YouTube, chơi game, lướt mạng xã hội, dẫn đến nghiện màn hình, giảm khả năng tập trung, rối loạn cảm xúc và xa rời các hoạt động vận động thể chất. Bên cạnh đó, nguy cơ tiếp cận các nội dung độc hại trên mạng như bạo lực, ngôn từ lệch chuẩn cũng khiến trẻ dễ hình thành hành vi sai lệch, ảnh hưởng đến nhận thức và nhân cách đang trong giai đoạn phát triển.

Một hoạt động nữa từng được kỳ vọng mang lại giá trị tích cực nhưng lại có xu hướng biến tướng, đó là trại hè quân đội. Ban đầu, mô hình này hướng đến việc rèn luyện tính kỷ luật, sự tự lập và tinh thần tập thể cho học sinh. Tuy nhiên, một số chương trình hiện nay đã quá khắt khe, áp dụng các quy định mang tính quân sự nặng nề như dậy từ 4h sáng, tập thể dục dưới nắng, chịu hình phạt thể lực như hít đất, đứng nắng, gào thét tập thể...

Trong khi đó, nhiều em chỉ mới 8–10 tuổi, chưa có đủ khả năng tâm lý để tiếp nhận hình thức kỷ luật này. Không ít học sinh sau khi tham gia trại hè kiểu này trở nên trầm lặng, lo âu, thậm chí sợ tiếp xúc với môi trường tập thể.

Có thể thấy, một mùa hè hiệu quả không đến từ việc ép buộc học sinh tham gia quá nhiều hoạt động, mà đến từ việc tạo ra một môi trường cân bằng giữa nghỉ ngơi, học tập nhẹ nhàng và khám phá bản thân. Hè là thời gian để trẻ phục hồi năng lượng sau 9 tháng học hành, là dịp để trẻ sống đúng với lứa tuổi, được chơi, được nghỉ, được thử nghiệm những điều mới theo cách tự nhiên nhất. Các bậc phụ huynh cần tỉnh táo, không chạy theo tâm lý đám đông hay kỳ vọng quá mức, và quan trọng nhất là lắng nghe nhu cầu thực sự của con em mình.