+ Tuỳ từng kiểu loại nhân vật để khai thác phân tích cho phù hợp; nhưng cơ bản đều dựa vào những biểu hiện về nguồn gốc lai lịch, về hoàn cảnh cuộc sống, về ngoại hình, ngôn ngữ, hành động, và nội tâm để phát hiện ra những đặc điểm tiêu biểu về cuộc đời, phẩm chất…
+ Khi nghị luận về nhân vật, chú ý khái quát, nâng cao nhân vật ấy xem nhân vật có đại diện, tiêu biểu cho tầng lớp, thế hệ nào không.
- Lập dàn ý:
A: Mở bài
+ Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm (giá trị nội dung cốt lõi).
+ Giới thiệu nhân vật.
+ Nêu ấn tượng chung về nhân vật (tránh nêu ra cả những đặc điểm của nhân vật khi trong đề bài không giới hạn trước).
B: Thân bài (có thể xây dựng thành các ý sau)
Ý 1: Giới thiệu chung về thể loại, tóm tắt truyện theo cách ngắn gọn khoảng 3 - 5 câu.
Ý 2: Lần lượt nghị luận làm rõ những đặc điểm tiêu biểu của nhân vật về
+ Hoàn cảnh cuộc sống, công việc…
+ Hình dáng, diện mạo (nếu có).
+ Suy nghĩ.
+ Lời nói, việc làm.
+ Phẩm chất, tính cách (Mỗi nét của phẩm chất tính cách tiêu biểu có thể viết thành một đoạn. Chú ý bám vào tác phẩm, đoạn trích tìm những chi tiết, hình ảnh cụ thể miêu tả việc làm, hành động, lời nói, suy nghĩ nhân vật để phân tích làm rõ đặc điểm phẩm chất, tính cách…).
- Khái quát chung về nghệ thuật miêu tả xây dựng nhân vật cũng như tình cảm thái độ của tác giả đối với nhân vật.
Ý 3: Nâng cao, khái quát về những đặc điểm của nhân vật cho cả thế hệ, tầng lớp…
- Rút ra bài học nhận thức và hành động cho bản thân, liên hệ, mở rộng thành định hướng chung.
C: Kết bài
+ Đánh giá khái quát về nhân vật.
+ Nêu ra thông điệp mà nhà văn gửi gắm qua nhân vật.
+ Những giá trị mà tác phẩm mang lại cho người đọc, cho thế hệ trẻ hôm nay.