Quảng Ninh: Làng chài cổ đẹp nhất thế giới 'hấp hối' vì đâu?

Khu bảo tồn lớp học của làng chài đã bị chìm phân nửa sau trận mưa lớn đêm 26/9

Ai gây nên cơ sự?

Từ năm 2014, đề án di dời các hộ ngư dân lên bờ được UBND tỉnh Quảng Ninh thực hiện ráo riết. Hàng nghìn ngư dân bỏ lại nhà cửa, ngư cụ để lên sống tập trung tại khu tái định cư Cái Xà Cong, phường Hà Phong, TP Hạ Long. Từ một ngôi làng được các tổ chức uy tín bình chọn là một trong 17 ngôi làng chài đẹp nhất thế giới, Cửa Vạn bỗng nhiên trở thành ngôi làng bỏ hoang giữa vịnh Hạ Long vì dự án di dời.

Với lý do an toàn và vệ sinh môi trường vịnh, đề án được thực hiện nhanh chóng đến mức chính quyền không tính đến việc chuyển đổi nghề nghiệp cho ngư dân khi được lên bờ tái định cư. Hàng loạt gia đình thất nghiệp, con cái lâm vào cảnh rượu chè, cờ bạc, hút chích... Nhiều gia đình ngư dân cám cảnh nợ nần đã âm thầm gán nợ ngôi nhà đang sống để tìm cách trở về với biển.

Lúc bấy giờ để thực hiện đề án một cách nghiêm túc, UBND tỉnh Quảng Ninh còn đưa ra quy định không được để ngư dân ngủ lại trong làng, dù chỉ là một người. Toàn bộ những nhà nổi và các ngư cụ được gom lại thành 1 khu để phục vụ du khách tham quan.

Những năm tiếp theo, Quảng Ninh liên tục lập những đề án để tìm cách phục dựng làng chài này nhưng cũng chỉ như “bắt cóc bỏ dĩa” vì ngư dân là những diễn viên phải thực hiện quy định sáng đi chiều về.

Sau nhiều năm, khu bảo tồn văn hóa làng chài nổi Cửa Vạn xuống cấp vì không được tu sửa, bảo dưỡng. Năm 2017, UBND TP Hạ Long đã chi một số tiền lớn để trùng tu ngôi làng. Nhưng vì không nghiên cứu kỹ nên các vật liệu thay thế nhanh chóng hư hỏng và đến nay, ngôi làng đang có nguy cơ chìm hẳn vì không có nguồn kinh phí sửa chữa.

Trao đổi với lãnh đạo Ban Quản lý vịnh Hạ Long, đơn vị được trực tiếp giao quản lý khu bảo tồn văn hóa làng chài nổi Cửa Vạn, họ gần như bất lực trước sự xuống cấp của các hạng mục khu bảo tồn. Mặc dù mấy năm nay, ban đã hơn chục lần báo cáo, đề xuất với cấp có thẩm quyền nhưng cho đến nay vẫn chưa thống nhất được phương án cụ thể nào.

Trách nhiệm của Quảng Ninh

Sáng 27/9, anh Hoàng, ngư dân cũ của làng chài Cửa Vạn hớt hải gọi cho phóng viên Tiền Phong: “Nó sập rồi chú ạ, đang nửa chìm nửa nổi chỏng chơ giữa biển. Chắc không trụ nổi đến ngày mai”. Khi vẫn chưa định hình được chuyện gì, Hoàng tiếp tục nói như hụt hơi: “Nhìn nó chìm mà xót quá, bao kỷ niệm buồn vui trong những ngôi nhà ấy giờ không còn cơ hội để dựng lại nữa rồi”.

Câu chuyện dừng lại khi tôi được biết những hạng mục của khu bảo tồn làng chài đang chìm dần vì mấy hôm liền Hạ Long có mưa to. Điều này đã được dự báo trước đây vài tháng khi chúng tôi tiếp cận làng chài để ghi lại những hình ảnh xuống cấp. Nhiều hạng mục đã bị mục nát theo thời gian chỉ chực chờ chìm xuống biển, hệ thống khung chịu lực và các phao nổi bệ đỡ bị nước biển ăn mòn trơ trọi.

Sau khi loạt bài về làng chài cổ đẹp nhất thế giới chìm dần trên vịnh Hạ Long được Tiền Phong đăng tải, nhiều bạn đọc, chuyên gia đã hiến kế và nhiều doanh nghiệp cũng tỏ ý muốn tự bỏ tiền để phục dựng lại làng chài vì theo họ văn hóa làng chài cũng như hồn cốt của di sản vậy.

Ngày 20/7/2023, HĐND TP Hạ Long đã quyết định bổ sung dự án cải tạo, sửa chữa làng chài trên vịnh Hạ Long vào chương trình đầu tư công 6 tháng cuối năm 2023 của thành phố, với tổng số tiền khái toán là 25 tỷ đồng trích từ nguồn 89% phí tham quan vịnh Hạ Long để lại cho TP Hạ Long.

Những tưởng Cửa Vạn sẽ được “cứu” nhưng sau hơn 2 tháng, ngôi làng vẫn ngắc ngoải chờ chìm và không một đơn vị nào đứng ra làm chủ đầu tư.

Ngày 27/9, trao đổi với đại diện Ban Quản lý vịnh Hạ Long về vấn đề này, được biết hiện ban vẫn chưa được bố trí nguồn tiền để sửa chữa làng chài và ban vẫn phải báo cáo, đề xuất lại các phương án lên tỉnh. Ngay cả UBND TP Hạ Long cũng không thuộc diện làm chủ đầu tư.

Để tìm hiểu rõ hơn vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với lãnh đạo UBND TP Hạ Long và được biết, số tiền 25 tỷ của HĐND thành phố thông qua đã bị “tuýt còi” nên việc sửa chữa làng chài càng bị chậm trễ.

“Sau khi có phương án và nguồn tiền để thực hiện, UBND TP Hạ Long đã trình UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt, nhưng sau đó Sở Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu dừng dự án vì TP Hạ Long không đủ thẩm quyền chi tiền thực hiện dự án sửa chữa làng chài”, vị lãnh đạo TP Hạ Long chia sẻ.