Quyền lực của trợ lý tổng thống Ukraine gây lo ngại

Trở thành Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine từ năm 2019, cho tới nay ông Yermak, 52 tuổi, được xem như cánh tay phải của Tổng thống Zelensky. Tuy nhiên, với loạt biểu hiện trong thời gian qua, các đồng minh phương Tây của Ukraine tỏ ra lo ngại về quyền lực thực sự của trợ lý Yermak.

Nhiều nhà lãnh đạo thế giới hồi tháng 6 vừa qua đã tới Thụy Sĩ dự Hội nghị thượng đỉnh hoà bình cho Ukraine.

Khi các tổng thống và thủ tướng chụp hình, người ta thấy một quan chức Ukraine cao lớn mặc quân phục màu xanh lá cây đứng ở giữa dàn lãnh đạo, chỉ cách sếp của mình một cánh tay.

Không khó để nhận ra người đó chính là ông Yermak, trợ lý thân cận của nhà lãnh đạo Ukraine. Nhiều người cho rằng việc ông Yermak khi đó đứng trước Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris, giữa tổng thống Thụy Sĩ là không phù hợp – phản ánh ảnh hưởng ngày càng tăng của cố vấn thân cận nhất của ông Zelensky.

Ông Andriy Yermak (phải), Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine, tại lễ khai mạc hội nghị thượng đỉnh hòa bình ở Thụy Sĩ vào tháng 6. ẢNH: REUTERS

Bloomberg cho hay trên tài khoản mạng xã hội của Chánh văn phòng Yermak cũng đầy rẫy những hình ảnh riêng tư của ông với Giáo hoàng Francis, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và những người khác – đa số không thấy bóng dáng của Tổng thống Zelensky đâu cả.

Bài đăng trên kênh Telegram ngày 7-6 cho thấy ông Yermak bắt tay với Tổng thống Mỹ Joe Biden, trong khi Tổng thống Zelensky đứng gần đó chào Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin - một sự đảo ngược nghi thức đã gây ra nhiều bình luận ở Kiev.

Chính điều này đã dẫn đến câu nói cửa miệng ở Ukraine về vị chánh văn phòng tổng thống cao 1,93 m: "Ông Yermak không phải người số một nhưng cũng không phải người số hai".

Rõ ràng quyền lực của Chánh văn phòng Yermak vượt xa bất kỳ người tiền nhiệm nào. Ông có vai trò trong mọi quyết định quan trọng thời xung đột: Thay thế vị tướng hàng đầu Valeriy Zaluzhnyi, cung cấp vũ khí, đàm phán bảo đảm an ninh, giám sát việc trao đổi tù binh và là tiếng nói nổi bật tại hội nghị thượng đỉnh Thụy Sĩ …

Một số người đã so sánh vai trò của ông Yermak với một giám đốc điều hành, còn ông Zelensky giữ chức chủ tịch hội đồng quản trị.

Các đồng minh phương Tây đã theo dõi chặt chẽ việc Ukraine thay thế Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Valeriy Zaluzhnyi hồi tháng 2.

Vào tháng 5, ông Yermak đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine Oleksandr Kubrakov, dù quan chức này từng có quan hệ trực tiếp với ông Zelensky và thân cận với chính quyền Tổng thống Biden.

Các nguồn thạo tin cho biết văn phòng tổng thống Ukraine khi đó đã không giải thích thỏa đáng về sự ra đi của Bộ trưởng Kubrakov cùng với những thay đổi nhân sự khác. Sự việc này khiến các chính phủ phương Tây đồng minh của Ukraine bối rối.

Tính minh bạch trong quyền lực là điều kiện chuẩn mực để các đồng minh NATO và các nhà tài trợ quốc tế – bao gồm Liên minh châu Âu và Quỹ Tiền tệ Quốc tế – rót tiền cho Ukraine.

"Chánh văn phòng tổng thống luôn có rất nhiều quyền lực ở Ukraine" – TS Oxana Shevel, chuyên gia khoa học chính trị tại Đại học Tufts (Mỹ), cho biết.

Trước những điều tiếng trên, Chánh văn phòng Yermak đã lên tiếng: "Tôi không tham gia vào quyết định, tôi chỉ điều phối. Tôi rất tự hào khi tổng thống hỏi ý kiến của tôi. Tổng thống hỏi ý kiến của tôi vì tôi được việc".

Ông Yermak nói thêm: "Tất nhiên tôi đọc và nghe mọi người nói về quyền lực của tôi. Nhưng hãy cho tôi biết tôi sử dụng quyền lực này như thế nào? Làm việc 24 giờ, 7 ngày, đảm nhận nhiều nghĩa vụ hơn và nhiều rủi ro hơn".

Mối quan ngại về ông Yermak cũng đến ở thời điểm Ukraine đang phải vật lộn để bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng đang tan hoang và chẳng mấy chốc mà mùa đông lại tới. Trong khi đó, cuộc bầu cử Mỹ và khả năng ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng đặt ra câu hỏi về việc Kiev có thể trông cậy vào sự ủng hộ của các đồng minh trong bao lâu.

Bản thân Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng dễ bị cáo buộc rằng ông thiếu tính chính danh khi nhiệm kỳ của ông vốn đã kết thúc vào ngày 20-5.