Gửi bình luận
 |
Bàn về chi tiết nghệ thuật trong truyện ngắn, tôi đặc biệt tâm đắc với ý kiến của một người nào đó: “Sứ mệnh của thể loại truyện ngắn đặt lên vai các chi tiết nghệ thuật. Chi tiết nghệ thuật trong truyện ngắn là những người tí hon mang nhiệm vụ khổng lồ”. Đọc đi, ngẫm lại truyện “Mây trắng còn bay” (Bảo Ninh), tôi nghĩ nhiều đến “bức ảnh ép trong tấm kính cỡ bàn tay”, “tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ”.
Với bà cụ già, tấm ảnh có lẽ là kỉ vật duy nhất còn lại của người con đã khuất mà bà nâng niu, gìn giữ. Chiến tranh cướp đi người con trai cả của bà cụ khi còn rất trẻ, ngót ba mươi năm đi qua, nỗi đau còn đó, ám ảnh khôn nguôi. Hình ảnh “người phi công còn rất trẻ” mở ra cho người đọc suy ngẫm, chiến tranh lấy đi tuổi trẻ, sự sống của con người quả cảm, tuổi đôi mươi dâng tặng quê hương.
Chiến tranh để lại nỗi đau dai dẳng cho người ở lại, tựa như “mây trắng còn bay” trong “vỡ òa bi tráng”. Cái giá của bình yên hạnh phúc sao mà lớn vậy? Hãy trân trọng, biết ơn, gìn giữ, bảo vệ. Chắc chắn, trên dải đất anh hùng mà thương đau này, còn nhiều và rất nhiều những người lính trẻ như con trai của bà cụ già trong truyện không tiếc máu xương, “chẳng tiếc đời xanh” dâng hiến cho non sông đất mẹ.
Đọc truyện, nghĩ về tấm di ảnh người lính phi công thuở nào, trong ta rưng rưng cảm xúc, ngưỡng mộ, quý trọng, biết ơn. “Chi tiết nhỏ, làm nên nhà văn lớn”, Bảo Ninh đích thực là một nhà văn lớn bởi ông đã gửi gắm chiều sâu ý nghĩ từ một chi tiết nhỏ trong truyện ngắn giản dị, xúc động của mình.
“Nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn anh bằng đại bác”. Người ta sống hôm nay, hướng đến ngày mai, song đừng bao giờ quên hôm qua. Đọc “Mây trắng còn bay”, ta thương cảm bà cụ già bao nhiêu lại phiền lòng với tay vận complet bấy nhiêu. Thú thật, từ đầu đến cuối, đây là nhân vật để lại nhiều ác cảm nhất trong lòng độc giả.
Lúc đầu, trước phản ứng của bà lão quê mùa về những đám mây, gã ta khó chịu vì bị làm phiền. Cái vẻ “quàu quạu” trên khuôn mặt khó ưa làm sao. Điểm nhấn làm nổi bật tính cách gã đàn ông vẻ ngoài complet lịch thiệp chính là tiếng nạt khẽ, đủ nghe chứa đựng sự hốt hoảng, cục cằn khi bà cụ thắp hương cho con trên máy bay.
Hành động, “bước xéo lên đùi” nhân vật tôi, xấn ra lối đi và “bộ mặt hồng hào bừng bừng giận dữ và khinh miệt” của gã để lại chút gì đáng tiếc của một người dửng dưng với nỗi đau của người khác. Sống trong hòa bình, dường như gã đàn ông ích kỉ, thiếu lịch sự, khinh miệt và xem thường người nghèo này vô tâm, lạnh nhạt với quá khứ đau thương của dân tộc. Buồn giận vô cùng, dẫu lí vẫn mong chút tình, đó là niềm cảm thông với bà mẹ liệt sĩ đáng thương.
Sự sống muôn màu, người đời khác biệt. Đọc truyện, người ta thấy ấm lòng trước thái độ và ứng xử của cô tiếp viên hàng không. Cô kiên nhẫn giải thích cho bà cụ hiểu bữa ăn không mất tiền, không được mở cửa máy bay, máy bay không thể qua sông Bến Hải... Đặc biệt, chứng kiến hành động có một không hai của bà cụ (lập bàn thờ con trên máy bay), “Cô đứng sững” lại “Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn”. Cái nhìn xót xa trước nỗi đau của người mẹ, cái nhìn nghiêng mình trước vong linh người anh hùng hi sinh vì đất nước. Việc làm nhỏ, tấm lòng thành, đáng quý biết bao.
Sức hút của truyện ngắn bắt đầu từ tình huống, song cách trần thuật đôi khi sẽ tạo nhiều dấu ấn. Nhà văn Bảo Ninh rất khéo khi chọn ngôi kể thứ nhất cho câu chuyện rất đời, tựa như một lát cắt nhỏ của đời sống. Cả truyện, nhân vật tôi giữ vai trò là người quan sát, chứng kiến, kể chuyện. Ban đầu, nhân vật tôi quan sát một cách thờ ơ, với một thái độ không chấp nhặt người già.
Phần kết, hành động “xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh” người lính trẻ của người kể chuyện đã đánh dấu sự thay đổi thái độ của nhân vật, từ thờ ơ đến đồng cảm, thấu hiểu. Ẩn sau hành động đó là sự trân trọng, biết ơn, cảm phục với bà cụ mất con và người lính hi sinh vì đất nước. Âu cũng là một nghĩa cử ấm lòng giữa muôn kiểu nhân sinh.
Văn là người, chân lí đó rất chuẩn với trường hợp nhà văn Bảo Ninh. Là người kiệm lời, ít bộc lộ tình cảm nhưng ông là người có trái tim nồng ấm, nhạy cảm. Bởi thế, những trang văn của Bảo Ninh luôn đau đáu với thân phận con người. “Mây trắng còn bay” là truyện ngắn viết về cuộc sống con người thời hậu chiến.
Qua tác phẩm “Mây trắng còn bay”, nhà văn Bảo Ninh nhắn gửi thông điệp ý nghĩa: Hãy đồng cảm, thấu hiểu với những người mang trong mình vết thương chiến tranh. Từ một nhan đề rất thơ, câu chuyện có buồn, có đau song trên hết vẫn là ấm áp yêu thương. Giữa những ngày tháng Bảy tri ân, mỗi người hãy thắp lên nén tâm nhang thành kính dâng tặng những người con vinh quang của dân tộc, những người hi sinh vì độc lập - tự do - hạnh phúc hôm nay.
