Gửi bình luận
Mở lớp miễn phí, thầy giáo Lê Khắc Dinh (xã Quan Thành, Nghệ An) truyền dạy nghệ thuật trống tế cho thế hệ trẻ, “giữ lửa” di sản của quê hương.
Trống tế Yên Thành (Nghệ An) là loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian đặc sắc, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và tôn vinh những người có công với nước, với làng.
Ban đầu, trống tế chỉ phục vụ các nghi lễ cúng bái, với nghi thức trang nghiêm. Trải qua hàng trăm năm, nghệ thuật này vượt ra khỏi khuôn khổ không gian lễ, trở thành điểm nhấn trong những ngày hội, giao lưu, thi tài.
Tại các xã Yên Thành, Quan Thành, Vân Tụ, Vân Du… (thuộc huyện Yên Thành cũ) hầu như làng nào cũng có đội trống tế. Thanh âm trống vang vọng trong đình, đền, nhà thờ họ mỗi dịp lễ hội, Tết Nguyên đán hay ngày rằm.
Giữ mạch nguồn di sản ấy không thể không nhắc đến thầy giáo, nghệ nhân Lê Khắc Dinh (SN 1975, trú tại xóm Tân Xuân, xã Quan Thành). Sinh ra trong gia đình trưởng tộc, có truyền thống đánh trống tế lâu đời, tiếng trống “ngấm vào máu” ông từ thuở ấu thơ.
“Tuổi thơ tôi được ru bằng tiếng trống hội làng, trống tế tổ mỗi độ Xuân về. Lên 3 tuổi tôi đã cầm dùi, 6 tuổi được cha và các bậc cao niên truyền dạy kỹ năng đánh trống”, ông Dinh kể.
Tài năng sớm nở rộ, lúc 8 tuổi, ông Dinh tham gia đội trống của làng Kẻ Gám (xưa thuộc xã Xuân Thành, huyện Yên Thành). Hơn 4 thập kỷ qua, chưa một lễ hội nào của quê hương vắng bóng ông.
Với kinh nghiệm và uy tín, từ năm 2015, ông Dinh được cộng đồng tin tưởng giao trọng trách cầm trống cái, vị trí “nhạc trưởng” điều hành cả đội trống. Trong suốt hành trình gắn bó với nghệ thuật trống tế, nghệ nhân Lê Khắc Dinh ghi dấu ấn bằng nhiều thành tích đáng nể.
Ông từng giành giải Nhất tại Hội thi đánh trống tế truyền thống tại Lễ hội Đền - Chùa Gám năm 2015. Năm 2023, ông cùng đội trống tế xã Quan Thành giành giải Nhất chung cuộc tại Hội thi đánh trống tế, lễ trong khuôn khổ Lễ hội Đền Cả.
Theo ông Dinh, một đội trống tế thường có từ 4 - 7 người, bao gồm 1 người đánh trống cái, những người khác đánh trống con, chiêng và nao bạt. Tiết tấu trống dựa theo thể thơ thất ngôn bát cú để phóng tác, tuân theo niêm luật trắc, bằng giúp tạo ra âm thanh nhịp nhàng, trầm bổng.
Một màn đánh trống thường kéo dài 10 - 12 phút, đảm bảo kết hợp được các kỹ thuật tang, mặt, nhịp, điểm, lắc dùi, láy dùi. Đồng thời, phải có sự phối hợp ra, vào, giữ nhịp chuẩn xác của toàn đội cùng với khả năng phô diễn trắc, bằng của người đánh trống cái.
Ông Dinh cho rằng, đánh trống không khó, nhưng để biểu diễn hay về âm thanh, đẹp về điệu bộ thì là cả một nghệ thuật. Có phong cách mô phỏng thế trận trên chiến trường, khi đó tiếng trống trở nên hùng tráng, dồn dập, toát lên khí thế oai phong.
Người cầm trống cái với tư thế vững chãi, tung những dùi trống chắc khỏe, tạo ra những hồi trống trầm hùng, thúc giục. Lại có phong cách mô phỏng lễ hội mùa Xuân, với thanh âm tươi vui, nhộn nhịp mà vẫn trầm ấm, khoan thai.
Các nghệ nhân tài hoa thường uyển chuyển đan xen 2 phong cách, tạo nên một màn trình diễn vừa hùng tráng, vừa tha thiết, thể hiện trọn vẹn khí phách và tâm hồn người xứ Nghệ.
Trăn trở trước nguy cơ mai một của môn nghệ thuật này, năm 2024, nghệ nhân Lê Khắc Dinh cùng những người có chung đam mê thành lập “Câu lạc bộ trống tế làng Kẻ Gám”, đưa hoạt động bảo tồn từ tự phát sang mô hình có tổ chức.
Cứ đến ngày cuối tuần, ngôi nhà của thầy giáo Dinh lại trở thành một lớp học đặc biệt. Có khoảng 35 học viên, từ các em nhỏ đến người cao tuổi tề tựu về học trống miễn phí. Không bục giảng, không giáo án, lớp học được ông Dinh dẫn dắt bằng ngọn lửa đam mê và thứ âm thanh trầm hùng thấm sâu vào hồn cốt bao thế hệ.
Người nghệ nhân này tâm niệm, học trống không chỉ là học nghệ thuật, mà quan trọng hơn là học làm người, học đạo lý “kính trên nhường dưới” và trách nhiệm với cội nguồn.
Mỗi khi hướng dẫn học trò, tay ông Dinh thoăn thoắt đưa dùi, mỗi thế trống dứt khoát, khoan nhặt, âm vang rền như tiếng vó ngựa giữa trận tiền.
“Đối với người dân xã Quan Thành, trống tế là linh hồn, hồn cốt của quê hương. Cũng là sợi chỉ kết nối giữa âm dương, giữa tiên linh tiên tổ với con cháu. Thôi thúc con cháu về với dòng họ, đoàn kết lại với nhau”, ông Dinh chia sẻ.
Tâm huyết gìn giữ di sản của người nghệ nhân này không dừng lại trong phạm vi địa phương nơi mình sinh sống, mà ông còn chủ động đi dạy trống tế tại nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh.
Bên cạnh hoạt động truyền dạy, Câu lạc bộ trống tế làng Kẻ Gám dự định sản xuất các video ứng dụng công nghệ để truyền thông về ý nghĩa của việc gìn giữ và phát huy môn nghệ thuật này, giúp trống tế vượt qua rào cản địa lý và tiếp cận được nhiều người hơn, đặc biệt là giới trẻ.
Niềm vui đến với những người yêu bộ môn nghệ thuật này, tháng 6/2025, Bộ VH,TT&DL công nhận “Nghệ thuật trống tế Yên Thành” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Trong quá trình hoàn thiện hồ sơ di sản, ông Dinh là một trong những cá nhân có nhiều đóng góp quan trọng, cung cấp thông tin, tư liệu hỗ trợ ngành Văn hóa Nghệ An.
Đối với người dân xứ Nghệ, trống tế không chỉ đơn thuần là âm nhạc, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của tín ngưỡng và văn hóa dân gian. Việc gìn giữ và phát huy giá trị của nghệ thuật trống tế chính là góp phần bảo tồn kho tàng di sản văn hóa phi vật thể, khơi dậy niềm tự hào về truyền thống tốt đẹp của quê hương, đất nước.
Nghệ nhân Lê Khắc Dinh là giáo viên dạy Mỹ thuật tại Trường Tiểu học Lý Thành. Ngoài thời gian dạy học, ông cũng dành nhiều thời gian cho việc vẽ tranh, sáng tác thơ và phổ nhạc…
