Thị trường sữa trước vấn nạn “truyền thông bẩn”

Theo báo cáo xu hướng và tăng trưởng thị trường sản phẩm sữa toàn cầu, quy mô thị trường sữa dự kiến sẽ tăng từ 613,96 tỷ USD vào năm 2023 lên 840 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ CAGR là 6.47% trong giai đoạn dự báo.

Ở Việt Nam sự phát triển mạnh mẽ thị trường sữa, hiện có khoảng 200 doanh nghiệp hoạt động, trong đó có 40 doanh nghiệp sản xuất và phân phối sữa.

Kênh TikTok “Bác sĩ Huy” quảng cáo, khuyên người dùng sử dụng sữa trắng vì sữa trái cây không cung cấp đủ đạm và canxi

Thị trường sữa Việt Nam ngày càng đa dạng về loại hình sản phẩm, từ sữa bột, sữa tươi, sữa đặc, sữa chua, đến các sản phẩm sữa chức năng, sữa hữu cơ, sữa không lactose, sữa thực vật và các sản phẩm sữa kết hợp với các nguyên liệu khác như trái cây, ngũ cốc, rau củ, thảo mộc...

Sự đa dạng sản phẩm sữa và doanh nghiệp, nhu cầu tiêu dùng cũng như sản phẩm và giá cả đã dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường sữa, thậm chí cạnh tranh không lành mạnh.

Một số doanh nghiệp có dấu hiệu lợi dụng truyền thông “bẩn” để tấn công đối thủ nhằm chiếm thị phần với nhiều cách thức khác nhau như đưa thông tin sai, phiến diện chưa được kiểm chứng, nhắc đi nhắc lại những lỗi sai dù đã bị xử lý…

Một hiện tượng khác là doanh nghiệp đăng tải các video quảng cáo gắn với các hình ảnh “bác sĩ”, các "chuyên gia" mặc áo blouse so sánh các loại sữa khác nhau, đánh tráo khái niệm về sữa với tần xuất dày đặc trên mạng xã hội gây hoang mang cho người tiêu dùng.

Một thực trạng là đã diễn ra tình trạng trên một số phương tiện thông tin đại chúng và mạng xã hội có các bài viết “chê” sữa trái cây, khuyên dùng loại sản phẩm sữa tươi, trong đó có sử dụng cụm từ “sữa thật” và có trích dẫn nội dung Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về các sản phẩm sữa dạng lỏng (QCVN 5-1:2010/BYT).

Thêm một tài khoản có tên "Dược sĩ Phương Thảo" quảng cáo chê sữa trái cây, khuyên người dùng dùng sữa trắng

Theo ông Lê Hoài Điệp, Cơ quan điều tra Cạnh tranh - Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia: Luật Cạnh tranh điều chỉnh nhiều nhóm hành vi, trong đó có nhóm hành vi cạnh tranh không lành mạnh bị cấm.

Cụ thể, theo quy định tại Điều 45 Luật Cạnh tranh 2018 quy định các hành vi cạnh tranh không lành mạnh bị cấm, trong đó có các hành vi sau đây có liên quan đến các nội dung chúng ta đang đề cập:

Thứ nhất, cung cấp thông tin không trung thực về doanh nghiệp khác bằng cách trực tiếp hoặc gián tiếp đưa thông tin không trung thực về doanh nghiệp gây ảnh hưởng xấu đến uy tín, tình trạng tài chính hoặc hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đó.

Thứ hai, lôi kéo khách hàng bất chính bằng các hình thức như đưa thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn cho khách hàng về doanh nghiệp hoặc hàng hóa, dịch vụ, khuyến mại, điều kiện giao dịch liên quan đến hàng hóa, dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác; so sánh hàng hóa, dịch vụ của mình với hàng hóa, dịch vụ cùng loại của doanh nghiệp khác nhưng không chứng minh được nội dung.

Hiện nay, mạng xã hội trở nên phổ biến đối với người dùng tại Việt Nam. Việc đăng tin, bài, status, hoặc chia sẻ, bình luận trên các trang cá nhân trở nên dễ dàng. Nhiều nội dung đã được kiểm duyệt, tuy nhiên vẫn còn nhiều thông tin chưa được kiểm chứng, kiểm duyệt.

Do đó, doanh nghiệp hoặc cá nhân khi thực hiện các hành vi cung cấp thông tin cho người tiêu dùng hoặc quảng cáo các sản phẩm dịch vụ của mình cần lưu ý để tránh vi phạm pháp luật cạnh tranh và các quy định pháp luật khác có liên quan.

TS Trần Việt Nga – Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế: Về chức năng quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm: Hiện này có 3 Bộ chính quản lý: Y tế, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

Tại luật Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật an toàn thực phẩm, theo đó đã tập trung vào hậu kiểm, phân quyền cho doanh nghiệp. Theo quy định, các nhóm cần đăng ký và nộp hồ sơ: Thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, y học và dùng cho chế độ ăn đặc biệt; trẻ nhỏ dưới 36 tháng tuổi và phụ gia thực phẩm không thuộc trong danh mục phụ gia được phép sử dụng do Bộ Y tế quy định.

Các sản phẩm khác được tự công bố, doanh nghiệp tự xây dựng hồ sơ, các quy định, quy chuẩn của nhà sản xuất, chỉ cần 1 bản hồ sơ, đăng tải trên website.

Theo tôi Chính phủ tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp mà doanh nghiệp ko phải chờ đợi. Cần có nghĩa vụ theo đúng các quy định của cơ quan quản lý nhà nước, sau đó hậu kiểm.

Nghị định 15 đã quy định rất rõ các ngành hàng, Chính phủ đã giao cho Bộ Công Thương, tiếp nhận bản tự công bố sau đó phân cấp, phân quyền sau đó thanh tra, kiểm tra.

Từ năm 2018 đến nay, có nhiều ý kiến đánh giá về việc cho phép doanh nghiệp tự công bố. Điều này dẫn đến việc tạo thuận lợi cho một số doanh nghiệp, tiết kiệm thời gian. Bên cạnh đó, xuất hiện một số trường hợp doanh nghiệp làm ăn ko chân chính, lợi dụng sự thông thoáng, quảng cáo các sản phẩm không đúng quy định của nhà nước.

PGS. TS Bác sĩ Nguyễn Thị Lâm – Chuyên gia dinh dưỡng- Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia: Theo quy chuẩn Việt Nam, hiện nay, thị trường trong nước hiện nay chúng ta có sữa thanh trùng, sữa tiệt trùng hay sữa hoàn nguyên.

Theo quy định, các loại sữa này đều có độ đạm 2,7gr/100l sữa. Từ trước đến nay, đa phần các sản phẩm sữa đều chấp hành và tuân thủ tốt quy định này, có sản phẩm đảm bảo đủ độ đạm 2,7gr, có sản phẩm lên đến 3,5gr… sữa là nguồn mang lại chất đạm và canxi cho các em nhỏ.

Tuy nhiên, hiện nay trên thị trường xuất hiện thêm sản phẩm sữa trái cây, đây là sản phẩm do doanh nghiệp đặt tên và pháp luật Việt Nam cũng chưa có quy định chặt chẽ quy định về độ đảm bao nhiêu.

Song, sữa trái cây thường có độ đạm dưới 1gr/100ml, hay chất béo dưới 1gr/100m và năng lượng cung cấp cho cơ thể cũng thấp hơn so với các sản phẩm sữa chuẩn khác.

Vô hình chung, người tiêu dùng thường hiểu lầm sữa trắng (sữa dạng lỏng, dạng nước, dạng bột) với sữa trái cây là một.

Thực tế, trên thị trường, giá thành của hai loại sữa này là tương đương nhau. Sữa trái cây cũng có nhiều ưu điểm. Nhiều khi các cháu ngán sữa, các bậc phụ huynh có thể thay thế bằng sữa trái cây. Nhưng người tiêu dùng phải hiểu sữa trái cây không đảm bảo tiêu chí là một sản phẩm sữa, không đủ dưỡng chất, năng lượng để cung cấp cho cơ thể. Các bậc phụ huynh phải hiểu, sử dụng sữa bột, sữa lỏng là chính và sữa trái cây chỉ để uống thêm, bổ sung thêm khi các cháu đã ngán sữa để thay đổi khẩu vị.

Tuy nhiên, giá thành của các sản phẩm sữa trái cây đang có giá thành ngang với các sản phẩm sữa, nên thiệt thòi nhiều cho các bậc phụ huynh. Các bậc phụ huynh cũng nên hiểu đúng, và thay đổi khẩu vị cho con. Khi thì dùng sữa lỏng, sữa bột, sữa công thức, khi thì chuyển sang sữa trái cây để thay đổi khẩu vị.

Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp: Tôi cho rằng, thứ nhất, kiến nghị của bạn đọc thể hiện sự trách nhiệm đối với cộng đồng, với người tiêu dùng cũng như là kỳ vọng vào cơ quan chức năng trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như là xử lý đối với các hành vi vi phạm. Để xác định có phải là một chiến dịch hay chiến dịch truyền thông bẩn hay không.

Thứ hai là cái truyền thông bẩn xác định góc độ là ở mức độ như thế nào, ai người thực hiện hành vi đó thì tôi cho rằng là cơ quan chức năng cũng cần phải vào cuộc và xác định phân loại tất cả các cái hành vi thực hiện các hoạt động quảng cáo về sữa trên không gian mạng.

Từ đó, chúng ta thấy rằng xác định là hành vi nào là quảng cáo đúng theo Luật Quảng cáo và hành vi nào là vi phạm về quảng cáo. Hiện nay, vấn đề này nó có liên quan đến một số văn bản quy phạm pháp luật, trong đó đầu tiên phải kể đến là Luật quảng cáo, Luật Cạnh tranh, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật an toàn thực phẩm.

Theo đó, 4 văn bản pháp luật này có liên quan trực tiếp đến cái hoạt động quảng cáo về sữa và nếu trong trường hợp mà xuất hiện quá nhiều, dày đặc, những nội dung có tính chất thường xuyên, cạnh tranh không lành mạnh theo hướng là so sánh trực tiếp hoặc là đưa ra những thông tin thất thiệt, sai sự thật đối với đối thủ cạnh tranh thì rõ ràng là những thông tin đó là vi phạm Luật Quảng cáo và vi phạm Luật Cạnh tranh.

Với những hành vi như vậy thì chủ thể bị xâm phạm có quyền gửi đơn đến cơ quan chức năng, Cục Cạnh tranh để có thể là xem xét, điều tra, xác minh, xử lý, đồng thời cũng phải khởi kiện ra tòa án.

Còn nếu trong trường hợp những hành vi mà đưa thông tin sai sự thật trên không gian mạng, gây ra hậu quả nghiêm trọng thì còn có thể đưa sự việc ra cơ quan điều tra để xem xét xử lý. Tôi cho rằng là trong việc này, các cơ quan chức năng cũng cần phải xem xét để làm rõ, xử lý.

Ngoài ra thì người tiêu dùng cũng phải tỉnh táo trong cái việc là tiếp cận những cái thông tin, đặc biệt là những thông tin trên mạng xã hội, những thông tin chưa được kiểm chứng hoặc là những thông tin ác ý, có tính chất xuyên tạc để cạnh tranh không lành mạnh.

Ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho rằng: Tất cả những hiện tượng thông tin tuyên truyền dù ở bất kỳ nên tảng nào nếu sai sự thật, gây nhầm lẫn, thậm chí nói xấu các sản phẩm thì đều đáng bị lên án và phải được xử lý.

Ông Vũ Văn Trung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam:

Đặc biệt, chúng ta biết là hiện nay Chính phủ đã chuyển từ chế độ tiền kiểm sang hậu kiểm, điều này rất tiện cho doanh nghiệp, nên công tác hậu kiểm chúng ta làm cũng cần phải tăng cường hơn. Bởi thực tế, người ta lợi dụng thì doanh nghiệp làm ăn chân chính không vấn đề gì, còn đối với các doanh nghiệp có vấn đề thì tôi nghĩ các cơ quan chức năng phải vào cuộc.

“Truyền thông bẩn” đó là rác rưởi thì chúng ta phải dọn sạch đi, như vậy sẽ có lợi cho xã hội. Thứ nhất, lập lại trật tự về mặt tuyên truyền quảng cáo, đảm bảo an toàn cho thực phẩm nói chung và sản phẩm sữa nói riêng. Thứ hai, trả lại lợi ích chính đáng cho doanh nghiệp làm ăn chân chính. Quan trọng hơn nữa là toàn xã hội, người tiêu dùng có được môi trường sử dụng các sản phẩm lành mạnh cho chính mình.