Tuy nhiên, 17 KCX-KCN ở TP HCM đã lấp đầy trên 80%; một số khu đã hoạt động được một nửa chu kỳ, như KCX Tân Thuận sẽ hết thời hạn thuê đất vào năm 2041... khiến các DN đang hoạt động rất cân nhắc trong việc mở rộng quy mô đầu tư.
Trong khi đó, TP HCM còn gặp nhiều khó khăn về giải tỏa đền bù và có những hạn chế trong quy hoạch. Mặc dù TP HCM được quy hoạch gần 6.000 ha đất công nghiệp nhưng có đến 1.500 ha vướng về pháp lý hoặc giải phóng mặt bằng.
"TP HCM đã bỏ lỡ nhiều cơ hội đón nhà sản xuất lớn do không bố trí được mặt bằng cho thuê. Gần đây nhất, một nhà sản xuất lớn đặt vấn đề thuê đất ở KCN Hiệp Phước, huyện Nhà Bè để sản xuất nhưng ban quản lý buộc phải từ chối vì không có đất giao" - ông Hà dẫn chứng.
Thực tế này cũng được các chuyên gia đưa ra và phân tích tại một diễn đàn tổ chức ở TP HCM mới đây. Ông Đào Xuân Đức, Chủ tịch Hiệp hội các DN KCN TP HCM, nhận định việc thu hút FDI của thành phố những năm gần đây vẫn tích cực nhưng vấn đề quỹ đất là điểm nghẽn lớn.
"Với những dự án rất tốt, cần diện tích đất đến cả trăm hecta. TP HCM không phải không có đất nhưng chỉ có thể có sẵn vài hecta nên không thu hút được nhà đầu tư lớn. Do vậy mới có sự dịch chuyển dòng vốn từ TP HCM sang tỉnh Đồng Nai, Bình Dương..." - ông Đức phản ánh.
Liên quan đề án thí điểm chuyển đổi 5 KCX-KCN, ông Đào Xuân Đức cho hay đến giữa năm 2024 sẽ tổng kết để tiếp tục triển khai ở những nơi khác. Mục tiêu của đề án là nhằm đánh giá lại sự phát triển các KCN 30 năm qua.
"Quan điểm của TP HCM là không chuyển đổi chức năng của các khu này mà tái cấu trúc để tồn tại xen kẽ với các khu dân cư hiện hữu. Đây là bài toán về môi trường, làm sao để không ảnh hưởng đến người dân xung quanh" - ông Đức nhấn mạnh.
Nhìn rõ thực trạng, thời gian qua, TP HCM đã đề xuất Chính phủ bổ sung quy hoạch KCN Phạm Văn Hai (huyện Bình Chánh) với diện tích 668 ha. TP HCM cũng đang triển khai đấu thầu để xây dựng cơ sở hạ tầng tại KCN này.
Đây được xem là cơ hội để có thể tiếp tục thu hút các nhà đầu tư lớn vào thành phố. Ngoài ra, TP HCM còn một số quỹ đất khác lên đến cả ngàn hecta đang thực hiện các bước quy hoạch, đền bù, giải tỏa để đưa vào khai thác...
Cần chính sách ưu đãi cởi mở hơn
Ông Nguyễn Hữu Nam, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Chi nhánh TP HCM, góp ý để thu hút FDI trong giai đoạn mới, chính quyền thành phố cần có chính sách cởi mở hơn.
"Chúng ta không nên phụ thuộc vào những chính sách mang tính chất hỗ trợ về vốn, thuế... vì xu thế đó dần không còn nữa. TP HCM nên đưa ra những chính sách kêu gọi đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên như công nghệ cao, kinh tế xanh..." - ông Nam gợi ý.
Bài toán nguồn nhân lực
Theo ông Trần Văn Bích, TP HCM có chủ trương thu hút dự án lớn nhưng việc đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao lại là vấn đề thách thức.
Chẳng hạn, chúng ta chưa có nguồn nhân lực ở tầm quốc tế để phục vụ cho những trung tâm R&D trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ thông tin.
Thực tế, một số tập đoàn lớn của nước ngoài đã mở trung tâm R&D ở Việt Nam nhưng gặp khó trong tuyển dụng nhân sự.
Ngay các dự án của nhà đầu tư Nhật Bản có mặt ở Việt Nam, trong đó có TP HCM, cũng phần lớn vận hành dây chuyền gia công lắp ráp hoặc kiểm tra, đóng gói... đơn giản, sử dụng nhiều nhân lực.
Ngoài ra, còn có tình trạng DN Nhật muốn chuyển mua phụ tùng, nguyên liệu thô từ Trung Quốc và Nhật Bản sang mua tại Việt Nam nhưng gặp khó khăn do liên quan giấy phép, thủ tục hành chính... Những điều này khiến việc kinh doanh tại Việt Nam của DN FDI trở nên tốn kém hơn.