Vai trò của gia đình trong giáo dục trẻ: Tam giác vàng trong giáo dục

Xuất phát từ xu thế chuyển đổi giáo dục trong thế kỷ XXI nhằm khai mở tiềm năng, trao quyền cho trẻ em chủ động ra quyết định cho sự phát triển của bản thân mình, trường học phải giúp mỗi học sinh khơi mở tiềm năng vốn có của mình, có đủ bản lĩnh, tự tin, đủ phẩm chất, năng lực tự quyết định cuộc sống sau này. Mỗi trường học phải là những MTGD tự chủ - dân chủ - nhân văn.

Giờ ngoại khóa của học sinh Trường THPT Bãi Cháy, tỉnh Quảng Ninh. Ảnh: TG

Vượt qua rào cản

- Có ý kiến cho rằng còn quá nhiều rào cản đối với việc xây dựng MTGD phong phú, tích cực. Quan điểm của ông về vấn đề này?

- Không khó để nhìn thấy chúng ta đang thiếu tính tổng thể kết hợp với việc chưa tập trung vào yếu tố trọng tâm, cốt lõi trong xây dựng MTGD có hiệu quả cao. Bên cạnh các vấn đề về kinh phí để xây dựng cơ sở hạ tầng, trang bị cơ sở vật chất tạo điều kiện học tập tốt nhất cho học sinh, hạn chế về năng lực quản trị xây dựng MTGD của các cán bộ quản lý cơ sở giáo dục cũng là một rào cản cần khắc phục. Thêm nữa là trình độ dân trí, văn hóa, lối sống, tập quán sinh hoạt của người dân địa phương có ảnh hưởng tới mức độ cùng tham gia của gia đình và cộng đồng trong quá trình xây dựng và duy trì, vận hành MTGD.

Tôi lấy ví dụ: Hiện, quan niệm phổ biến trong xã hội vẫn cho rằng gửi con đến trường thì mọi việc dạy dỗ là trách nhiệm của nhà trường. Các thầy cô phải chỉ dạy cho học sinh của mình mọi thứ, từ cách tự chăm sóc bản thân, phát triển tình cảm gia đình, lòng yêu nước, kiến thức khoa học, cho đến kỹ năng sống khác. Một bộ phận khác thì cho rằng, việc giáo dục con cái là quyền riêng của bố mẹ, nhà trường không thể can thiệp. Để có thể xóa mờ những định kiến và nếp suy nghĩ như vậy cần rất nhiều thời gian và nỗ lực. Tất nhiên nếu không bắt đầu thì chẳng bao giờ chúng ta tới đích.

- Vậy theo ông, chúng ta cần vào cuộc như thế nào?

- Đây là vấn đề phức tạp nhưng chưa nhận được sự quan tâm đúng mức. Bởi MTGD là khái niệm có phạm trù rất rộng, ảnh hưởng đến tất cả khía cạnh, bộ phận của nền giáo dục. Do đó, cần có sự lãnh đạo của Chính phủ và chính quyền các cấp, đồng thời là sự phối hợp đa ngành, đa cấp hiệu quả và bảo đảm tính dân chủ, hợp tác và tính chuyên nghiệp. Trong từng trường học cần thiết phải xây dựng một Ban hỗ trợ đa ngành với sự kết hợp của cán bộ y tế, chuyên gia tâm lý, cố vấn xã hội, giáo viên, phụ huynh để thực hiện các quyền cho học sinh. Đồng thời, thực hiện dịch vụ hỗ trợ cho các em có hoàn cảnh khó khăn hay gặp vấn đề trong cuộc sống hoặc học tập, đáp ứng nhu cầu giáo dục đặc biệt (giáo dục cá nhân; tư vấn và hỗ trợ tâm lý...) ở từng nhà trường.

Để thực hiện được điều đó, cần ban hành quy chế phối hợp đa ngành liên quan cũng như từng bước đào tạo nhân lực, tăng cường các biện pháp hỗ trợ trong trường học phù hợp với điều kiện thực tiễn ở Việt Nam. Đặc biệt, tập trung vào xây dựng chương trình nhà trường theo định hướng, tầm nhìn và giá trị của từng trường, phù hợp với bối cảnh văn hóa của địa phương. Chúng ta có thể thấy định hướng này ở Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đang được triển khai, với việc chỉ có một chương trình khung tổng thể và các nội dung giáo dục địa phương, việc tích hợp liên môn ở các cấp học dưới và môn học hoạt động trải nghiệm chiếm thời lượng lớn hơn rất nhiều so với trước đây.

Song song đó, chúng ta cũng cần xây dựng môi trường thể chế kết hợp các hình thức trách nhiệm từ trên xuống; coi trọng bồi dưỡng của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh trong nhà trường và cha mẹ học sinh để sẵn sàng xây dựng MTGD phong phú, tích cực.

Quan trọng hơn nữa cần tăng cường sự tham gia của chính bản thân người học, các ý kiến của học sinh cần được lắng nghe và chia sẻ thông qua việc xây dựng quan hệ tương tác tích cực và công bằng giữa giáo viên – học sinh. Chúng ta phải tạo không gian cho trẻ được chủ động lựa chọn các nội dung giáo dục và hoạt động trải nghiệm xã hội theo nhu cầu, sở thích bản thân. Đồng thời, chúng ta cũng cần trang bị năng lực tạo lập MTGD giàu tài nguyên, gợi mở cho học sinh và gia đình để học sinh thực sự là thành viên chủ động, có trách nhiệm với xã hội.

- Xin cảm ơn ông!