Ở nơi phên giậu Tổ quốc, cuộc chiến với ma túy diễn ra âm thầm, không tiếng súng, nhưng chưa bao giờ bớt khốc liệt.

Sương núi đặc quánh như tấm màn dày phủ kín lối mòn biên giới. Trong ánh đèn pin chập chờn, những bóng người lặng lẽ áp sát sườn đồi, từng bước thận trọng như đang đi trên lằn ranh giữa sống và chết. Tổ công tác ém quân suốt nhiều giờ bên khe đá.
2 giờ sáng, đêm vùng biên lạnh buốt, hơi sương thấm sâu vào áo, mỗi bước chân đều như kéo căng thần kinh của những người lính. Chỉ cần một sơ suất, đối tượng có thể tẩu thoát, hoặc nguy hiểm hơn là chúng phản kháng quyết liệt giữa rừng sâu. Một nguyên tắc được đặt ra với các trinh sát, không phút giây nào được lơ là.
Đó là câu chuyện mật phục bắt giữ đối tượng Mùa A Giàng (bản Láy, Sơn La) của các chiến sĩ biên phòng, công an vào đầu tháng 11 vừa qua. Đối tượng đã tàng trữ 1.200 viên ma túy tổng hợp. Khi phát hiện bị bao vây, Mùa A Giàng vùng vẫy chống trả bằng dao, tuy nhiên, hắn đã nhanh chóng bị khống chế.
Theo Thiếu tá N.V.T., trinh sát Đồn Biên phòng Tam Chung, Mùa A Giàng là đối tượng nghiện, được đánh giá manh động. Nơi mật phục đối tượng là cung đường rất nguy hiểm. Để bắt được Giàng, các chiến sĩ phải mất 2 - 3 tháng theo dõi do thời gian đối tượng đi lại không ổn định. “Một chuyên án có khi mất hàng tháng, thậm chí hàng năm để theo dõi. Anh em phải ăn rừng, ngủ rừng, bám từng đường đi nước bước của đối tượng”, Thiếu tá N.V.T. chia sẻ.
Vài ngày sau vụ bắt Mùa A Giàng, Bộ đội Biên phòng tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Đồn Biên phòng Pù Nhi cũng phá một chuyên án lớn, thu giữ 32 bánh heroin cùng một số tang vật khác liên quan tại Km 71+800 Quốc lộ 15C, thuộc địa phận bản Kéo Hượn, xã Nhi Sơn. Đối tượng Lê Tuấn Hiên (trú tại xã Ngân Sơn, tỉnh Thái Nguyên) được thuê vận chuyển số ma túy trên với giá 50 triệu đồng. Quá trình bắt giữ đối tượng Hiên đã chống trả quyết liệt, tìm cách tẩu thoát nhưng nhanh chóng bị lực lượng đánh án khống chế.
Vụ án bắt Mùa A Giàng hay Lê Tuấn Hiên là hai trong vô số vụ án mà các chiến sĩ phải đối mặt với hiểm nguy, gian khó. Không phải chuyên án nào cũng kết thúc an toàn. Có cán bộ bị thương trong lúc truy bắt, có người để lại tuổi xuân nơi rừng sâu. Những tấm bia mộ lặng lẽ giữa nghĩa trang liệt sĩ vùng biên là minh chứng cho cái giá của cuộc chiến không tiếng súng. Có những vụ bắt giữ thành công hàng chục bánh heroin, hàng nghìn viên ma túy tổng hợp. Nhưng phía sau những con số là mồ hôi, là những đêm trắng, là cả tính mạng của cán bộ, chiến sĩ đặt giữa vòng vây hiểm nguy. Nhiều cán bộ làm nhiệm vụ trong tình trạng “hai không”: Không được tiết lộ thân phận, không được nói với gia đình về điểm đến, thời gian trở về.
Hơn 10 năm nhận nhiệm vụ đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy, có mặt khắp các bản vùng biên ở các xã Trung Lý, Tén Tằn và giờ là về Tam Chung, trinh sát biên phòng C.V.L. đã bắt hàng trăm tội phạm ma túy, thương tích đầy người, mất cả một ngón chân, thế nhưng anh chưa bao giờ nao núng tinh thần.
“Có lần phải khâu mấy mũi ở tay khi đối tượng sử dụng dao chống trả hay đi rừng bị ngã trầy xước thường xuyên. Đồng đội của mình còn hy sinh, mình xây xước có đáng gì”, trinh sát L. chia sẻ.
Thiếu tá Vũ Văn Tiên, Phó Đồn trưởng Đồn Biên phòng Tam Chung, cho biết những chuyên án gần đây cho thấy, đối tượng hoạt động ngày càng tinh vi hơn, thủ đoạn hoạt động không giống ngày xưa nữa, manh động liều lĩnh và phương thức thay đổi, có thể đi đường này nhưng về thì đi đường khác.
“Từ khi chính quyền hai cấp và công an chính quy về xã, công tác thực hiện bản trắng ma túy được triển khai mạnh mẽ, quyết liệt, số lượng người nghiện trên địa bàn có giảm, tuy nhiên tội phạm mua bán, vận chuyển lại tiềm ẩn cao. Ón vẫn được xác định là địa bàn trọng điểm của Tam Chung”, Thiếu tá Vũ Văn Tiên cho biết thêm.
Theo Biên phòng tỉnh Thanh Hóa, năm 2025, lực lượng đã xác lập, đấu tranh thành công 4 chuyên án, 13 kế hoạch nghiệp vụ. Chủ trì, phối hợp bắt giữ, xử lý 231 vụ/272 đối tượng, tang vật thu giữ 11,5kg heroin, 15.689 viên ma túy tổng hợp và nhiều tang vật có giá trị khác.

Cuộc chiến ở tuyến đầu chỉ là một nửa hành trình. Nửa còn lại là làm sao để những phận người từng lầm lỡ có cơ hội quay đầu, để bản làng không còn là “vùng trũng” của tệ nạn. Bởi thế, đánh án thôi chưa đủ, nếu không giữ được dân, ma túy sẽ quay trở lại.
Những buổi tuyên truyền pháp luật được tổ chức ngay tại nhà văn hóa bản, dưới gốc cây cổ thụ hay bên bếp lửa hồng. Khi đó, câu chuyện về ma túy không còn chỉ là nỗi sợ, mà trở thành bài học cảnh tỉnh, được kể bằng chính trải nghiệm của người trong cuộc.
Cán bộ biên phòng học tiếng đồng bào, ăn ở cùng dân, cùng lên nương, xuống suối. Cán bộ dạy xóa mù cho đồng bào, học tiếng đồng bào để giao tiếp với họ. Từ việc hướng dẫn trồng cây dược liệu, nuôi bò sinh sản, đến giúp trẻ em đến lớp, từng việc nhỏ đều nhằm tạo “lá chắn mềm” trước sự xâm nhập của ma túy.
Mỗi năm, 2 - 3 đợt, trong căn nhà văn hóa bản hoặc một gian nhà dân, lớp học xóa mù chữ lại sáng đèn. Học viên là những người đã qua nửa đời người, tay chai sạn vì nương rẫy, có người từng lầm lỡ vì nghiện ngập. Người đứng lớp không phải thầy giáo chuyên nghiệp, mà là cán bộ, chiến sĩ của các đồn biên phòng.
Từng con chữ được đánh vần chậm rãi, có người viết mãi không tròn nổi cái tên mình, nhưng vẫn kiên trì ngồi học. Với họ, biết đọc, biết viết không chỉ để thoát mù chữ, mà còn để tự tin hơn, để không còn mặc cảm, để thấy mình được tôn trọng.
Song song với con chữ là câu chuyện sinh kế, biên phòng cùng chính quyền địa phương hướng dẫn bà con chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, đưa những mô hình kinh tế nhỏ nhưng phù hợp với điều kiện vùng biên vào bản làng: Trồng cây dược liệu, nuôi bò sinh sản, nuôi dê, trồng sắn…
Bên cạnh nhiều chương trình của các đồn biên phòng thì những năm qua Đoàn Kinh tế Quốc phòng 5 - Quân khu 4 cũng đã thực hiện nhiều chương trình, dự án giúp bà con đồng bào xóa đói, giảm nghèo, từ bỏ hủ tục. Thượng tá Lã Minh Thanh, Trưởng phòng Chính trị - Đoàn Kinh tế Quốc phòng 5, cho biết hằng năm ở các bản khó khăn, đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với địa phương lựa chọn các mô hình để giúp dân phát triển kinh tế.

Cung cấp con giống, cây giống, hỗ trợ vật tư, phân bón và kỹ thuật chăm sóc để bà con có thể áp dụng và nhân rộng các mô hình. Ngoài ra, đơn vị cũng làm nhiều tuyến đường nông thôn, hỗ trợ làm nhà, khám chữa bệnh cấp phát thuốc miễn phí, dạy xóa mù chữ, hỗ trợ và nuôi hàng chục trẻ đi học…
“Trình độ dân trí thấp, nhiều người dân còn chưa biết đọc, biết viết, thậm chí có người còn chưa nói thạo tiếng phổ thông. Chính vì vậy, suốt nhiều năm qua, mỗi năm chúng tôi mở từ 3 - 5 lớp, mỗi lớp từ 30 đến 50 người, đến nay, chúng tôi đã mở được hàng chục lớp, xóa mù chữ cho hàng nghìn người dân đồng bào...”, Thượng tá Lã Minh Thanh chia sẻ.
“Muốn dân tránh xa ma túy thì phải cho họ thấy một con đường khác để sống. Con đường ấy không dễ, nhưng là con đường bền vững”, Trung tá Vi Minh Bình, Đội trưởng Đội Tham mưu hành chính kiêm kế hoạch tổng hợp, Đồn Biên phòng Tam Chung, nói. Trung tá Bình cũng chia sẻ, dân tin thì họ báo tin. Có nhiều vụ, chính người dân gọi điện báo cho đồn khi thấy người lạ mang hàng cấm vào bản.
Báo cáo của Bộ đội Biên phòng Thanh Hóa, từ năm 2021 - 2025, Bộ đội Biên phòng Thanh Hóa đã triển khai 37 mô hình tiêu biểu giúp bà con đồng bào phát triển sinh kế như: Mô hình cây sắn năng suất cao; phát triển giống lợn gà vịt bản địa trên xã Pù Nhi; Góp tiền lẻ chia sẻ yêu thương; Bản sáng vùng biên; Cán bộ chiến sĩ nâng bước em tới trường… Ngoài ra, đóng góp hàng trăm ngày công lao động trong công cuộc “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát”; Phân công hơn 500 đảng viên phụ trách hơn 2.500 hộ gia đình khu vực biên giới, thường xuyên tiếp xúc, tuyên truyền, vận động hỗ trợ nhân dân cùng phát triển kinh tế, xã hội…