“Bệ phóng” của giáo dục miền núi

Trường PTDTNT THCS - THPT Cao Lộc nằm tại huyện biên giới Cao Lộc (Lạng Sơn) với đặc thù đào tạo cho học sinh đồng bào dân tộc thiểu số hai cấp học. Năm học này, nhà trường có 14 lớp với 408 học sinh, đến từ các dân tộc Tày, Nùng, Dao.

Cô Nguyễn Tuyết Chinh - Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ, học sinh được xét tuyển vào trường dựa trên kết quả học tập ở các trường tiểu học thuộc các thôn, xã đặc biệt khó khăn trên địa bàn huyện nên chất lượng đầu vào thấp. Cùng đó, học sinh ở lứa tuổi nhỏ, kỹ năng sống tự lập còn hạn chế, lại là trường liên cấp… nên thầy cô phải căn cứ vào đặc điểm mỗi em để có các phương pháp giáo dục hiệu quả.

Mặt khác, giáo viên vừa giảng dạy vừa thực hiện nhiệm vụ quản lý học sinh nội trú nên có ít thời gian để tự nghiên cứu, học tập, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Đáng nói, dù đã bước sang năm thứ 2 triển khai Chương trình GDPT 2018 ở cấp THPT nhưng năm học 2023 - 2024 trường vẫn thiếu 3 giáo viên ở các bộ môn Địa lý, Sinh học và Lịch sử.

Từ năm 2011, thực hiện Quyết định số 1640/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án củng cố và phát triển hệ thống trường PT DTNT, Nghệ An từ 1 trường PTDTNT đã phát triển thành 8 trường. Bao gồm, 2 trường THPT và 6 trường THCS ở các huyện Tương Dương, Con Cuông, Quỳ Hợp, Quế Phong, Quỳ Châu, Kỳ Sơn. Các trường này mỗi năm có hàng trăm lớp với tổng số hơn 3 nghìn học sinh ở nhiều thành phần dân tộc.

Nhiều trường từng bước được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất mới khang trang, hiện đại, đáp ứng nhu cầu người học như Trường PTDTNT THPT số 2 tỉnh Nghệ An, Trường PTDTNT THCS Tương Dương, Kỳ Sơn, Quế Phong…

Với sự quan tâm đầu tư của tỉnh Nghệ An, cũng như chỉ đạo chuyên môn của sở GD&ĐT, hệ thống các trường PTDTNT những năm qua có vai trò lớn trong nâng cao chất lượng giáo dục học sinh dân tộc thiểu số. Qua đó, đáp ứng nguyện vọng của đông đảo nhân dân, tạo điều kiện để học sinh vùng miền núi, sâu xa được học và chăm sóc trong môi trường giáo dục toàn diện.

Bà Nguyễn Thị Châu – Trưởng phòng GD&ĐT huyện Quỳ Châu (Nghệ An) thông tin, 10 năm qua, phòng đã tham mưu UBND huyện ban hành 1 chương trình, 2 đề án các giai đoạn 2010 - 2015; 2015 - 2020; 2020 - 2025 về nâng cao chất lượng giáo dục, tập trung vào các nội dung như: Quy hoạch, kế hoạch phát triển giáo dục toàn diện trung hạn, dài hạn; huy động nguồn lực xây dựng cơ sở vật chất trường học, xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia; thực hiện đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện... Trong đó, chỉ đạo thực hiện hoàn thành đúng tiến độ các đề án thành lập trường PTDTNT THCS.

Tuy nhiên, qua nhiều năm hoạt động, đặc biệt từ khi triển khai Chương trình GDPT 2018, một số đơn vị gặp nhiều khó khăn, vướng mắc đặc biệt là cơ sở vật chất, thiết bị không đảm bảo. Mặt khác, do học sinh các trường đều là con em đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa nên việc vận động xã hội hóa, tài trợ giáo dục vô cùng khó khăn. Ngoài cơ sở vật chất được Nhà nước đầu tư xây dựng, các thiết bị hiện đại phục vụ cho dạy học chủ yếu được lãnh đạo các nhà trường linh hoạt kêu gọi, huy động từ các tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp.

Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương (Nghệ An) – ông Lô Thanh Nhất cũng cho rằng, từ khi các trường PTDTNT THCS được phân cấp về địa phương quản lý trực tiếp đã tạo nhiều thuận lợi. Các vấn đề như đầu tư, tăng cường cơ sở vật chất, giải quyết vấn đề thực tiễn nảy sinh được kịp thời kiến nghị, có giải pháp, phương hướng giải quyết. Tuy nhiên, cũng có một số khó khăn chủ yếu về đội ngũ.

Theo đó, trước đây khi các trường PT DTNT THCS do Sở GD&ĐT quản lý trực tiếp, quỹ biên chế do sở phân bổ. Khi giao về địa phương, nhân sự của trường nằm trong quỹ biên chế huyện. Trong khi huyện phải cân đối đội ngũ cho tất cả trường học trên địa bàn, và dù ưu tiên cho trường DTNT cũng phải tính toán tới tổng thể.

Không phủ nhận, những chính sách dành cho học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số; trong đó có học sinh các trường phổ thông nội trú đã tiếp bước đến trường, tạo động lực để các em yên tâm học tập, yêu trường, lớp; trở thành con ngoan trò giỏi. Song, một số chính sách đã “lỗi thời”, cần sớm điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn khách quan.

Chia sẻ điều này, thầy Danh Phương - Hiệu trưởng Trường PTDTNT THCS Giồng Riềng - Kiên Giang) đồng thời viện dẫn: Hiện học sinh trường THCS dân tộc nội trú được cấp chăn bông, chiếu, màn, áo bông, áo mưa... Tuy nhiên, việc trang cấp này chỉ thực hiện một lần vào năm học đầu cấp (lớp 6). Điều này có nghĩa, mỗi học sinh trường THCS dân tộc nội trú được cấp áo bông, đồng phục, chăn bông, chiếu, màn... dùng cho 4 năm học. Trong khi đó, ở lứa tuổi này, nhiều em bước vào giai đoạn dậy thì “tuổi ăn, tuổi lớn”, quần, áo vừa chật vừa ngắn ngay khi bước vào lớp 8.

Ngoài ra, các đồ dùng cá nhân nêu trên dễ bị hư hỏng nên khó để học sinh sử dụng trong suốt 4 năm học tập. Đặc biệt, việc cấp áo mưa là không phù hợp do các em ở nội trú, chủ yếu di chuyển trong phạm vi nhà trường. “Từ những bất cập nêu trên, tôi đề nghị việc trang cấp quần áo cho học sinh cần được thực hiện hằng năm. Cụ thể, mỗi năm học sinh được cấp 1 áo ấm và 2 bộ quần, áo đồng phục (dài tay, ngắn tay). Học sinh được cấp tiền tàu xe theo giá vé thông thường của phương tiện vận tải công cộng, mỗi năm 2 lần (cả lượt đi và lượt về) để thăm gia đình vào dịp Tết và dịp nghỉ hè”, thầy Danh Phương bày tỏ.

Hiệu trưởng Trường PTDTNT THPT Ka Lăng (Lai Châu), thầy Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, mức học bổng cho học sinh trường dân tộc nội trú là 80% mức lương cơ bản.

Mức học bổng này còn thấp để nhà trường đảm bảo bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng cho các em. Vì thế, mức học bổng này có thể tăng lên 100% mức lương cơ bản, nhằm bảo đảm mức sống, sinh hoạt tối thiểu cho học sinh. Hiện, mức lương và chế độ đối với nhân viên phục vụ còn thấp, không bảo đảm mức sinh hoạt tối thiểu nên cần có hỗ trợ để họ yên tâm công tác….

Ngoài ra, Nhà nước cần bổ sung nhiều kinh phí cho các trường phổ thông dân tộc nội trú để có thể tổ chức thêm các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao trong nhà trường. Mở rộng diện tích để đủ sân và thiết kế khu thực hiện các mô hình tăng gia sản xuất cho các em. Bên cạnh đó, địa phương, trường cần phối hợp, tổ chức cho học sinh trường dân tộc nội trú đi tham quan, giao lưu với nhau để học hỏi và phát triển toàn diện.