Bộ GD&ĐT nêu giải pháp triển khai hiệu quả Chương trình giáo dục phổ thông mới

Đánh giá bước đầu triển khai chương trình mới

Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT và Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội khóa XIII về đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông (GDPT), việc đổi mới GDPT phải đáp ứng các yêu cầu sau:

Đổi mới mục tiêu cơ bản của giáo dục từ tập trung vào trang bị kiến thức, kỹ năng sang phát triển phẩm chất và năng lực người học, đảm bảo hài hoà giữa “dạy chữ”, “dạy người” và định hướng nghề nghiệp.

Nội dung chương trình phải đảm bảo chuẩn hoá, hiện đại hoá, hội nhập quốc tế; đảm bảo tính hoàn chỉnh, linh hoạt, liên thông thống nhất trong và giữa các cấp học; tích hợp và phân hoá hợp lý, có hiệu quả.

Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Quản lý quá trình xây dựng và thực hiện chương trình đảm bảo tính khả thi, linh hoạt, phù hợp địa phương và đối tượng học sinh. Thực hiện chủ trương một chương trình nhiều SGK.

Chia sẻ về kết quả bước đầu, báo cáo của Bộ GD&ĐT cho biết: Hệ thống văn bản được ban hành đã tương đối bao quát toàn bộ các mặt, lĩnh vực để bảo đảm yêu cầu đổi mới. Công tác chỉ đạo của Bộ GD&ĐT đã cơ bản bao quát toàn diện các nội dung theo yêu cầu đổi mới; bảo đảm sự sâu sát và kịp thời trong chỉ đạo triển khai và giải quyết các khó khăn, vướng mắc.

Chương trình GDPT 2018 được ban hành phù hợp với định hướng và yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT theo Nghị quyết 29 của Đảng và Nghị quyết 88 của Quốc hội.

Hướng dẫn xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường, bảo đảm yêu cầu thực hiện Chương trình GDPT 2018 linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương và cơ sở giáo dục. Đồng thời phát huy tính chủ động, sáng tạo của tổ chuyên môn và giáo viên trong việc thực hiện chương trình. Khai thác, sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu thực hiện các phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị hoạt động dạy học, giáo dục của nhà trường. Bảo đảm tính dân chủ, thống nhất giữa các tổ chuyên môn và các tổ chức đoàn thể, phối hợp giữa nhà trường, cha mẹ học sinh và các cơ quan, tổ chức có liên quan tại địa phương trong việc tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường.

Thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK theo Nghị quyết 88 và Nghị quyết 122 của Quốc hội đã đạt được thành công bước đầu, bảo đảm đủ SGK triển khai chương trình mới theo đúng lộ trình quy định tại Nghị quyết 51.

Việc chuẩn bị các điều kiện về đội ngũ nhà giáo và cơ sở vật chất để triển khai thực hiện chương trình, SGK mới tại các địa phương đáp ứng được cơ bản yêu cầu triển khai chương trình, SGK mới.

Các nhà trường đã phát huy tính chủ động, linh hoạt trong việc triển khai thực hiện chương trình mới; đội ngũ giáo viên đã thực hiện hiệu quả các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh; việc tổ chức quản lý đã chuyển dần theo hướng quản trị nhà trường.

Đến nay, Chương trình GDPT 2018 đã được triển khai đối với lớp 1, lớp 2, lớp 3, lớp 6, lớp 7 và lớp 10 tại 63 tỉnh, thành phố trên cả nước, đồng bộ ở tất cả các đại phương, vùng, miền.

Học sinh Trường Tiểu học Lý Thái Tổ tham quan Bảo tàng Phòng không - Không quân.

Bên cạnh các kết quả đạt được, việc triển khai cũng còn tồn tại, hạn chế. Theo đó, ban hành chương trình các môn học tự chọn tiếng dân tộc thiểu số, Ngoại ngữ 2 (môn học tự chọn) và chương trình các môn Ngoại ngữ 1 ngoài Tiếng Anh chậm so với các môn học khác.

Đội ngũ giáo viên còn chưa đồng bộ về cơ cấu đối với cấp THCS, THPT, nhất là khi triển khai thực hiện Chương trình GDPT 2018 có một số môn học mới. Số lượng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục còn thừa thiếu cục bộ; đồng thời còn thiếu so với quy định, đặc biệt là cấp tiểu học và môn Âm nhạc, môn Mỹ thuật ở cấp THPT. Chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục không đồng đều, đặc biệt là ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Tình trạng thiếu trường, lớp còn tồn tại ở một số địa phương, đặc biệt là tại một số khu đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất, các vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Một số địa phương thực hiện dồn ghép các cơ sở giáo dục một cách cơ học; việc quy hoạch, dành quỹ đất, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất trường học chưa phù hợp với quy chuẩn, tiêu chuẩn trường học. Việc mua sắm thiết bị dạy học tại các địa phương không bảo đảm tiến độ.

SGK được biên soạn còn có một số nội dung chưa phù hợp với đối tượng học sinh hoặc chưa phù hợp với một số vùng miền, một số từ ngữ mang tính địa phương - phương ngữ; một số đoạn văn, bài thơ đưa vào SGK chưa hay; một số thông tin trong một số môn học chưa cụ thể và gần gũi với học sinh.

Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết 122 về việc không tổ chức biên soạn 1 bộ SGK (do Bộ chủ trì thực hiện). Do đó, việc biên soạn và thử nghiệm SGK điện tử, dịch SGK sang sách chữ nổi Braille theo bộ sách này chưa thực hiện được.

Học sinh Trường Phổ thông Liên cấp Tây Hà Nội thực hành dựng lều trại, làm việc nhóm.

Giải pháp cho giai đoạn tiếp theo

Chia sẻ một số giải pháp, nội dung đầu tiên được báo cáo đề cập đến là tham mưu với Trung ương Đảng, Quốc hội và ban hành theo thẩm quyền chính sách nhằm quan tâm tới tính đặc thù của công chức. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến tuyển dụng, sử dụng, quản lý viên chức và tinh giản biên chế đối với công chức, viên chức ngành Giáo dục nói chung, giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục nói riêng. Bảo đảm đủ biên chế cho các địa phương đang thiếu giáo viên.

Về phía các địa phương, rà soát, xác định nhu cầu đầu tư, xây dựng kế hoạch và nguồn vốn đầu tư giai đoạn 2021-2025 của Đề án "Bảo đảm cơ sở vật chất cho chương trình giáo dục mầm non và chương trình GDPT". Nghiên cứu đề xuất các hạng mục, địa bàn ưu tiên đầu tư xây dựng. Bố trí các nguồn vốn Trung ương hỗ trợ các địa phương khó khăn thực hiện đầu tư tăng cường cơ sở vật chất, đáp ứng việc thực hiện chương trình GDPT mới. Tiếp tục ban hành cơ chế chính sách khi triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia và Đề án bảo đảm cơ sở vật chất cho chương trình giáo dục mầm non và GDPT giai đoạn 2021-2025.

Xem xét đưa các dự án, nhiệm vụ liên quan đến ngành giáo dục vào nhóm ưu tiên hàng đầu khi xây dựng nguyên tắc, tiêu chí phân bổ hạn mức kế hoạch vốn, trong đó ưu tiên mua sắm trang thiết bị dạy học, cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất, kiên cố hóa trường học, các công trình phụ trợ thiết yếu phục vụ điều kiện dạy và học để đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất thực hiện Chương trình GDPT 2018.

Cùng với đó, ban hành chính sách đặc thù cho giáo dục về kinh phí chi thường xuyên để bảo đảm điều kiện để nâng cao chất lượng giáo dục. Thực hiện các chính sách trong học tập cho học sinh, sinh viên. Chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục đối với con em đồng bào dân tộc thiểu số, chế độ, chính sách cho học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vùng sâu, vùng xa. Kinh phí hỗ trợ học bổng và hỗ trợ phương tiện, đồ dùng học tập thực hiện chính sách giáo dục đối với học sinh khuyết tật.

Các Bộ, ngành, địa phương thực hiện trách nhiệm các bên liên quan (trách nhiệm của Bộ GD&ĐT, của các Bộ, ngành, ủy ban nhân dân các cấp) trong việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK GDPT.

Riêng với địa phương, cần thực hiện đúng thẩm quyền và trách nhiệm trong việc lựa chọn SGK: Việc lựa chọn SGK bảo đảm thực hiện công khai, minh bạch, đúng pháp luật và quy trình lựa chọn SGK bảo đảm chặt chẽ trên cơ sở đề xuất từ tổ chuyên môn của các cơ sở GDPT. Chịu trách nhiệm trong việc tổ chức biên soạn, thẩm định Tài liệu giáo dục địa phương. Thực tế, việc biên soạn, thẩm định Tài liệu giáo dục địa phương của một số địa phương còn chậm muộn, gây khó khăn cho việc triển khai thực hiện chương trình.

Các địa phương đồng thời chịu trách nhiệm trong việc đảm bảo các điều kiện triển khai Chương trình GDPT 2018 (cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, thiết bị dạy học). Hiện nay một số địa phương chưa bảo đảm về cơ sở vật chất; đội ngũ giáo viên còn thừa thiếu cục bộ; việc mua sắm thiết bị dạy học tối thiểu theo Chương trình GDPT 2018 còn chậm, ảnh hưởng đến việc tổ chức dạy học trong các cơ sở GDPT.

Đối với Quốc hội, báo cáo của Bộ GD&ĐT kiến nghị: Các cơ quan khi thẩm định phương án phân bổ dự toán ngân sách hằng năm bảo đảm tiêu chí phân bổ ngân sách chi thường xuyên cho lĩnh vực giáo dục, đào tạo để đảm bảo tỷ lệ ngân sách dành cho giáo dục theo Nghị quyết số 37/2004/NQ-QH11 của Quốc hội, Luật Giáo dục 2019; chi đầu tư phát triển tách riêng ngành Giáo dục để đảm bảo tối thiểu tổng chi theo quy định.

Đối với việc chuẩn bị cơ sở vật chất, đề nghị Quốc hội cho phép Chính phủ tiếp tục bố trí nguồn vốn để thực hiện chương trình kiên cố hóa trường, lớp học giai đoạn 2021-2025 (ưu tiên miền núi, biên giới, hải đảo, các địa bàn có đông đồng bào dân tộc thiểu số; các tỉnh, các vùng kinh tế phát triển chậm, có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, các địa phương thường xuyên bị ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh).

Cùng với đó, đề nghị Quốc hội xem xét, ban hành chế độ đặc thù phụ cấp cho giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục.