Gửi bình luận
Không chỉ là câu chuyện của dữ liệu hay công nghệ, chuyển đổi số đang trở thành hành trình mang tính xã hội...
Không chỉ là câu chuyện của dữ liệu hay công nghệ, chuyển đổi số đang trở thành hành trình mang tính xã hội, nơi người dân được trao cơ hội làm chủ tri thức, tự tin tạo ra giá trị mới cho cộng đồng.
Hiệp hội Thông tin Tư vấn Kinh tế Thương mại Việt Nam đã công bố Đề án “Chuyển đổi số và phát triển kinh tế sáng tạo bền vững qua đào tạo livestream và bán hàng thương mại điện tử”. Đề án hướng tới các doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, thanh niên và phụ nữ nông thôn. Đây được xem là một nỗ lực đưa công nghệ về cơ sở, để người dân thực sự trở thành chủ thể của nền kinh tế số.
Ông Lương Văn Tự, Chủ tịch Hiệp hội Thông tin Tư vấn Kinh tế Thương mại Việt Nam, nguyên Trưởng đoàn đàm phán đưa Việt Nam gia nhập WTO, chia sẻ: “Hai thập kỷ trước, khi Việt Nam gia nhập WTO, chúng ta mở cửa bằng thể chế. Còn nay, chuyển đổi số chính là hội nhập ở tầm con người. Khi người nông dân có thể livestream bán nông sản hay quảng bá sản phẩm OCOP, đó mới là hội nhập thật sự”.
Theo ông Tự, chuyển đổi số hiện không chỉ là chuyện của các tập đoàn công nghệ hay doanh nghiệp lớn, mà là hành trình đưa công nghệ về làng, về bản, nơi mỗi người dân có thể tự khẳng định vị thế của mình trong chuỗi giá trị. Nếu người dân không được trang bị kỹ năng số, khoảng cách số sẽ ngày càng nới rộng, và những cơ hội phát triển sẽ mãi ở đâu đó trên mạng chứ không nằm trong tay họ.
Đề án do Hiệp hội Thông tin Tư vấn Kinh tế Thương mại Việt Nam triển khai gồm chuỗi hội thảo “Đổi mới - Sáng tạo - Chuyển đổi số vì Việt Nam phát triển bền vững” được tổ chức đến tận cấp xã, phường. Người dân được hướng dẫn thực hành quay video, livestream, kể câu chuyện thương hiệu, đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và kết nối logistics - tài chính - vận chuyển.
Ông Trịnh Xuân Tuyên, tổ trưởng nhóm triển khai đề án, chia sẻ: “Một nông dân livestream bán rau sạch, một hợp tác xã dệt thổ cẩm quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội, đó là sáng tạo. Nhưng để sáng tạo trở thành bền vững, người dân cần được trang bị tri thức và kỹ năng, cần có sự hỗ trợ của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng”.
Từ những lớp học đầu tiên, nhiều người dân đã tự tin hơn trước công nghệ. Chị Nguyễn Thị Thu Hằng, chủ hộ trồng vải thiều ở Bắc Ninh, kể: “Trước đây, tôi chỉ bán hàng ngoài chợ, chẳng biết mạng là gì. Sau khi được hướng dẫn cách quay video, viết mô tả và chụp ảnh sản phẩm, tôi thử bán online. Có hôm bán được cả tạ vải qua mạng. Giờ trong làng mọi người cũng học hỏi nhau cách quay clip, kể chuyện sản phẩm của mình”.
Câu chuyện của chị Hằng cũng là của nhiều người dân nông thôn khác. Không còn e ngại công nghệ, họ bắt đầu coi Internet như một “cánh đồng mới” để gieo trồng tri thức. Anh Nguyễn Văn Tín, làm nghề bán khô cá, chia sẻ: “Tôi từng nghĩ chỉ có giới trẻ thành phố mới làm được mấy việc đó. Nhưng khi học livestream, tôi tự quay quy trình làm cá, khách ở tận Hà Nội cũng đặt hàng. Quan trọng hơn, tôi thấy nghề của mình cũng có giá trị, chứ không nhỏ bé như trước”.
Theo các chuyên gia, điều quan trọng không chỉ là giúp người dân “biết dùng công nghệ”, mà là “sống cùng công nghệ”, tức là biến kỹ năng số thành thói quen hằng ngày. Khi người dân tra cứu thông tin, quảng bá sản phẩm, kết nối khách hàng hay học tập trực tuyến, họ đã bước vào đời sống số một cách tự nhiên.
PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định: “Khi người dân bắt đầu sử dụng công nghệ để cải thiện đời sống, đó không còn là chuyển đổi số đơn thuần, mà là thay đổi tư duy từ phụ thuộc sang chủ động. Đó mới là nền tảng phát triển bền vững từ gốc”.
Theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, một trong những rào cản lớn hiện nay là chênh lệch kỹ năng số giữa các vùng miền, giữa giới trẻ và người trung niên. Nếu không có chương trình đào tạo thực chất, chuyển đổi số có thể vô tình tạo ra khoảng trống khiến nhiều người không kịp thích ứng với tốc độ công nghệ.
Đề án của Hiệp hội Thông tin Tư vấn Kinh tế Thương mại Việt Nam được thiết kế theo mô hình liên kết bốn nhà: Nhà nước - Doanh nghiệp - Cộng đồng - Người dân. Cụ thể, Nhà nước tạo cơ chế và hỗ trợ nội dung đào tạo; Doanh nghiệp công nghệ cung cấp nền tảng; Các tổ chức xã hội, trường đại học và hợp tác xã thanh niên đóng vai trò cầu nối; Người dân chính là người thực hành và lan tỏa.
Nhiều sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Tiki, Postmart, Voso… đang tham gia hỗ trợ các lớp tập huấn, hướng dẫn cộng đồng nông thôn cách đưa sản phẩm lên sàn, xây dựng thương hiệu cá nhân, và kết nối logistics.
Ở nhiều địa phương, phong trào “nông thôn số - phụ nữ số - thanh niên số” đang được lan tỏa. Các hợp tác xã nông nghiệp sử dụng phần mềm quản lý đơn hàng, thanh toán điện tử và theo dõi vận chuyển trực tuyến. Mô hình này giúp giảm chi phí trung gian, đồng thời tăng khả năng tiếp cận thị trường cho sản phẩm địa phương.
Tuy nhiên, bên cạnh tín hiệu tích cực, các chuyên gia cảnh báo rằng chuyển đổi số không thể chỉ dựa vào tinh thần tự học hay phong trào ngắn hạn. Nếu thiếu hạ tầng viễn thông, thiếu hỗ trợ tài chính và chính sách dài hơi, những nỗ lực ở cơ sở có thể nhanh chóng bị đứt gãy.
PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh: Cần có chính sách đồng hành, không chỉ đào tạo một lần rồi thôi. Mỗi người dân nông thôn phải được xem là một ‘công dân số’, có quyền tiếp cận tri thức, dịch vụ và thị trường bình đẳng.
Thực tế, ở nhiều nơi, người dân vẫn gặp khó trong việc duy trì hoạt động online do thiếu thiết bị, đường truyền yếu, hay chi phí quảng cáo cao. Vì thế, chuyển đổi số ở cấp cơ sở cần gắn với chính sách hỗ trợ vi mô, như gói tín dụng số cho nông dân, hay mô hình hợp tác xã công nghệ cộng đồng.
Từ góc nhìn xã hội, chuyển đổi số không chỉ là đích đến, mà là phương tiện giúp người dân thay đổi tư duy làm kinh tế và khẳng định giá trị bản thân. Khi người nông dân, người thợ thủ công hay tiểu thương nông thôn có thể dùng công nghệ để tự kể câu chuyện của mình, họ không chỉ bán sản phẩm mà còn “bán” niềm tin, bản sắc và khát vọng. Đó cũng là cách để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển kinh tế sáng tạo bền vững.
