Chuyện gì đang xảy ra ở Bộ Quốc phòng Nga?

Gần đây, Bộ Quốc phòng Nga chứng kiến nhiều vụ bắt giữ các quan chức cấp cao của bộ cũng như có thay đổi về nhân sự lãnh đạo.

1 tháng bắt 2 quan chức cấp cao

Ủy ban Điều tra Nga cho biết đã bắt Thứ trưởng Quốc phòng Nga Timur Ivanov vào ngày 23-4 và lãnh đạo Tổng cục Nhân sự của Bộ Quốc phòng Yury Kuznetsov hôm 14-5 với cáo buộc nhận hối lộ ở quy mô lớn. Như vậy, chỉ trong vòng chưa đầy một tháng, hai quan chức cấp cao của bộ này đã bị bắt vì tội tham nhũng.

Cựu Thứ trưởng Quốc phòng Nga Timur Ivanov tại tòa án. Ảnh: MOSCOW COURTS

Theo truyền thông Nga, cựu Thứ trưởng Ivanov bị cáo buộc nhận hối lộ khoảng 1 tỉ rup (hơn 11 triệu USD) từ các nhà thầu xây dựng quân sự.

Còn ông Kuznetsov bị cáo buộc nhận hối lộ từ đại diện các cơ quan thương mại để hành động có lợi cho cơ quan này từ năm 2021 đến năm 2023, khi ông đang giữ chức lãnh đạo Tổng cục 8 chịu trách nhiệm về bảo vệ bí mật nhà nước của Bộ Tổng tham mưu các Lực lượng vũ trang Nga.

Nhà báo điều tra người Nga Andrey Soldatov nói với đài CNN rằng các vụ bắt giữ này giống với một "chiến thuật" được Tổng cục An ninh Nga (FSB) sử dụng. “Chiến thuật” đó là bắt giữ một quan chức cấp cao để đe dọa, trấn áp các hành vi vi phạm quy định trong toàn bộ một bộ, ngành, cơ quan hay tổ chức nào đó.

Theo nhà báo Soldatov, người cấp dưới đó sẽ bị thẩm vấn, không chỉ về những gì bản thân đã làm mà còn về những vấn đề lớn hơn trong tổ chức mà người đó làm việc.

Thay lãnh đạo Bộ Quốc phòng Nga

Tối 14-5, Tổng thống Nga Vladimir Putin chính thức bổ nhiệm ông Andrei Belousov làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thay ông Sergei Shoigu, theo đài RT.

Điều đáng chú ý, ông Andrei Belousov là người đã kinh qua những vị trí quan trọng về lĩnh vực kinh tế trong chính phủ Nga, bao gồm chức Phó Thủ tướng thứ nhất phụ trách kinh tế, và ông chưa từng làm việc trong quân đội Nga, nhưng lại được bổ nhiệm vị trí này.

Ông Andrei Belousov, cựu Phó Thủ tướng phụ trách kinh tế, được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga. Ảnh: AFP

Điện Kremlin giải thích rằng ông Belousov là người tốt nhất để giải quyết các vấn đề kinh tế mà quân đội Nga phải đối mặt hiện nay và việc bổ nhiệm liên quan nhu cầu "biến nền kinh tế của khối an ninh trở thành một phần của nền kinh tế đất nước”.

Giới quan sát cho rằng kinh nghiệm kinh tế của ông Belousov sẽ giúp Bộ Quốc phòng Nga hoạt động hiệu quả hơn về mặt kinh tế, trong bối cảnh chi tiêu quân sự tăng cao, lên tới 6,7% GDP, và năm 2024, nước này chi 1/3 ngân sách cho quân sự.

Cạnh đó, ông Belousov là người ủng hộ việc huy động nền kinh tế theo tinh thần “mọi thứ cho tiền tuyến, mọi thứ vì chiến thắng” nên ông có thể tìm kiếm nguồn lực để bổ sung cho nỗ lực này.

Giống với quan điểm của ông Putin, ông Belousov cũng chủ trương tự phát triển công nghệ cao như chip, máy bay, máy bay không người lái (UAV),...để chấm dứt sự phụ thuộc vào nhập khẩu phương Tây trong bối cảnh nước này bị bao vây, cấm vận.

Theo tờ The New York Times, việc bắt giữ các quan chức Bộ Quốc phòng và bổ nhiệm một nhà kỹ trị nổi tiếng thanh liêm làm người đứng đầu bộ quốc phòng dường như là tín hiệu cho thấy Điện Kremlin giờ đây không nhắm mắt làm ngơ trước nạn tham nhũng trong quân đội mà sẽ tiến hành một chiến dịch nhằm ngăn chặn vấn nạn này.

Điều này còn thể hiện rằng Moscow đang tập trung vào việc quản lý các nguồn lực quân sự hiệu quả để đứng vững trong cuộc chiến tiêu hao lâu dài ở Ukraine.

Cựu Bộ trưởng Shoigu ‘thất sủng’?

Ông Sergei Shoigu là Bộ trưởng Quốc phòng Nga từ năm 2012 và là bộ trưởng quốc phòng tại nhiệm lâu nhất trong lịch sử Nga, kể từ khi Liên Xô sụp đổ.

Ở vị trí đó, ông Shoigu đã trải qua nhiều cuộc chiến của Nga ở nước ngoài như cuộc chiến ở Ukraine năm 2014, 2022 và ở Syria năm 2015.

Tuy nhiên, năm 2022, khi giai đoạn đầu của chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine thất bại với mục tiêu là tấn công chớp nhoáng, giành được Kiev, ông Shoigu ít nhiều chịu sự chỉ trích về sự sai lầm chiến lược này.

Ông Sergei Shoigu khi còn làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga trong lễ duyệt binh mừng Ngày chiến thắng hôm 9-5. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Theo Điện Kremlin, ông Shoigu sẽ đảm nhiệm cương vị mới là Thư ký Hội đồng An ninh Nga và giám sát (chứ không đứng đầu) bộ phận mua sắm vũ khí nước ngoài.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng vị trí này có ảnh hưởng hạn chế vì không trực tiếp kiểm soát quân đội hoặc cơ quan an ninh, thậm chí nhiều người còn cho rằng điều này tương đương với việc cách chức ông Shoigu.

Hôm 14-5, người phát ngôn Điện Kremlin - ông Dmitry Peskov đã bác bỏ suy đoán này, cho rằng “đây là một chức vụ rất cao với phạm vi nhiệm vụ rất rộng, có ảnh hưởng to lớn đối với cả nước”. Theo ông Peskov, người ở vị trí này thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với nguyên thủ quốc gia và chịu trách nhiệm rất lớn.

Năm ngoái, trong khoảng thời gian dài, lãnh đạo tập đoàn lính đánh thuê Wagner khi đó là ông Yevgeny Prigozhin đã liên tục chỉ trích ông Shoigu vì thiếu năng lực trong cuộc chiến ở Ukraine.

Ông Prigozhin còn nói rằng Bộ Quốc phòng Nga do ông Shoigu lãnh đạo đã không cung cấp đầy đủ phương tiện, trang thiết bị quân sự để Wagner tham chiến ở TP Bakhmut (tỉnh Donetsk, Ukraine), vốn là một trong những mặt trận ác liệt nhất của cuộc chiến.

Đỉnh điểm là tháng 6-2023, ông Prigozhin kiêu binh nổi loạn, dẫn quân tiến về Moscow, đòi bắt và trừng phạt ông Shoigu nhưng sau đó cuộc binh biến này đã được dập tắt do thỏa thuận giữa ông Prigozhin và chính quyền Moscow.