Có một bản 'Nhật ký trong tù' bằng tiếng Bengali

Trang bìa cuốn “Ngục trung nhật ký” (Nhật ký trong tù), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết trong thời gian bị giam giữ tại nhà tù tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc năm 1942 - 1943. Ảnh: BTLSQG.

- Ông có nói “Nhật ký trong tù” bằng tiếng Bengali có rất nhiều chú thích để người đọc hiểu rõ hơn nội dung các bài thơ của Hồ Chí Minh. Ông đã mất bao lâu để hoàn thành bản dịch của mình?

Tôi bắt đầu dịch thơ Hồ Chí Minh từ ngày 4/6/2011 và dịch xong vào ngày 8/3/2012. Vào tháng 8/2011, tôi nhận thấy “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh, xuất bản ở Hà Nội, có một số chú thích bằng tiếng Việt (chữ Quốc ngữ – VXQ) ở cuối trang.

Vì không biết tiếng Việt nên tôi liên lạc với một sinh viên Việt Nam tên là Phan Nữ Quỳnh Thi, đang học lịch sử tại Đại học Jawaharlal Nehru (JNU). Trước khi về Việt Nam vào đầu tháng 9/2011, cô ấy đã giúp tôi hiểu những dòng chữ nhỏ bằng tiếng Việt đó.

Trong cuốn sách, tôi đã cảm ơn cả Giáo sư Hoàng Văn Việt và cô Phan Nữ Quỳnh Thi vì sự giúp đỡ vô giá của họ. Sau đó, tôi đã cần mẫn tìm hiểu những ý nghĩa tiềm ẩn, bối cảnh lịch sử và nội tâm của các nhân vật mà cụ Hồ Chí Minh đã nói đến trong các bài thơ và chú thích thêm. Tôi hoàn thành việc chú thích các câu thơ vào tháng 3/2012.

Giáo sư, dịch giả P. Mukherji và bản dịch “Nhật ký trong tù” tiếng Bengali. Ảnh: P. Mukherji

- Cùng với việc dịch sang tiếng Bengali - một trong 22 ngôn ngữ chính thức được hiến pháp Ấn Độ công nhận - đến nay “Nhật ký trong tù” đã được dịch ra bao nhiêu thứ tiếng ở Ấn Độ, thưa ông?

Bengali là ngôn ngữ được nói nhiều thứ hai ở Ấn Độ sau tiếng Hindi. Nhưng chưa có ngôn ngữ nào ở Ấn Độ dịch “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh, hoặc giới thiệu về nó vì nó được viết bằng chữ Hán (Thật ra ở Ấn Độ, trước bản dịch tiếng Bengali, “Nhật ký trong tù” của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được dịch ra hai ngôn ngữ khác là: Tiếng Malayalam (1976, 1982, 2004) và tiếng Hindi (2006) – VXQ chú thích).

Tôi tin rằng, chưa có ngôn ngữ nào dịch được trọn vẹn “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh ngoài bản dịch tiếng Bengali của tôi. Đây cũng là bản dịch được dịch từ nguyên bản chữ Hán với rất nhiều chú thích cùng với lời giới thiệu khái quát về lịch sử Việt Nam và tiểu sử Hồ Chí Minh.

- “Nhật ký trong tù” cũng đã được dịch sang tiếng Bengali ở Bangladesh. Ông có biết và đọc nó chưa?

Tôi chưa được thấy bản dịch tiếng Bengali nào trước hay sau bản dịch của tôi, cũng như không biết có bản dịch nào từ Bangladesh.

- Ông có nói “không phải là nhà thơ thì không thể dịch thơ từ bất kỳ ngôn ngữ nào khác”. Vậy, ông có hài lòng với bản dịch “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh sang tiếng Bengali không?

Vâng, tôi tin chắc rằng nếu không phải là nhà thơ thì không thể dịch thơ từ bất kỳ ngôn ngữ nào khác. Người dịch phải là một nhà thơ - để có thể hiểu rõ các thể loại thơ của cả ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích trước khi bắt tay vào dịch bất cứ tác phẩm nào. Nói thực, tôi thấy hài lòng với bản dịch “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh bằng tiếng Bengali của mình.

- Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư Piyadarsi Mukherji đã dành thời gian chia sẻ với bạn đọc Việt Nam về một trong những dịch phẩm mà ông hết sức tâm huyết. Kính chúc ông sức khỏe, hạnh phúc và tiếp tục có nhiều thành công trong sự nghiệp của mình.

GS Piyadarsi Mukherji: Sinh năm 1962 tại Calcutta, nay là Kolkata (Ấn Độ). Ông là chuyên gia về văn học, ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc, từng thỉnh giảng tại một số trường đại học ở Trung Quốc, Philippines. Hiện ông giảng dạy tại Đại học Jawaharlal Nehru (New Delhi, Ấn Độ).