Gửi bình luận
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh có báo cáo kết quả bước đầu và giải pháp nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị di tích thuyền cổ.
Ngày 3/5, ông Nghiêm Văn Hách - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho biết, Sở vừa có báo cáo kết quả bước đầu và giải pháp nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị di tích thuyền cổ.
Theo đó, từ ngày 5/3, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh và Viện Khảo cổ học đã khai quật khẩn cấp di tích thuyền cổ sau khi ông Nguyễn Văn Chiến (50 tuổi, trú Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, Bắc Ninh) tình cờ phát hiện khi cải tạo đất để nuôi cá hồi tháng 1/2025.
Kết quả nghiên cứu bước đầu, các chuyên gia xác định thuyền cổ gồm hai khối nguyên vẹn, cách nhau 2,3m và được đấu nối bằng tấm gỗ ở phần đầu. Hai khối dài trên 16m, rộng 1,95 - 2,2m và có lòng sâu nhất chừng 2,15m.
Phần đầu của hai thân thuyền nằm ở phía Đông, có một tấm ván hình chữ T dài gần 6,5m dùng để khóa chặt hai thân thuyền, trong khi phần đuôi có các cấu trúc được cho là nơi gắn bánh lái.
Đáy thuyền có kết cấu độc mộc đường kính rộng nhất là 0,95m và thân thuyền được nối từ đáy lên đến mép trên của mạn thuyền bằng các tấm ván, tổng thể còn từ 7 đến 8 lớp ván, kích thước rộng từ 22cm đến 34cm, dày trung bình 4,5cm.
Hai thân thuyền có cấu trúc tương tự nhau, được chia thành 6 khoang. Các vách chia khoang có cấu trúc tương tự nhau, là các thanh gỗ được xếp liên tiếp từ đáy lên đến mặt ván mạn, kết nối với nhau bằng các mộng và chốt bằng gỗ.
Về tổng thể, toàn bộ hai thân thuyền được chế tác cùng kỹ thuật, đó là kỹ thuật đục thân cây độc mộc, ghép các dải ván bằng mộng, sau đó các mộng được chốt lại bằng đinh gỗ. Kỹ thuật phức tạp nhất thể hiện ở phần đầu và đuôi thuyền, đó là vị trí nối giữa phần đáy độc mộc và ván được khoá chặt với nhau, cố định bằng 4 trụ gỗ có kích thước tương tự nhau 5cm x 5cm. Đây là kỹ thuật lần đầu tiên thấy được trong kỹ thuật đóng tàu thuyền cổ ở Việt Nam và thế giới.
Toàn bộ thuyền được đóng bằng gỗ, không sử dụng kim loại, thể hiện kỹ thuật phức tạp. Do đang chờ kết quả phân tích carbon-14 từ Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, các nhà khoa học chưa khẳng định niên đại. Tuy nhiên căn cứ các tài liệu thuyền của Trung Quốc và thế giới, có ý kiến cho rằng thuyền có niên đại từ thế kỷ XI-XIV (thời Lý, thời Trần) và không muộn hơn thế kỷ XV.
Tư liệu thư tịch cũng nhắc đến loại thuyền này do nhà vua đóng. Ví dụ, sách Việt Sử lược chép "Năm 1106 (thời Lý)... nhà vua cho đóng thuyền Vĩnh Long hai đáy", trong khi sách Đại Việt sử ký toàn thư chép "Năm 1124 (thời Lý)... nhà vua cho đóng thuyền Tường Quang, kiểu thuyền hai lòng". Đáng chú ý, nguyên bản chữ Hán thì "đáy" và "lòng" cùng một tự dạng - 腹 (Phúc nghĩa là bụng), tức là thuyền hai bụng.
Về phương án bảo vệ, bảo tồn, Viện Khảo cổ học đề xuất mở rộng khai quật, nghiên cứu rộng ra toàn bộ không gian sông Dâu, nhằm giải mã vị trí, vai trò trong lịch sử.
Theo Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, giữ nguyên trạng thuyền cổ tại chỗ là giải pháp tối ưu nhất để bảo vệ và phát huy giá trị của di tích. Đồng thời, thực hiện công tác bảo vệ di tích khảo cổ tại chỗ như: Bảo vệ nguyên trạng di tích tại chỗ, trong đó có các khâu như vệ sinh sạch sẽ toàn bộ di tích; che phủ bằng vải địa kỹ thuật, cố định bằng gỗ - đất - cát tương đồng với môi trường.
Bên cạnh đó, gia cố, cố định các vị trí, bố trí và bộ phận của di tích bằng các vật liệu tương tự với vật liệu chế tạo thuyền: Gỗ, đất và cát; dùng đất và cát lấp dần từng lớp cho đến bề mặt di tích và dùng vải bạt để che phủ kín toàn bộ khu vực xuất lộ di tích… Bên cạnh đó là quản lý chặt chẽ khu vực di tích; Giám sát thường xuyên; Chống xói lở và tác động môi trường; kiểm soát ô nhiễm; ứng dụng công nghệ tiên tiến.
Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh kiến nghị đẩy mạnh công tác nghiên cứu, giáo dục và truyền thống đối với thuyền cổ và phát triển du lịch văn hóa. Trong đó có tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo, trưng bày lưu động tại các trường học, trung tâm văn hóa trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh để giới thiệu về di tích, nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lịch sử;
Xuất bản sách, tờ rơi, xây dựng website, ứng dụng di động cung cấp thông tin về di tích thuyền cổ;
Xây dựng các tour du lịch văn hóa kết hợp tham quan thuyền cổ với các di tích lịch sử, văn hóa khác trong khu vực thành cổ Luy Lâu, thị xã Thuận Thành (tỉnh Bắc Ninh); Tổ chức các lễ hội, tái hiện các hoạt động giao thương đường thủy xưa, các hoạt động văn hóa dân gian liên quan để thu hút du khách; Xây dựng các sản phẩm lưu niệm mang đậm dấu ấn của thuyền cổ Công Hà và Hà Mãn;
Xây dựng phương án bảo quản lâu dài tại chỗ gắn liền với phát huy giá trị di tích và phát triển du lịch địa phương. Thực hiện việc trưng bày, giới thiệu và diễn giải tại chỗ di tích thuyền cổ bằng hình ảnh và công nghệ 3D, hoặc có thể phục dựng nguyên bản, thu nhỏ tỷ lệ di tích phục vụ trưng bày, tạo cảm giác trực quan đối với khách tham quan.
Để phát huy giá trị cộng đồng, theo Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Bắc Ninh tạo điều kiện cho người dân địa phương tham gia vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích (giám sát, hướng dẫn viên du lịch cộng đồng, cung cấp dịch vụ du lịch); Tuyên truyền, vận động người dân địa phương hiểu rõ giá trị của di tích và có ý thức bảo vệ, giữ gìn. Phát triển du lịch bền vững gắn với di tích có thể tạo ra cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho người dân địa phương...
