Thật vậy, theo khảo sát, thẩm định của cơ quan chuyên môn, năm 2011, Đà Lạt chỉ còn 178 biệt thự thuộc sở hữu nhà nước. Đến cuộc khảo sát năm 2017, rơi rụng thêm 16 biệt thự nữa. Nguyên nhân chủ yếu là do công trình xây dựng bị hư hỏng trầm trọng, không thể cứu vãn; khuôn viên biệt thự bị băm nát, bị “chèn nhốt” bởi các công trình dân sinh làm biến dạng cảnh quan.
Nhà trái phép mọc tràn lan, giá đất trên trời
Xóm Bảo Đại (phường 10) cách trung tâm TP.Đà Lạt chừng 6 cây số. Theo người dân địa phương, ngày xưa nơi đây vốn dĩ là vùng đất hoang vu dành riêng cho vua lui tới dã ngoại, săn bắt giải trí. Từ những năm 1980, người dân tứ xứ về đây khai hoang. Một khu dân cư và vùng sản xuất nông nghiệp dần hình thành, ngày càng đông đúc.
Đường xuống xóm Bảo Đại dốc thăm thẳm, ngoằn ngoèo nguy hiểm. Theo ghi nhận của Tiền Phong, tại đây đã “mọc” lên hàng chục căn nhà khang trang, kiên cố, xung quanh được bao bọc bởi nhà kính. Thậm chí, có căn biệt thự nhà vườn màu xanh đồ sộ, rộng cả héc-ta, có người tỉa hoa, cắt cỏ hằng ngày.
Dẫn chúng tôi đi xem một thửa đất 3,6 sào (tương đương 3.600m2), ông H. (60 tuổi, một hộ dân thuộc xóm Bảo Đại, Tổ dân phố Trần Thái Tông, phường 10) cho biết, chủ đất tên Quang, nhà ở dưới huyện Đức Trọng, đang rao bán cả lô đất này khoảng 25 tỷ đồng (trung bình 7 triệu đồng/m2). Nếu khách không đủ tiền, có thể mua theo từng lô nhỏ. Nghe giá đất đã choáng, hỏi pháp lý đất chúng tôi càng sốc hơn khi biết cả lô đất này đều là đất nông nghiệp, trồng cây hằng năm, không có thổ cư.
Ông Đ, đại diện tổ dân phố Trần Thái Tông cho hay, tổ này có 120 hộ sinh sống. Hộ lâu đời nhất từ những năm 1980. Hồi đó, giá đất chỉ 40-50 triệu đồng/100m2. Hầu hết nhà dân trong xóm này và khu vực giáp ranh thuộc phường 9, phường 11 đều chưa được cấp đất thổ cư.
Ngày 21/6/1893, nhà thám hiểm - bác sĩ Yersin đặt chân lên cao nguyên Lang Biang, làm tiền đề cho sự khai sinh ra TP Đà Lạt. Vì mê đắm khí hậu trong lành và nét duyên dáng của miền đất lạ, bác sĩ Yersin đã đề nghị Toàn quyền Đông Dương xây dựng nơi nghỉ mát để các quan chức và kiều dân Pháp có thể nghỉ dưỡng khi rời xa bổn quốc.
Theo ông Đ, dù là đất nông nghiệp nhưng giá đất ở đây cao ngất ngưởng, mỗi mét vuông trung bình 8-10 triệu đồng, chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Những căn biệt thự to, nhà mái Thái khang trang hầu hết chủ nhân ở TPHCM hoặc các tỉnh, thành khác mua. Tuy nhiên, việc mua bán chỉ có giao dịch viết tay.
Trước đó, cuối năm 2021, UBND TP.Đà Lạt có Kết luận 8221 chỉ rõ, toàn thành phố có gần 1.000 công trình xây dựng trái phép, cải tạo, cơi nới không phép, xây dựng trên đất lâm nghiệp...Trong đó, phường 4 là địa bàn nhiều vi phạm nhất với 669 công trình, thuộc các hẻm Lê Hồng Phong, hẻm Trên đỉnh đồi trăng, đường Ngô Thì Sĩ, đường vào Nghĩa trang Du Sinh, tổ 18 Quảng Thừa…Tiếp đó là phường 11 với 209 công trình ở khu vực tổ Tây Hồ 2 và đường Lương Định Của; phường 10 với 52 công trình tại khu vực hố Bảo Đại (tức xóm Bảo Đại); phường 3 với 40 công trình ở khu vực hẻm Lá Phong.(Còn nữa).