Gửi bình luận
Sau hơn 7 năm triển khai, Bộ GD&ĐT mới đây đã dự kiến những thay đổi trong quy định về kiểm định chất lượng giáo dục đại học.
Những thay đổi này hướng tới cập nhật chuẩn mực quốc tế, giảm tải gánh nặng hành chính cho các trường và thúc đẩy văn hóa đảm bảo chất lượng thực chất.
GS.TS Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho biết, Thông tư số 12/2017/TT-BGDĐT (Thông tư 12) về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học đã triển khai 7 năm; góp phần quan trọng tạo chuyển biến, đi vào thực chất trong công tác bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai Thông tư 12 cũng phát sinh hạn chế cần sửa đổi.
Chia sẻ một số điều chỉnh quan trọng trong dự thảo Thông tư thay thế Thông tư 12, GS.TS Huỳnh Văn Chương nhấn mạnh đầu tiên việc cập nhật bộ tiêu chuẩn đánh giá theo AUN-QA 3.0; theo đó, rút gọn từ 25 tiêu chuẩn, 111 tiêu chí xuống còn 15 tiêu chuẩn, 60 tiêu chí, chia thành 3 nhóm: Chiến lược - hệ thống - kết quả.
Việc tinh gọn giúp loại bỏ sự trùng lặp, tập trung vào các yêu cầu cốt lõi như: Tầm nhìn, sứ mạng, chiến lược phát triển, quản trị tài chính và nhân lực, đổi mới sáng tạo, nghiên cứu khoa học, gắn kết thị trường lao động và phục vụ cộng đồng.
Dự thảo Thông tư cũng đổi mới cách đánh giá, thay thang 7 mức bằng 2 mức: “Đạt” và “Không đạt”; bổ sung cơ chế “đạt có điều kiện” - cơ sở giáo dục vẫn có thể được công nhận nếu đáp ứng phần lớn tiêu chí và có kế hoạch cải tiến cụ thể trong thời hạn nhất định. Tích hợp hướng dẫn đánh giá tiêu chí và biểu mẫu thành một bộ phận của Thông tư dưới dạng các phụ lục kèm theo.
Dự thảo đồng thời có quy định riêng với các trường thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng nhằm bảo đảm yêu cầu bảo mật thông tin. Các cơ sở giáo dục khác phải công khai báo cáo tự đánh giá, báo cáo đánh giá ngoài, góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình trước xã hội. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số; quy định rõ trách nhiệm và hậu kiểm cũng là điểm mới nổi bật của dự thảo...
Nhận định về điểm mới của dự thảo Thông tư, PGS.TS Võ Văn Minh - Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) nhấn mạnh đến bộ tiêu chuẩn đánh giá mới, gồm 15 tiêu chuẩn được chia thành 4 nhóm: Lãnh đạo và quản lý chiến lược, hệ thống quản lý chất lượng và hỗ trợ, các chức năng chính của cơ sở giáo dục, kết quả và tác động. Mỗi tiêu chuẩn được cụ thể hóa bằng nhiều tiêu chí chi tiết, bao quát hơn các khía cạnh quản trị, đào tạo, nghiên cứu khoa học, phục vụ cộng đồng và kết quả thị trường lao động.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng đưa ra định nghĩa rõ ràng hơn về mức “Đạt” - “Không đạt” của từng tiêu chí; đồng thời, phân loại kết quả kiểm định thành “Đạt”, “Đạt có điều kiện” và “Không đạt”. Việc quy định tiêu chí điều kiện đối với một số tiêu chí quan trọng giúp đảm bảo tiêu chuẩn đạt được là thực chất, không hình thức.
“Thực tế, kiểm định chất lượng hiện nay còn bộc lộ một số hạn chế. Nhiều cơ sở giáo dục đạt tiêu chuẩn nhưng chưa thực sự phát triển đồng bộ các khía cạnh về quản lý, đào tạo, nghiên cứu; cơ chế cải tiến liên tục chưa chặt chẽ, dẫn đến duy trì chất lượng chưa ổn định.
Ban hành quy định mới sẽ khắc phục những tồn tại này bằng cách yêu cầu cơ sở giáo dục cải tiến liên tục các tiêu chí chưa đạt và báo cáo tiến độ định kỳ, đồng thời tổ chức kiểm định sẽ theo dõi lại sau 12 - 24 tháng đối với các cơ sở “Đạt có điều kiện”. Điều này vừa nâng cao trách nhiệm của cơ sở giáo dục, vừa giúp kiểm định chất lượng trở nên minh bạch, thực chất và phù hợp hơn với bối cảnh đổi mới giáo dục đại học”, PGS.TS Võ Văn Minh đánh giá.
Nghiên cứu dự thảo Thông tư, ông Trương Quốc Quân - Trưởng phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng, Trường Đại học Thủy lợi quan tâm những điểm mới liên quan đến triết lý và cách tiếp cận; cấu trúc, nội dung bộ tiêu chuẩn; cách thức đánh giá; tính toàn diện.
Về triết lý và cách tiếp cận, bên cạnh yêu cầu về đảm bảo điều kiện hoạt động của cơ sở giáo dục đại học, dự thảo Thông tư mở rộng hơn về 2 khía cạnh: Hoạch định, thực hiện chiến lược, chính sách phát triển; sứ mệnh và tác động của cơ sở giáo dục với xã hội.
Cấu trúc, nội dung bộ tiêu chuẩn tinh gọn, thực chất hơn với 15 tiêu chuẩn - 60 tiêu chí, thay vì 25 tiêu chuẩn - 111 tiêu chí như Thông tư 12. Nội dung đã lồng ghép các yêu cầu xuất hiện trong bối cảnh mới, như: Phát triển bền vững, trách nhiệm xã hội, dữ liệu lớn, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo…; đồng thời, nâng cao yêu cầu, trách nhiệm của các bên liên quan với công tác hậu kiểm định.
Dự thảo Thông tư đưa ra 2 phương án đánh giá (không có tiêu chí điều kiện và có tiêu chí điều kiện). Việc đánh giá tiêu chí, tiêu chuẩn được thực hiện ở mức Đạt/Không đạt, thay vì thang điểm 1 - 7. Đặc biệt, với phương án đánh giá có tiêu chí điều kiện, dự thảo Thông tư đưa ra 9 tiêu chí điều kiện cốt lõi mà cơ sở giáo dục bắt buộc phải đáp ứng.
Về tính toàn tiện, dự thảo Thông tư đã tích hợp các văn bản liên quan thành một văn bản hợp nhất. Trong đó, yêu cầu rõ hơn về trách nhiệm của cơ sở giáo dục trước, trong và sau quá trình kiểm định chất lượng; trách nhiệm của tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục; thành phần, nhiệm vụ của đoàn đánh giá ngoài, giám sát viên, thực tập viên; các trường hợp bị thu hồi chứng nhận kiểm định chất lượng…
Nêu hạn chế liên quan đến kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học hiện nay, ông Trương Quốc Quân cho rằng, việc áp dụng chung một bộ tiêu chuẩn cho khối trường đại học định hướng nghiên cứu, ứng dụng và cho các khối ngành… dẫn đến không phản ánh được đặc thù chuyên sâu của các cơ sở giáo dục, đặc biệt là cơ sở giáo dục đặc thù, từ đó hạn chế về giải pháp khuyến nghị cho nhà trường.
Bên cạnh đó, công tác kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục hiện tại còn thiếu tính phân hóa, đâu đó còn nặng về hình thức, kiểm tra minh chứng… Chất lượng đội ngũ kiểm định viên chưa thực sự đồng đều. Nhiều cơ sở giáo dục thiếu đội ngũ chuyên trách về bảo đảm chất lượng có đủ năng lực chuyên môn sâu; kỹ năng thu thập, phân tích dữ liệu, viết báo cáo phân tích thay vì mô tả và hoạch định chiến lược cải tiến còn hạn chế. Văn hóa chất lượng chưa thấm sâu vào từng hoạt động hàng ngày của nhà trường.
Có hiện tượng hoạt động bảo đảm chất lượng thường chỉ được đẩy mạnh, đầu tư rầm rộ trước các đợt đánh giá; sau khi đạt chứng nhận, động lực cải tiến giảm sút, các hệ thống được xây dựng có nguy cơ bị bỏ quên. Về vấn đề này, dự thảo Thông tư đã chú trọng hơn về trách nhiệm các bên liên quan trong hoạt động cải tiến chất lượng hậu kiểm định.
Góp ý dự thảo Thông tư, theo ông Trương Quốc Quân, cần cập nhật quy định trong các văn bản pháp luật mới vào nội dung bộ tiêu chuẩn. Ví dụ, Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị quy định không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thoả thuận quốc tế); thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, trong tiêu chí 1.2 có liệt kê hệ thống quản trị của cơ sở đào tạo có hội đồng đại học/ hội đồng trường…
“Cần nhanh chóng ban hành văn bản về các mốc chuẩn của từng tiêu chí; vì đây là Thông tư mới với nhiều khái niệm mới, phức tạp, đặc biệt là tầm quan trọng của các tiêu chí điều kiện… Nghiên cứu giải pháp nhằm tăng cường tính phân hóa chất lượng các cơ sở đào tạo từ kết quả kiểm định và thúc đẩy sự xuất sắc. Tăng cường tính tự chủ của các tổ chức kiểm định, xây dựng và phát triển đội ngũ kiểm định viên chuyên nghiệp…”, ông Trương Quốc Quân góp ý thêm.
PGS.TS Võ Văn Minh thì cho rằng, việc phân nhóm tiêu chuẩn rõ ràng, bổ sung tiêu chí điều kiện và nhấn mạnh trách nhiệm cải tiến liên tục là những điểm tích cực. Tuy nhiên, cần lưu ý đảm bảo tính khả thi trong triển khai, đặc biệt về nguồn lực và năng lực của đội ngũ kiểm định viên, cũng như tạo điều kiện cho các cơ sở giáo dục vừa và nhỏ thực hiện đầy đủ các yêu cầu mà không gây áp lực quá lớn. Đồng thời, nên tiếp tục tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ lưỡng để cơ sở giáo dục nắm vững cách triển khai, áp dụng tiêu chuẩn mới hiệu quả.
“Dự thảo Thông tư hướng tới mục tiêu giảm tải, tinh gọn, hiện đại, hội nhập; đồng thời khuyến khích các trường chủ động cải tiến liên tục, minh bạch hơn và tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Đây là bước đi quan trọng trong lộ trình đổi mới quản lý chất lượng giáo dục đại học giai đoạn 2025 - 2030”, GS.TS Huỳnh Văn Chương.
