Gửi bình luận
Việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất trên cả nước đang nhận được nhiều ý kiến đồng thuận từ đội ngũ nhà giáo.
Bộ sách này cần kế thừa tinh hoa của các bộ hiện hành, bảo đảm tính khoa học, linh hoạt, phù hợp thực tiễn giảng dạy và đặc điểm vùng miền.
Với nhiều năm trực tiếp giảng dạy và tiếp cận các bộ sách giáo khoa trong Chương trình GDPT 2018, thầy Nguyễn Văn Tuấn - Tổ trưởng Tổ Lịch sử - Địa lí, Trường THCS Nguyễn Huệ (Hải Châu, TP Đà Nẵng) nhận xét, mỗi bộ sách hiện hành đều có những giá trị nổi bật nên có thể tham khảo và kết hợp. Việc xây dựng bộ sách thống nhất nên chọn lọc, kế thừa tinh hoa của từng bộ sách đang lưu hành.
Theo thầy Tuấn, bộ sách dùng chung phải được biên soạn theo hướng tích hợp - phân hóa hợp lý, giúp học sinh học tập linh hoạt theo năng lực, vùng miền và điều kiện kinh tế - xã hội. Bộ sách cần có phần cốt lõi bắt buộc và phần mở rộng, bổ trợ, giúp giáo viên chủ động điều chỉnh nội dung phù hợp thực tiễn địa phương. Thiết kế sách cần hiện đại, trực quan, tăng cường học liệu số và hoạt động trải nghiệm, hướng đến môi trường học tập thân thiện, hấp dẫn.
Thầy Tuấn cũng đề xuất, quá trình xây dựng sách nên có sự tham gia của đội ngũ giáo viên thực tiễn ở các vùng miền khác nhau, bởi họ là người hiểu rõ năng lực học sinh, điều kiện giảng dạy và đặc thù văn hóa địa phương. Việc phản biện, thử nghiệm cần được tổ chức nghiêm túc, khách quan để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả trong thực tế.
Ở cấp tiểu học, cô Nguyễn Thị Thu Phương - giáo viên Trường Tiểu học Lê Đình Chinh (Hòa Cường, TP Đà Nẵng) cho rằng, việc tích hợp và kế thừa từ các bộ sách hiện hành là cần thiết. Chúng ta không nên bắt đầu lại từ đầu, mà cần chọn lọc những tinh hoa của các bộ sách đang sử dụng. Có bộ sách thể hiện rõ tính địa phương, có bộ mạnh về hoạt động học tập sinh động - đây đều là những điểm cần được kế thừa.
Theo đề xuất của cô Thu Phương, bộ sách thống nhất nên tích hợp các phương pháp dạy học tích cực đã được chứng minh hiệu quả như học qua trải nghiệm, dự án nhỏ, trò chơi, STEM… giúp học sinh học tập nhẹ nhàng mà hiệu quả.
Đồng thời, nên thành lập nhóm biên soạn đa dạng, gồm các nhà khoa học, tác giả sách hiện hành và giáo viên giảng dạy trực tiếp, để nội dung vừa có cơ sở lý luận, vừa sát thực tiễn lớp học. “Trước khi hoàn thiện, cần lấy ý kiến rộng rãi trong đội ngũ giáo viên cả nước để bộ sách thực sự trở thành “sách của người dạy và người học”, cô Phương nhấn mạnh.
Cho rằng, sách giáo khoa là công cụ hỗ trợ học tập quan trọng, giúp giáo viên tổ chức hoạt động dạy học hiệu quả và học sinh chủ động lĩnh hội tri thức; cô Nguyễn Thị Thơ - giáo viên Trường THPT Lý Nhân Tông (Tân Minh, Ninh Bình) nhìn nhận, các bộ sách hiện nay đều có ưu điểm riêng, với lượng kiến thức hệ thống, cập nhật, bố cục rõ ràng, hướng tới phát triển năng lực tự học.
“Minh chứng rõ nhất là kết quả Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 đạt tương đối khả quan”, cô Thơ dẫn chứng. Từ thực tế đó, cô cho rằng các bộ sách hiện hành là nguồn tư liệu quý, cần được nghiên cứu, chắt lọc khi biên soạn bộ sách giáo khoa chung, thống nhất trên toàn quốc.
Từ kinh nghiệm giảng dạy, cô Thơ đề xuất, bộ sách mới cần thể hiện tính kế thừa và giao thoa giữa các bộ sách hiện nay, bảo đảm mạch kiến thức logic, dễ tiếp cận và có hệ thống câu hỏi, bài tập định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học. Bên cạnh nội dung, hình thức trình bày, màu sắc, hình vẽ cũng cần phù hợp với lứa tuổi học sinh, có thể sử dụng lâu dài, tránh lãng phí.
Cùng quan điểm, cô Phạm Thị Như Hoa - giáo viên Ngữ văn, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (Nam Định, Ninh Bình) nhận xét, trong các bộ sách hiện nay có nhiều phần gần gũi, sinh động, giàu tính giáo dục. Bộ sách thống nhất nên chắt lọc, tổng hợp những phần hay, ưu điểm nổi bật thay vì viết lại hoàn toàn, nhằm tiết kiệm thời gian, đồng thời giúp giáo viên và học sinh không bị bỡ ngỡ khi chuyển đổi.
Ở góc độ quản lý, ông Nguyễn Hải Sơn - Hiệu trưởng Trường THCS Hải Xuân (Ninh Bình), cho rằng điều quan trọng là phải xác định rõ nguyên tắc xây dựng bộ sách chung. Bộ sách này cần bảo đảm tính chuẩn mực quốc gia, dễ áp dụng và hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học. Sách không nên nặng lý thuyết mà phải gắn với thực tiễn, hoạt động trải nghiệm, phát triển năng lực học sinh.
Theo ông Sơn, bộ sách chung cần trở thành “khung tri thức thống nhất” cho học sinh cả nước, bảo đảm công bằng trong tiếp cận tri thức, có tính liên thông giữa các cấp học và tích hợp giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực chuyển đổi số - những yếu tố cốt lõi của thời đại mới.
“Bộ sách giáo khoa mới không nên là ‘bản sao kỹ thuật’ của chương trình, mà phải thể hiện bản sắc văn hóa Việt Nam, giúp học sinh phát triển toàn diện về tri thức, phẩm chất và năng lực”, ông Nguyễn Hải Sơn nhấn mạnh.
Bày tỏ sự đồng tình với chủ trương xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất, Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Văn Ngai - nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP Hồ Chí Minh khẳng định, đây là bước đi cần thiết và phù hợp với thực tiễn giảng dạy, nhằm tạo thuận lợi, bình đẳng trong giáo dục, giúp mọi học sinh trên cả nước có cơ hội tiếp cận tri thức như nhau.
Tuy nhiên, Hội đồng biên soạn cần rà soát, đánh giá kỹ các bộ sách hiện hành, từ đó chắt lọc những điểm tích cực, kế thừa các ưu điểm và loại bỏ hạn chế. Cách làm này sẽ giúp hình thành một bộ sách hoàn chỉnh, khoa học, tiết kiệm thời gian và công sức, đồng thời bảo đảm tính khả thi cao khi đưa vào giảng dạy.
Theo ông Ngai, công tác biên soạn không chỉ là việc của các nhà khoa học hay nhà quản lý, mà cần có sự tham gia của đội ngũ giáo viên trực tiếp đứng lớp. Họ là những người nắm rõ thực tế giảng dạy, hiểu đặc điểm học sinh và nhu cầu cụ thể của từng vùng miền, từng cấp học. Tiếng nói từ thực tiễn của giáo viên sẽ giúp nội dung sách trở nên gần gũi, dễ áp dụng và phù hợp hơn với người học.
Cùng đó, khâu thẩm định sách giáo khoa phải được đổi mới mạnh mẽ. Hội đồng thẩm định cần quy tụ những chuyên gia có năng lực chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn và tinh thần trách nhiệm cao. Chỉ khi thẩm định nghiêm túc, khách quan, chất lượng sách giáo khoa mới được bảo đảm, tránh tình trạng hình thức hay sai sót ảnh hưởng đến quá trình dạy và học.
Một vấn đề khác được ông Ngai đặc biệt lưu ý là, bộ sách thống nhất phải chú ý đến sự khác biệt trong khả năng tiếp thu của học sinh. Ông đề xuất việc phân chia nội dung thành hai mức độ: Phần kiến thức cơ bản - bắt buộc tất cả học sinh phải nắm vững, và phần mở rộng - dành cho học sinh khá, giỏi.
Cách tiếp cận này giúp tăng tính linh hoạt trong giảng dạy, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người học. Đồng thời, việc biên soạn cần được tiến hành một cách khoa học, hợp lý về thời lượng, phù hợp tâm lý lứa tuổi, tránh gộp cơ học các nội dung từ nhiều bộ sách khác nhau.
Bên cạnh đó, khi xây dựng bộ sách chung, cần bảo đảm tính kế thừa có chọn lọc từ các bộ sách hiện hành, tiếp thu tinh hoa và loại bỏ những điểm chưa phù hợp đã bộc lộ qua thực tiễn. Theo ông Ngai, việc có một bộ sách giáo khoa thống nhất không mâu thuẫn với chủ trương đa dạng hóa tài liệu dạy học.
Bộ sách thống nhất có thể xem là “sách chuẩn”, làm cơ sở chính cho việc giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, trong khi các bộ sách khác vẫn có thể được sử dụng như tài liệu tham khảo nhằm làm phong phú thêm hoạt động dạy và học.
Đồng tình với sự cần thiết xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, ông Phạm Văn Hòa - đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, chủ trương này không chỉ bảo đảm công bằng trong giáo dục, mà còn giúp tiết kiệm ngân sách, ổn định nội dung học tập và giảm gánh nặng cho giáo viên, phụ huynh.
Việc biên soạn bộ sách cần dựa trên những nguyên tắc, tiêu chí rõ ràng và minh bạch; quy trình tuyển chọn, thẩm định phải công khai, có sự tham gia của các chuyên gia độc lập để bảo đảm tính khách quan, không để lợi ích nhóm chi phối. Nội dung sách phải chính xác, hiện đại, phù hợp tâm lý lứa tuổi, phản ánh giá trị văn hóa - lịch sử dân tộc và hướng tới phát triển phẩm chất, năng lực người học.
Theo ông Hòa, bộ sách giáo khoa mới do Bộ GD&ĐT chủ trì cần kế thừa những ưu điểm của các bộ sách đang lưu hành. Tuy nhiên, việc kế thừa phải dựa trên những nguyên tắc, tiêu chuẩn rõ ràng, minh bạch và khách quan, nhằm tạo nên bộ sách chuẩn quốc gia thực sự có chất lượng, củng cố niềm tin xã hội và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Cũng theo đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, bộ sách giáo khoa mới phải cụ thể hóa yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông về mục tiêu, nội dung giáo dục, yêu cầu về phẩm chất và năng lực của học sinh; đồng thời bám sát định hướng phương pháp giảng dạy và cách thức kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục.
Việc thẩm định sách giáo khoa phải do Hội đồng quốc gia. Hội đồng này phải do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quy định và thành lập theo từng môn học, hoạt động giáo dục ở từng cấp học, lớp học để thẩm định sách giáo khoa. Tất nhiên, hội đồng và thành viên Hội đồng phải chịu trách nhiệm về nội dung và chất lượng thẩm định.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt sách giáo khoa để sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông sau khi được Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa thẩm định và đánh giá xếp loại đạt; quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa giáo dục phổ thông.
Ông Nguyễn Văn Ngai khẳng định, nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng, biên soạn công phu và thẩm định nghiêm túc, một bộ sách giáo khoa thống nhất sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, tạo sự công bằng trong tiếp cận tri thức và thúc đẩy sự phát triển đồng đều của giáo dục trên cả nước.
