Gửi bình luận
Trong bối cảnh Gen Z “sống” trên mạng nhiều hơn trên sân trường, phương thức tuyển sinh truyền thống bằng tờ rơi hay tư vấn trực tiếp đang dần bộc lộ những hạn chế.
Để thu hút thế hệ học sinh này vào trường nghề, việc “số hóa” xưởng thực hành, biến những cỗ máy, tiếng ồn thành nội dung số hấp dẫn trên TikTok, Facebook, YouTube... không chỉ là xu hướng, mà còn là yêu cầu cấp thiết.
Minh Hoàng - học sinh lớp 12 tại một trường THPT ở TPHCM, thả người xuống ghế sau một ngày học tập. Ba mẹ muốn Hoàng thi vào một trường đại học kinh tế cho nhàn hạ, nhưng Hoàng lại mê mẩn những video độ xe, lắp ráp mạch điện trên YouTube. Cậu thích nghề, thích kỹ thuật, nhưng nỗi sợ hãi mơ hồ vẫn luôn hiện hữu.
“Mình lên mạng tìm thông tin về các trường nghề, nhưng đa số chỉ thấy những bài quảng cáo chung chung, những tấm băng rôn thiết kế đẹp mắt nhưng... vô hồn. Mình không biết thực sự vào đó sẽ học cái gì? Cái xưởng thực hành trông ra sao? Liệu có lấm lem dầu mỡ hay vất vả như mọi người hay dọa không?”, Hoàng băn khoăn.
Nỗi lòng của Hoàng không phải cá biệt, đó là tâm lý chung của hàng triệu học sinh Gen Z hiện nay. Các em sinh ra trong thời đại số, tiếp nhận thông tin qua thị giác và cảm xúc. Một tờ rơi liệt kê danh sách ngành học khô khan không thể thuyết phục các em bằng một video 15 giây quay cảnh tia lửa điện lóe lên từ mỏ hàn, hay sự biến hóa diệu kỳ của một gương mặt sau khi được trang điểm.
Khoảng trống thông tin giữa tưởng tượng và thực tế đang là rào cản lớn nhất khiến học sinh ngần ngại chọn trường nghề. Các em thiếu một cái nhìn trực quan, thiếu sự trải nghiệm “như đang ở đó” để có đủ dũng khí đi ngược lại định kiến số đông. Để lấp đầy khoảng trống đó, các trường nghề buộc phải “đưa xưởng lên mạng”.
Trao đổi về vấn đề này, ông Mai Hoàng Lộc - Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành (TPHCM), nhận định, Gen Z là thế hệ “thấy mới tin”. Với họ, mọi lời hứa hẹn trong các ấn phẩm quảng cáo đều có thể bị nghi ngờ, nhưng một video quay cảnh thực tế lại mang sức nặng của sự thật. Việc đưa xưởng thực hành lên các nền tảng số đang trở thành cách nhanh nhất để chạm vào nhận thức của học sinh.
“Từ chủ trương đến thực thi lúc nào cũng có khoảng cách, và khoảng cách đó chỉ được thu hẹp khi chúng ta dám sáng tạo. Xưởng thực hành vốn đầy tiếng ồn, máy móc. Nghe thì khô khan, nhưng với học sinh ngày nay, những điều thật như vậy lại chính là nội dung các em thích xem nhất. Tại Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành, tư duy ‘biến nghề thành câu chuyện, biến xưởng thành phim trường’ đang được áp dụng triệt để”, ông Lộc chia sẻ.
Cụ thể, với nghề Tạo mẫu và Chăm sóc sắc đẹp, nhà trường ghi lại những khoảnh khắc biến đổi của mái tóc hay quá trình trang điểm. Hay với nghề Điện công nghiệp - dân dụng, những cảnh đấu dây, test mạch, các mẹo an toàn điện được quay ngắn gọn giúp nghề trở nên gần gũi. Những chất liệu đời sống như vệ sinh máy lạnh, tháo lắp thiết bị... đều thu hút người xem vì tính chân thực.
Theo ông Lộc, rào cản lớn nhất không nằm ở kỹ thuật quay, mà ở tư duy ngại thay đổi. “Giáo viên quen đứng lớp, nay phải đứng trước camera. Xưởng quen đóng, nay phải mở ra để quay hình. Nếu nhà trường không chủ động kể câu chuyện nghề theo cách phù hợp với người trẻ, thì sẽ có người khác kể thay, và đôi khi câu chuyện đó lại không đúng với những gì chúng ta đang làm”.
Đồng quan điểm, ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TPHCM, khẳng định: Việc quay - đăng - kể câu chuyện thật về xưởng thực hành làm tăng độ tin cậy mạnh hơn bất kỳ tờ rơi nào. Một video 30 - 60 giây thấy máy móc chạy, sinh viên thao tác, giảng viên kèm cặp... giúp các em ‘nắm được nghề’. Nó xóa bỏ khoảng cách giữa nghề và tưởng tượng.
Ví dụ ngành Cơ điện tử hay Công nghệ ô tô, nếu chỉ đọc mô tả thì rất mơ hồ, nhưng xem video xưởng hoạt động, Gen Z hiểu ngay học nghề là thế nào. Sự minh bạch này là chìa khóa của niềm tin, giải pháp cho bài toán thiếu thông tin hướng nghiệp, giúp học sinh giảm phụ thuộc vào cảm tính.
Tuy nhiên, ông Trần Anh Tuấn cũng lưu ý mạng xã hội là “con dao hai lưỡi” nếu chỉ chăm chăm tô hồng. Một giá trị cốt lõi của việc đưa xưởng thực hành lên mạng chính là tạo ra một “màng lọc tự nhiên”.
Nghề kỹ thuật luôn có sự vất vả đặc thù. Việc công khai sự vất vả đó không phải để dọa, mà để học sinh chuẩn bị tâm thế. Khi xem video xưởng cơ khí nóng, ồn; thấy sinh viên ô tô chui gầm xe hay thợ điện lạnh đội nắng lắp đặt... các em sẽ tự sàng lọc: Hợp hay không hợp? Chịu được không?
Điều này giúp giảm sốc tâm lý, tránh tình trạng bỏ học giữa chừng vì “vỡ mộng” do môi trường khác xa tưởng tượng. Khi thấy được thực tế, các em sẽ có kỳ vọng đúng và chuẩn bị tâm lý tốt hơn. Đồng thời, hình ảnh xưởng thực hành an toàn, hiện đại cũng giúp phụ huynh an tâm ủng hộ con em mình.
Dù nỗ lực của từng trường đáng ghi nhận, nhưng để tạo chuyển biến đồng bộ, ông Mai Hoàng Lộc cho rằng, vai trò của cơ quan quản lý Nhà nước, đặc biệt là Bộ GD&ĐT rất quan trọng. Hiện nay, các trường làm truyền thông còn nhỏ lẻ, khó tạo sức lan tỏa lớn. Việc Bộ GD&ĐT xây dựng một kênh truyền thông chính thống giống như tạo ra một sân khấu lớn, nơi toàn bộ hình ảnh giáo dục nghề nghiệp xuất hiện đồng bộ và chiến lược.
Để hiện thực hóa bức tranh tổng thể này, ông Trần Anh Tuấn đề xuất 6 nhóm giải pháp trọng tâm gửi đến các cơ quan quản lý. Thứ nhất, đầu tư thiết bị công nghệ thông tin hỗ trợ thông tin thị trường lao động, đảm bảo đánh giá đúng điều kiện nhân lực trong xu thế hội nhập; Thứ hai, thiết kế phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu, phân tích cung - cầu lao động trên nền tảng công nghệ mới, tích hợp dữ liệu từ các cấp; Thứ ba, xây dựng cổng thông tin tương thích đa nền tảng, kết nối với phần mềm thu thập thông tin cung - cầu.
Thứ tư, xây dựng hệ thống lưu trữ dữ liệu nguồn nhân lực phục vụ dự báo chuyên sâu theo cơ cấu ngành nghề; Thứ năm, tập trung phục vụ quản lý Nhà nước về đào tạo lại, bồi dưỡng kỹ năng nghề; Thứ sáu, kết nối hiệu quả thông tin thị trường lao động: Xây dựng Bản tin định kỳ, phát triển kênh thông tin đa nền tảng (Zalo, Facebook, YouTube) và thiết lập KPI kết nối học - việc cho nhà trường.
“Đúng là mạng xã hội thường tô hồng, nhưng nghề kỹ thuật luôn có sự vất vả đặc thù. Việc đưa hình ảnh thực tế của xưởng lên mạng giúp tạo ra màng lọc tự nhiên để học sinh hình dung đúng về nghề. Nếu làm tốt, ‘số hóa xưởng thực hành’ sẽ là lời giải cho bài toán ‘xóa mù’ thông tin hướng nghiệp, giúp Gen Z đưa ra quyết định sáng suốt hơn”, ông Tuấn kết luận.
Ông Mai Hoàng Lộc - Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành, nhận định, khi có kênh của Bộ GD&ĐT, mọi thông tin tuyển sinh, video nghề... được đặt trong không gian uy tín, giúp phụ huynh và học sinh có điểm tựa tin tưởng giữa ‘biển’ thông tin hỗn độn. Kênh chính thống đóng vai trò bảo chứng và tạo hiệu ứng cộng hưởng, giúp nội dung của các trường nhỏ được đẩy đi xa hơn.
