Qua tiết dạy Nói và nghe Ngữ văn 10: Phát huy năng lực giao tiếp cho học sinh

Một trong những xu hướng cơ bản của đổi mới dạy học là việc nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp và phát triển năng lực của học sinh. Đặc biệt là những bài học mang tính thực tiễn cần áp dụng vào cuộc sống đó là phát huy khả năng giao tiếp trong tiết Nói và nghe là một điều hết sức cần thiết.

Có một định lý trong giáo dục học tâm lý là: Tâm trạng của học sinh khi học ảnh hưởng rất lớn đến khả năng tiếp thu và kết quả học tập. Trạng thái tâm lý thuận lợi cho việc học cần: Thoải mái, vui vẻ, phấn khích, tập trung.

Học mà vui thích, tập trung, hăng say như đang chơi một trò chơi thì học sẽ tiếp thu một cách hiệu quả. Ngược lại, nếu rơi vào một trong các trạng thái chán thì khó tiếp thu kiến thức để đi đến một kết quả tốt được. Hoạt động xây dựng trong tiết Nói và nghe hay sẽ dẫn dắt học sinh đến kết quả như mong muốn.

Thông thường, con người chỉ nhớ: 10% những gì họ ĐỌC; 20% những gì họ NGHE; 30% những gì họ NGHE và THẤY; 80% những gì họ NÓI; 90% những gì họ NÓI VÀ LÀM, tức là khi họ tự khám phá. Vì vậy, nếu người thầy tạo được cảm xúc, sự ham thích từ phát huy khả năng giao tiếp trong nói và nghe thì động cơ và thay đổi của học sinh sẽ được kích thích và thúc đẩy, điều đó giúp học sinh nắm sâu bài học và phát huy được khả năng giao tiếp như mong đợi.

Đổi mới phương pháp dạy học là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong nền giáo dục của mỗi quốc gia. Để học sinh hứng thú với nội dung học tập, giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp nền giáo dục trong nước cũng như thế giới.

Theo yêu cầu này, qua từng tiết dạy, chúng tôi luôn muốn lồng ghép các kỹ năng sống vào trong từng tiết dạy Nói và nghe trong chương trình đổi mới sách của Bộ GD&ĐT, phát huy những tính năng cần thiết khi tiếp nhận những mong muốn của người viết sách và trên nhất là rèn được khả năng giao tiếp cho học sinh. Học sinh nắm bắt những tri thức Ngữ văn có hệ thống và chắc chắn hơn, có tư duy phản biện tốt hơn, năng lực giao tiếp phát triển…

Việc Phát huy năng lực giao tiếp cho học sinh qua tiết dạy Nói và nghe Ngữ văn 10 (Sách Cánh Diều) không chỉ đưa nội dung kiến thức đến với người học một cách tích cực, sáng tạo, hứng thú nhất mà còn góp phần đa dạng hóa hình thức dạy học, nâng cao hiệu quả dạy học chương trình Ngữ văn lớp 10 THPT, đồng thời hướng đến sự phát triển năng lực học sinh một cách toàn diện.

Để thực hiện tốt những tiết dạy, đòi hỏi khả năng người đứng lớp phải có tâm, có lòng nhiệt huyết, luôn quan tâm đến những vấn đề, phương pháp mới, bản thân người dạy phải luôn trau dồi kiến thức văn học, tâm lý học, vốn sống và kỹ năng về công nghệ thông tin…

Học sinh phải biết lắng nghe trước một vấn đề triển khai. Nhưng hội tụ tất cả các yếu tố đó cũng giải quyết một phần thực trạng của vấn đề. Vì vậy, để tiết dạy cụ thể thật sự mang tính hiệu quả cao và có tính thực tiễn thì giáo viên phải dám đổi mới ngay trong cách dạy trên lớp và cách dạy mới để phát triển năng lực của học sinh qua việc phát huy năng lực giao tiếp cho học sinh trong những tiết Nói và nghe, người dạy phải đầu tư kiến thức cũng như bồi dưỡng, trau dồi nhiều phương pháp... thì mới có thể phát huy hết khả năng và kĩ năng của học sinh.

Phát huy khả năng giao tiếp trong tiết dạy Nói và nghe thực chất là giáo viên tạo cho học sinh một tư thế vững vàng, một xúc cảm, hứng thú và trên hết là sự đam mê, tự tin khi tiếp cận vấn đề cụ thể vì văn học luôn gắn với cái đẹp: Không ở đâu phong phú như trong văn học, nó là cuộc sống hôm qua, hôm nay và cả mai sau.

Muốn vậy, giáo viên vừa phải căn cứ vào mỗi bài dạy để tạo ra hình thức dạy phù hợp. Vai trò của người dạy phải luôn tạo tâm thế cho học sinh vì chính tâm thế của học sinh trong giờ dạy cũng liên quan đến cảm xúc của người cầm phấn. Làm sao sống với giờ dạy để tạo nên hiệu quả thông qua phát triển năng khiếu của các em không phải là điều giản đơn.

Thầy cô phải giống như người đưa đường, mở cửa, phải biết dẫn các em hòa vào cái đẹp để thấy được cả những điều các em chưa làm được, đó là tác dụng mang tính nhân văn của văn học, như ai đó đã từng viết:

“Giờ văn nụ cười, nước mắt

Nghẹn ngào, thanh thản đan xen.

Thầy đau nỗi đau dâu bể

Trò day dứt cùng thế nhân”.

Và cũng là mong muốn lớn nhất của người dạy, làm sao những phần phát huy khả năng giao tiếp sẽ mở ra tri thức, chạm đến trái tim người giảng dạy cũng như học sinh.

Dạy nói và nghe không chỉ phát triển kĩ năng nói và nghe mà còn rèn giũa phẩm chất, thái độ, tình cảm, lối sống có văn hóa cho học sinh từ đó tạo nên những thói quen trong giao tiếp và ứng xử. Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố hàng đầu có ý nghĩa then chốt đến việc nâng cao chất lượng bộ môn nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung.