Tích hợp liên môn trong dạy học Ngữ văn

Các yêu cầu cần bảo đảm

Khẳng định tính hiệu quả của dạy học tích hợp, liên môn với môn Ngữ văn, cô Hà Thị Khuyên lưu ý các yêu cầu cần bảo đảm để tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh trong mọi khâu của quá trình dạy học, phát huy năng lực tự học, tự sáng tạo của học sinh.

Cụ thể, tổ chức thiết kế các hoạt động phức hợp để học sinh học cách sử dụng, phối hợp những kiến thức, kĩ năng trong các phân môn Tiếng Việt, Đọc văn, Làm văn.

Hướng dẫn học sinh chủ động tự học, tự nghiên cứu dựa theo những câu hỏi hướng dẫn trong sách giáo khoa.

Hướng dẫn học sinh xác lập mối liên hệ giữa tri thức, kĩ năng môn Ngữ văn với các môn học khác theo hướng vận dụng kiến thức các môn học có liên quan để lĩnh hội sâu sắc tri thức môn Ngữ văn.

Trong thực tế giảng dạy, giáo viên tùy thuộc vào nội dung bài học để thực hiện tích hợp liên môn một cách linh hoạt trong từng khâu của tiến trình bài dạy.

Cũng theo cô Hà Thị Khuyên, để sử dụng hiệu quả phương pháp này đòi hỏi người giáo viên cần có kiến thức, thời gian nghiên cứu để vận dụng linh hoạt, không khiên cưỡng.

Đồng thời, chú trọng để kiến thức của các môn học khác, các lĩnh vực khoa học, công nghệ trở thành phương tiện, phông nền làm nổi bật kiến thức, kĩ năng Ngữ văn, không phải dịp để giáo viên ”phô” kiến thức.

”Phương pháp dạy học tích hợp liên môn không mới, nhưng nếu biết vận dụng hợp lý, giáo viên sẽ tạo nên những bài giảng sinh động, có tính hấp dẫn với học sinh.

Qua thực tiễn, tôi thấy nguyên tắc liên môn trong dạy học Ngữ văn theo phương pháp tích hợp đã kích thích hứng thú học tập trong học sinh, giúp các em lĩnh hội bài học hiệu quả hơn”, cô Hà Thị Khuyên cho hay.

Cô trò Trường THPT Quan Sơn trong giờ học.

Môn học phù hợp

Kiến thức môn Ngữ văn rất đa dạng và phong phú. Vì vậy, từ nội dung một bài học có thể giúp học sinh “gặp gỡ” nhiều kiến thức môn học khác nhau, trong đó kiến thức môn Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân và khoa học công nghệ là một điển hình.

Đưa nhận định này, cô Hà Thị Khuyên đưa ví dụ vận dụng kiến thức Lịch sử để tái hiện sinh động không khí lịch sử, thời đại, hoàn cảnh ra đời tác phẩm.

Chẳng hạn khi dạy Bài “Khái quát văn học Việt Nam từ 1945 đến hết thế kỉ XX”, giáo viên có thể vận dụng kiến thức Lịch sử 12 để học sinh nắm rõ nội dung: Tại sao văn học từ 1945 đến hết thế kỉ XX được chia làm hai giai đoạn và mốc chia tách là 1975?

Hoặc vận dụng kiến thức Lịch sử 12 (Việt Nam từ 1945-1954; Việt Nam từ 1954-1975) để học sinh nắm được hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hóa của các chặng đường văn học: 1945 -1954, 1954 -1964, 1964 -1975.

Khi dạy Bài “Vợ nhặt” (Kim Lân), giáo viên vận dụng kiến thức Lịch sử 12 về phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939-1945) làm nổi bật bối cảnh truyện và tình người trong tác phẩm.

Giáo viên cũng có thể tích hợp kiến thức Địa lí để hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh chi tiết, hình tượng trong tác phẩm.

Chẳng hạn khi dạy bài “Tây Tiến” (Quang Dũng), giáo viên vận dụng Địa lí 12 (bài “Đất nước nhiều đồi núi”) để định hướng:

Phía Tây nước ta, nhất là vùng phía Tây Bắc, tây Thanh Hóa là vùng rừng núi hiểm trở, địa hình phức tạp, khí hậu khắc nghiệt. Dẫu biết vậy nhưng những chàng trai Hà thành vẫn quyết “Tây Tiến” (tiến về phía Tây), vẫn nguyện dấn thân, chiến đấu quên mình vì Tổ quốc. Đó là lẽ sống cao đẹp của những người lính Tây Tiến, cũng là của thế hệ thanh niên Việt Nam trong thời kì chống Pháp.

Không chỉ Lịch sử, Địa lý, giáo viên có thể tích hợp kiến thức Giáo dục công dân để hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh giá trị tư tưởng tác phẩm, từ đó hình thành phẩm chất, nhân cách.

Chẳng hạn ở bài “Tây Tiến” (Quang Dũng), giáo viên vận dụng kiến thức Giáo dục công dân lớp 10 (bài “Công dân với cộng đồng”) để liên hệ thực tiễn: thế hệ cha anh đã hi sinh xương máu để làm nên một đất nước hòa bình. Ngày nay, thế hệ trẻ chúng ta cần có ý thức xây dựng cộng đồng, bảo vệ Tổ quốc; cần sống có lí tưởng, có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.

Ở bài “Sóng” (Xuân Quỳnh), vận dụng kiến thức Giáo dục công dân lớp 10 (bài “Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình”) để giúp học sinh nhận rõ hơn: tình yêu là một trong những tình cảm thiêng liêng, cao đẹp nhất của con người. Bởi vậy, mỗi người cần trân trọng tình yêu; yêu một cách chân thành, trong sáng, phù hợp với các quan niệm đạo đức tiến bộ của xã hội...

Giáo viên cũng có thể vận dụng kiến thức khoa học, công nghệ để tạo nên các sản phẩm STEM môn Ngữ văn. Ví dụ, giao nhiệm vụ cho học sinh tạo ra các sản phẩm: ứng dụng công nghệ thông tin để làm video hỗ trợ khi thực hành kĩ năng nói “Trình bày một vấn đề nghiên cứu” ở lớp 11; thiết kế bảng “Nội quy giữ gìn vệ sinh lớp học” khi thực hành về phương tiện phi ngôn ngữ ở lớp 10...