TPHCM xây dựng bộ 22 chỉ số đo lường hạnh phúc gia đình thực chất

Ngày 30/12, Hội thảo khoa học “Nâng cao hiệu quả thực hiện Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc tại TPHCM”, do Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TPHCM) tổ chức, tập trung thảo luận những kết quả bước đầu đạt được sau khi triển khai Quyết định 4388/QĐ-UBND, đồng thời chỉ ra các hạn chế về tính định lượng và hiệu quả thực chất trong quá trình áp dụng tại cơ sở.

Từ phong trào đến chiến lược, tránh bội thực danh hiệu

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Huỳnh Thanh Nhân - Phó Chủ tịch HĐND TPHCM khẳng định vai trò tiên phong của TPHCM khi sớm ban hành bộ tiêu chí với 5 trụ cột cốt lõi. Việc xây dựng gia đình hạnh phúc không chỉ là phong trào mà là nhiệm vụ chiến lược gắn với phát triển con người và xã hội bền vững.

“Tuy nhiên, trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, hội nhập sâu và tác động mạnh của công nghệ số, việc đo lường hạnh phúc gia đình hiện còn thiếu công cụ định lượng khoa học, chủ yếu dựa vào cảm tính. Một số tiêu chí cần được rà soát để phù hợp với thực tiễn mới như áp lực kinh tế, chăm sóc người cao tuổi và giáo dục trẻ em trong môi trường đô thị”, ông Huỳnh Thanh Nhân chỉ đạo.

Theo ông Võ Trọng Nam - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM, hạn chế lớn hiện nay là nhiều chỉ số còn mang tính định tính, khó đo lường chính xác. Điều này khiến công tác tuyên truyền ở một số nơi chưa đi vào chiều sâu, việc bình xét danh hiệu đôi khi còn hình thức, chưa phản ánh đúng mức độ hạnh phúc của người dân.

Bà Phạm Phương Thảo - Nguyên Phó Bí thư Thành ủy, Nguyên Chủ tịch HĐND TPHCM nhấn mạnh cần phân biệt rõ giữa “Gia đình văn hóa” và “Gia đình hạnh phúc”, trong đó gia đình hạnh phúc là mục tiêu cao hơn, là đích đến của gia đình văn hóa.

“Các tiêu chí cần ngắn gọn, dễ hiểu, dễ thực hiện, xoay quanh 3 yếu tố cốt lõi: sức khỏe, sinh kế và sự yêu thương, chia sẻ. Đồng thời, cần tránh đưa ra quá nhiều tiêu chí chồng chéo gây áp lực cho cơ sở và người dân, dẫn đến ‘bội thực’ danh hiệu. Hạnh phúc không chỉ là vật chất mà còn là cảm nhận và môi trường sống nhân văn”, bà Thảo đề xuất.

5 trụ cột và 22 chỉ số định lượng

Để cụ thể hóa yêu cầu “đo lường được” và “khoa học hóa” các tiêu chí, TS Nguyễn Minh Nhựt - Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND TPHCM trình bày tham luận đề xuất xây dựng hệ thống chỉ số mới. Dựa trên cơ sở lý luận về cấu trúc đa chiều của hạnh phúc và thực tiễn Việt Nam, TS đề xuất bộ tiêu chí gồm 5 trụ cột với 22 chỉ số cốt lõi.

Nguyên tắc xây dựng bộ chỉ số là tinh gọn nhưng toàn diện, mỗi tiêu chí gồm 3-5 chỉ số trọng tâm. Cách tiếp cận này giúp giảm 60-70% số câu hỏi, hạn chế mệt mỏi cho người dân và nâng cao độ chính xác dữ liệu. Cụ thể, 22 chỉ số bao phủ 5 trụ cột gồm:

Tiêu chí Ứng xử (4 chỉ số): tôn trọng bình đẳng; hòa thuận vợ chồng; gương mẫu cha mẹ; gắn kết, hỗ trợ; Tiêu chí Vật chất (5 chỉ số): việc làm ổn định; thu nhập; chất lượng, diện tích nhà ở; tiện nghi sinh hoạt cơ bản - các chỉ số định lượng giúp giảm tính chủ quan;mTiêu chí Tinh thần cộng đồng (5 chỉ số): sinh hoạt gia đình; quan hệ họ hàng, láng giềng; bạn bè, đồng nghiệp; tiếp cận không gian công cộng.

Tiếp theo, Tiêu chí Giáo dục (3 chỉ số): trẻ em đi học đúng độ tuổi; gia đình quan tâm học tập; học nghề, học tập suốt đời; Tiêu chí Y tế và Sức khỏe (5 chỉ số): tham gia BHYT; khám sức khỏe định kỳ; tiếp cận dịch vụ y tế; rèn luyện thể thao; kiến thức sức khỏe sinh sản.

“Điểm ưu việt của bộ chỉ số là có thể phân tích ở 3 cấp độ: cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng, đồng thời sẵn sàng cho quản lý số, giúp chính quyền so sánh dữ liệu giữa các địa bàn để phân bổ nguồn lực phù hợp”, TS Nhựt nhấn mạnh.

Không chạy theo thành tích

Đánh giá về kết quả hội thảo, PGS.TS Ngô Thị Phương Lan - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TPHCM), khẳng định đây là hội thảo có hàm lượng khoa học cao, tương tác thực chất. Theo bà, bộ tiêu chí không chỉ là công cụ quản lý mà còn mang ý nghĩa xã hội, không nhằm xếp hạng hay tính điểm thi đua, mà để mỗi cá nhân, gia đình tự soi chiếu và định hướng hành vi.

“Trong bối cảnh gia đình hiện đại đa dạng về văn hóa, thế hệ, bộ tiêu chí cần bảo đảm tính bao trùm. Quan trọng hơn là các chính sách hỗ trợ đi kèm, giúp Nhà nước nhận diện đúng nhu cầu để ban hành giải pháp phù hợp về y tế, giáo dục, văn hóa”, PGS.TS Ngô Thị Phương Lan cho biết.

Phát biểu kết luận hội thảo, ông Cao Thanh Bình - Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TPHCM, đánh giá cao đóng góp của các nhà khoa học với 93 bài viết, trong đó 73 bài được chọn in kỷ yếu hơn 1.100 trang. Ban Tổ chức sẽ tiếp thu, hoàn thiện báo cáo để tham mưu Thành phố xây dựng chính sách mới.

Ông Bình nhấn mạnh, việc chấm điểm và đánh giá phải sát thực tiễn, tránh bệnh thành tích; bộ tiêu chí cần vượt ra khuôn mẫu truyền thống, tiếp cận theo hướng đa quốc gia, đa lĩnh vực.

"Nâng cao chất lượng cuộc sống không phải chỉ là bộ tiêu chí đánh giá. Qua đánh giá đó, những gì chưa trọn vẹn thì các cấp, các ngành phải vào cuộc hỗ trợ để tạo một hệ sinh thái toàn diện nhất, giúp người dân thực sự hạnh phúc”, ông Bình kết luận.