Trí tuệ nhân tạo đã có từ 2 nghìn năm trước?

Talos trên một bức tranh cổ.

Sáng tạo của thần Zeus

Theo những ghi chép cổ xưa, Talos là cái tên có quan hệ trực tiếp với thần Zeus. Trên hòn đảo Crete thuộc Hy Lạp, Zeus được gọi là Talios, còn trong tiếng địa phương, “Talos” là tên của Mặt trời.

Theo truyền thuyết Hy Lạp, Talos không phải là con người, mà là người máy do chính thần Zeus sáng tạo. Có dị bản cho rằng sự sáng tạo của ngài là Hephaestus, vị thần của lửa và sắt. Còn ở các phiên bản khác, Talos là con trai của Cres và thần Hephaestus.

Được tạo ra bởi con người, thay vì sinh ra từ tự nhiên, Talos được Hesiod (nhà thơ truyền khẩu Hy Lạp sống vào giữa những năm 750 và 650 trước Công nguyên - TCN) đề cập lần đầu tiên vào khoảng năm 700 TCN.

Theo đó, Talos là thần Mặt trời của đảo Crete, được hình thành từ đồng. Người máy này có một tĩnh mạch duy nhất, bắt đầu từ cổ và xuống tới mắt cá chân, mang theo máu (kim loại lỏng) để duy trì sự sống, và trên mỗi mắt cá chân được đóng một chiếc đinh ngăn “máu” rò rỉ ra ngoài. Trên một số tiền xu và các bức tranh miêu tả Talos là người máy có cánh, còn ở một số vật phẩm khác thì không.

Talos được thần Zeus trao cho Minos - vua đảo Crete để bảo vệ đảo chống lại bất kỳ kẻ xâm lược nào. Tuy nhiên, theo tác giả Hy Lạp cổ đại, Apollonius Rhodius, Talos là một món quà mà Zeus ban cho Europe để bảo vệ bà và những đứa con của bà, nhưng sau đó Europe đã tặng lại cho vua Minos.

Bảo vệ đảo và hy sinh

Nhà triết học Plato cho rằng, Talos bảo vệ Crete bằng cách đi vòng quanh đảo ba lần một ngày. Crete là hòn đảo lớn nhất ở Hy Lạp nên đây được xem là một nhiệm vụ to tát, cũng có nghĩa Talos là một sinh vật khổng lồ, hoặc được trang bị các phương tiện di chuyển khác, như thiết bị bay chẳng hạn. Điều này có thể giải thích vì sao robot này đôi khi được miêu tả với đôi cánh.

Khi bất kỳ tàu địch nào tiếp cận Crete, Talos sẽ ném những tảng đá khổng lồ và phá hủy chúng từ xa. Nếu kẻ thù đổ bộ được lên đảo, Talos sẽ làm cho cơ thể phát ra sức nóng kinh khủng, làm cho chúng bị thiêu rụi.

Tuy nhiên, việc bảo vệ đảo Crete không phải là nhiệm vụ duy nhất của người máy khổng lồ. Talos cũng phải bảo đảm tất cả cư dân trên đảo đều phải tuân theo các luật lệ thần thánh. Để hoàn thành nhiệm vụ này, ba lần một năm, ông ta sẽ đến thăm tất cả các ngôi làng trên đảo, mang theo những tấm kim loại có ghi các điều luật thiêng liêng.

Talos đã bảo vệ đảo Crete trong nhiều năm cho đến khi bị đánh bại bởi Jason vàArgonauts. Tất nhiên người máy thua không phải bởi vũ khí mà bằng thủ đoạn.

Khi cả hai tiếp cận Crete, Medea, phù thủy, đã chế ngự Talos bằng bùa chú, thôi miên dụ dỗ ông ta tháo đinh khỏi mắt cá chân của mình. Talos nghe theo và kim loại lỏng tràn ra ngoài. Thế là người máy chết.

Thần thoại và thực tế

Lịch sử đã cho chúng ta thấy những thần thoại, chẳng hạn như câu chuyện thành Troy, đều bắt nguồn từ sự kiện có thật nhưng khó hiểu và có lẽ chính những người đã chứng kiến ở thời đại đó cũng không thể giải thích được.

Chỉ có một cách để những nhân chứng ghi chép lại những sự kiện, đó là sử dụng ngôn từ và mô tả theo cách họ hiểu biết và tin tưởng.

Có lẽ nào những lời kể về Talos dựa trên thực tế? Và nếu vậy, chính xác thì Talos là gì? Có khả năng robot này thực sự là một tàu vũ trụ, một thiết bị được tạo ra bằng máy móc hay thậm chí là người ngoài Trái đất? Các mô tả chắc chắn phù hợp với một số loại thiết bị bay cơ học (làm bằng đồng có cánh), có khả năng bay vòng quanh một vùng đất rộng ba lần mỗi ngày và có khả năng bắn một số loại vũ khí vào tàu địch.

Còn về phần tĩnh mạch chạy dọc theo chiều dài cơ thể mang máu của Talos thì sao? Theo thần thoại, do chất lỏng này thoát ra đã khiến Talos chết. Một số người cho rằng, đây là cách mô tả cổ xưa về một phi thuyền ngoài Trái đất được cung cấp bởi một số dạng nhiên liệu lỏng.

Trong khi đó, ý tưởng về một robot tự động khổng lồ có thể phát nhiệt cực nóng, ném đá vào tàu và làm rò rỉ chất lỏng sự sống, đã được những người khác giải thích là ám chỉ một vụ phun trào núi lửa.

Hiện tại, lời giải thích cho những câu hỏi này vẫn còn khó thuyết phục. Nhưng dù câu trả lời là gì, Talos vẫn là một câu chuyện hấp dẫn và bí ẩn trong thần thoại Hy Lạp.

Talos không phải là câu chuyện thần thoại duy nhất khám phá ý tưởng về trí tuệ nhân tạo và khoa học viễn tưởng, chúng cũng từng xuất hiện trong các câu chuyện về Medea, người thợ thủ công Daedalus, Prometheus và Pandora.

Ý tưởng về những sinh vật robot này đã tồn tại rất lâu trước khi công nghệ thực sự biến chúng thành hiện thực. Như nhà Sử học nổi tiếng người Mỹ Adrienne Mayor đã phát biểu, “Thần thoại củng cố quan điểm rằng, trí tưởng tượng là tinh thần kết hợp thần thoại và khoa học”.